อำเภอแกลง

อำเภอแกลงตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอวังจันทร์และอำเภอเขาชะเมา
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอแก่งหางแมวและอำเภอนายายอาม (จังหวัดจันทบุรี)
• ทิศใต้ จรดอ่าวไทย
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองระยอง

อำเภอแกลงหรือสามย่านในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 อำเภอแกลงมีฐานะเป็นหัวเมืองชั้นจัตวาชื่อ เมืองแกลง ตั้งอยู่บริเวณแหลมเมือง ปากน้ำกระแส (ประแส) อยู่ในความปกครองของมณฑลจันทบุรี เนื่องจากเป็นหัวเมืองสำคัญชายทะเลภาคตะวันออก มีกองทหารเรือตั้งประจำ ต่อมามีการย้ายกองทหารเรือไปตั้งที่อื่น ทางราชการจึงได้ย้ายตัวเมืองมาตั้งที่บ้านโพธิ์ทอง ตำบลทางเกวียน

อำเภอแกลง หรือชื่อเดิม "อำเภอเมืองแกลง" เคยเป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดจันทบุรี ต่อมาเมื่อเห็นว่าเมื่อติดต่อราชการกับจังหวัดจันทบุรี เป็นท้องที่ที่ห่างไกลมากเกินไป และมีระยะทางที่ใกล้กับเมืองระยองมากกว่า จึงยกอำเภอเมืองแกลง มาขึ้นกับจังหวัดระยอง ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยลงวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2451 โดยมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 28 มิถุนายน ปีเดียวกัน^[1]

• วันที่ 22 สิงหาคม 2481 เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในอำเภอแกลง (1,2,3)^[2] โอนพื้นที่หมู่ 13,14,15 (ในขณะนั้น) ของตำบลทุ่งควายกิน ไปขึ้นกับตำบลปากน้ำกระแส โอนพื้นที่หมู่ 11 (ในขณะนั้น) ของตำบลคลองปูน ไปขึ้นกับตำบลปากน้ำกระแส และโอนพื้นที่หมู่ 13,14,15 (ในขณะนั้น) ของตำบลวังหว้า ไปขึ้นกับตำบลทางเกวียน
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลในพื้นที่อำเภอแกลง (1,2,3,4,5)^[3] ตั้งตำบลวังหว้า แยกออกจากตำบลทางเกวียน ตั้งตำบลบ้านนา แยกออกจากตำบลกระแสบน ตั้งตำบลพังราด แยกออกจากตำบลกองดิน ตั้งตำบลชากพง แยกออกจากตำบลกร่ำ และตั้งตำบลทุ่งควายกิน แยกออกจากตำบลคลองปูน
• วันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2498 โอนพื้นที่หมู่ 6 บ้านไร่ (ในขณะนั้น) ของตำบลชากโดน ไปขึ้นและรวมกับพื้นที่หมู่ที่ 2 ของตำบลกร่ำ^[4]
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลทางเกวียน ในท้องที่บางส่วนของตำบลทางเกวียน^[5]
• วันที่ 1 ธันวาคม 2507 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลทางเกวียน เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น^[6]
• วันที่ 24 กรกฎาคม 2516 ตั้งตำบลวังจันทร์ แยกออกจากตำบลกระแสบน และตั้งตำบลชุมแสง แยกออกจากตำบลกระแสบน^[7]
• วันที่ 22 พฤศจิกายน 2520 แยกพื้นที่ตำบลชุมแสง และตำบลวังจันทร์ อำเภอแกลง มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอวังจันทร์ ขึ้นกับอำเภอแกลง^[8]
• วันที่ 24 มิถุนายน 2524 ยกฐานะสุขาภิบาลทางเกวียน เป็นเทศบาลตำบลทางเกวียน^[9]
• วันที่ 28 สิงหาคม 2522 ตั้งตำบลป่ายุบใน แยกออกจากตำบลชุมแสง^[10]
• วันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2523 จัดตั้งสุขาภิบาลปากน้ำประแส ในท้องที่บางส่วนของตำบลปากน้ำกระแส^[11] และจัดตั้งสุขาภิบาลทุ่งควายกิน ในท้องที่บางส่วนของตำบลทุ่งควายกิน บางส่วนของตำบลคลองปูน^[12]
• วันที่ 21 มิถุนายน 2526 ตั้งตำบลน้ำเป็น แยกออกจากตำบลทุ่งควายกิน^[13]
• วันที่ 28 สิงหาคม 2527 ตั้งตำบลชำฆ้อ แยกออกจากตำบลบ้านนา^[14]
• วันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2528 จัดตั้งสุขาภิบาลสุนทรภู่ ในท้องที่บางส่วนของตำบลกร่ำ และตำบลชากพง^[15]
• วันที่ 26 กันยายน 2529 ตั้งตำบลห้วยยาง แยกออกจากตำบลเนินฆ้อ^[16]
• วันที่ 10 ตุลาคม 2529 ตั้งตำบลห้วยทับมอญ แยกออกจากตำบลน้ำเป็น^[17]
• วันที่ 11 มิถุนายน 2530 จัดตั้งสุขาภิบาลชุมแสง ในท้องที่บางส่วนของตำบลชุมแสง และตำบลวังจันทร์^[18]
• วันที่ 15 กันยายน 2532 ตั้งตำบลสองสลึง แยกออกจากตำบลชากโดน^[19]
• วันที่ 19 มิถุนายน 2534 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอวังจันทร์ อำเภอแกลง เป็น อำเภอวังจันทร์^[20]
• วันที่ 1 กรกฎาคม 2534 ตั้งตำบลพลงตาเอี่ยม แยกออกจากตำบลวังจันทร์^[21] และรับพื้นที่เขตสุขาภิบาลชุมแสงมาแทนที่ตำบลวังจันทร์
• วันที่ 28 เมษายน 2535 