อำเภอพระนครศรีอยุธยา

อำเภอพระนครศรีอยุธยาตั้งอยู่ทางตอนกลางของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอบางปะหันและอำเภอนครหลวง
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภออุทัย
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอบางปะอิน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอบางไทรและอำเภอบางบาล

• พ.ศ. 2440 ตั้งอำเภอมีชื่อว่า อำเภอรอบกรุง
• วันที่ 11 มิถุนายน 2459 จัดตั้งสุขาภิบาลเมืองกรุงเก่า ในท้องที่อำเภอรอบกรุง รวม 5 ตำบล ได้แก่ ตำบลหัวรอ ตำบลหอรัตนไชย ตำบลท่าวาสุกรี ตำบลคลองสวนพลู และตำบลกะมัง^[3]
• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอรอบกรุง จังหวัดกรุงเก่า มณฑลกรุงเก่า เป็น อำเภอกรุงเก่า^[1][2]
• วันที่ 23 มีนาคม 2461 เปลี่ยนแปลงชื่อมณฑลกรุงเก่า เป็น มณฑลอยุธยา และเปลี่ยนแปลงชื่อจังหวัดกรุงเก่า เป็น จังหวัดพระนครศรีอยุธยา^[4][5]
• วันที่ 10 ธันวาคม 2478 จัดตั้งท้องที่สุขาภิบาลเมืองนครศรีอยุธยา ขึ้นเป็นเทศบาลเมืองนครศรีอยุธยา^[6]
• วันที่ 14 พฤศจิกายน 2481 เปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองนครศรีอยุธยา ครั้งที่ 1^[7]
• วันที่ 16 เมษายน 2483 โอนพื้นที่หมู่ 11 (ในขณะนั้น) ของตำบลหัวรอ ไปขึ้นกับตำบลสวนพริก, โอนพื้นที่หมู่ 12 (ในขณะนั้น) ของตำบลหัวรอ ไปขึ้นกับตำบลหันตรา, โอนพื้นที่หมู่ 1,2,8 (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าวาสุกรี ไปขึ้นกับตำบลหัวดุม และโอนพื้นที่หมู่ 3,4,5 (ในขณะนั้น) ของตำบลกะมัง ไปขึ้นกับตำบลไผ่ลิง^[8]
• วันที่ 30 กรกฎาคม 2483 เปลี่ยนแปลงชื่อตำบลประตูจีน อำเภอกรุงเก่า เป็น ตำบลประตูชัย^[9]
• วันที่ 29 กรกฎาคม 2490 ตั้งตำบลบ้านรุน แยกออกจากตำบลคลองตะเคียน ตั้งตำบลคลองสวนพลู แยกออกจากตำบลไผ่ลิง และตำบลเกาะเรียน ตั้งตำบลวัดตูม แยกออกจากตำบลสวนพริก ตั้งตำบลบ้านป้อม แยกออกจากตำบลภูเขาทอง และตำบลปากกราน ตั้งตำบลลุมพลี แยกออกจากตำบลคลองสระบัว^[10]
• วันที่ 14 กรกฎาคม 2492 เปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองนครศรีอยุธยา และกำหนดเขตตำบลในพื้นที่ตำบลหอรัตนไชย ตำบลหัวรอ ตำบลท่าวาสุกรี และ ตำบลกะมัง^[11] ให้มีความถูกต้อง
• วันที่ 20 มิถุนายน 2499 เปลี่ยนแปลงเขตพื้นที่เทศบาลเมืองนครศรีอยุธยา เป็นครั้งที่ 2^[12]
• วันที่ 5 มีนาคม 2500 โอนพื้นที่ตำบลประตูชัย เข้าไปอยู่ในเขตเทศบาลเมืองนครศรีอยุธยา^[13]
• วันที่ 13 มีนาคม 2500 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอกรุงเก่า เป็น อำเภอพระนครศรีอยุธยา^[14]
• วันที่ 2 พฤศจิกายน 2505 เปลี่ยนแปลงเขตพื้นที่เทศบาลเมืองนครศรีอยุธยา เป็นครั้งที่ 3^[15]
• วันที่ 11 มิถุนายน 2506 โอนพื้นที่หมู่ 1 (ในขณะนั้น) ของตำบลคลองสระบัว เฉพาะส่วนที่ถูกตัดเข้าไปอยู่ในเขตเทศบาลเมืองนครศรีอยุธยา ไปขึ้นกับตำบลหัวรอ^[16]
• วันที่ 10 พฤศจิกายน 2514 จัดตั้งสุขาภิบาลอโยธยา ในพื้นที่บางส่วนของตำบลไผ่ลิง บางส่วนของตำบลหันตรา และบางส่วนของตำบลคลองสวนพลู^[17]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลอโยธยา เป็น เทศบาลตำบลอโยธยา^[18]
• วันที่ 16 ธันวาคม 2542 ยกฐานะจากเทศบาลเมืองนครศรีอยุธยา เป็น เทศบาลนครนครศรีอยุธยา^[19]
• วันที่ 24 พฤษภาคม 2547 ยกฐานะจากเทศบาลตำบลอโยธยา เป็น เทศบาลเมืองอโยธยา^[20]
• วันที่ 30 สิงหาคม 2548 เปลี่ยนแปลงชื่อเทศบาลนครนครศรีอยุธยา เป็น เทศบาลนครพระนครศรีอยุธยา

การปกครองส่วนภูมิภาค

พื้นที่อำเภอพระนครศรีอยุธยาแบ่งเขตการปกครองย่อย เป็น 21 ตำบล แต่ละตำบลแบ่งออกเป็น หมู่บ้าน รวม 113 หมู่บ้าน ได้แก่

การปกครองส่วนท้องถิ่น

พื้นที่อำเภอพระนครศรีอยุธยา ประกอบด้วยองค์การปกครองส่วนท้องถิ่น 15 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลนครพระนครศรีอยุธยา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลประตูชัย ตำบลกะมัง ตำบลหอรัตนไชย ตำบลหัวรอ และตำบลท่าวาสุกรีทั้งตำบล และบางส่วนของตำบลหันตรา ตำบลบ้านเกาะ ตำบลคลองสวนพลู ตำบลคลองสระบัว และตำบลเกาะเรียน
• เทศบาลเมืองอโยธยา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไผ่ลิงทั้งตำบล รวมทั้งตำบลหันตราและตำบลคลองสวนพลู (นอกเขตเทศบาลนครพระนครศรีอยุธยา)
• องค์การบริหารส่วนตำบลปากกราน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปากกรานทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลภูเขาทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลภูเขาทองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสำเภาล่ม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสำเภาล่มทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสวนพริก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสวนพริกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลคลองตะเคียน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคลองตะเคียนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวัดตูม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวัดตูมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหันตรา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหันตรา (นอกเขตเทศบาลพระนครศรีอยุธยาและเทศบาลเมืองอโยธยา)
• องค์การบริหารส่วนตำบลลุมพลี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลลุมพลีทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านใหม่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านใหม่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านเกาะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเกาะ (นอกเขตเทศบาลนครพระนครศรีอยุธยา)
• องค์การบริหารส่วนตำบลคลองสระบัว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคลองสระบัว (นอกเขตเทศบาลนครพระนครศรีอยุธยา)
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะเรียน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านรุนทั้งตำบล รวมทั้งตำบลคลองสวนพลู (นอกเขตเทศบาลพระนครศรีอยุธยาและเทศบาลเมืองอโยธยา) และตำบลเกาะเรียน (นอกเขตเทศบาลนครพระนครศรีอยุธยา)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านป้อม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านป้อมทั้งตำบล

• สมาคมอยุธยารวมใจ (กู้ภัยอยุธยา)
• ศูนย์วิทยุกู้ภัยพุทไธสวรรย์

ระดับอุดมศึกษา

• มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา
• มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลสุวรรณภูมิ ศูนย์หันตรา,ศูนย์วาสุกรี
• สถาบันเทคโนโลยีแห่งอโยธยา

ระดับอาชีวศึกษา

• วิทยาลัยอาชีวศึกษาพระนครศรีอยุธยา
• วิทยาลัยเทคนิคพระนครศรีอยุธยา
• วิทยาลัยเทคโนโลยีและอุตสาหกรรมการต่อเรืออยุธยา
• วิทยาลัยเทคโนโลยีพณิชยการอยุธยา
• วิทยาลัยเทคโนโลยีบริหารธุรกิจอยุธยา
• วิทยาลัยเทคโนโลยีอยุธยา

สาธิต

• โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ระดับมัธยมศึกษา

• โรงเรียนอยุธยาวิทยาลัย
• โรงเรียนจอมสุรางค์อุปถัมภ์
• โรงเรียนอยุธยานุสรณ์
• โรงเรียนปากกรานพิทยา

สถานพยาบาลรัฐและเอกชน

• โรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา โรงพยาบาลศูนย์
• โรงพยาบาลราชธานี (โรงพยาบาลเอกชน)
• โรงพยาบาลพีระเวช (โรงพยาบาลเอกชน)
• โรงพยาบาลราชธานีโรจนะ (โรงพยาบาลเอกชน)

ทางราง

อำเภอพระนครศรีอยุธยามีสถานีรถไฟสองแห่งได้แก่สถานีอยุธยาในตำบลหอรัตนไชย และสถานีบ้านม้าในตำบลบ้านเกาะอยู่ถัดจากสถานีอยุธยาไปทางทิศเหนือ ทั้งสองสถานีเป็นส่วนหนึ่งของรถไฟทางไกลสายเหนือและตะวันออกเฉียงเหนือ

• ข้อมูลตำบลในจังหวัดพระนครศรีอยุธยาจากเว็บไซต์ ThaiTambon.com เก็บถาวร 2011-04-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน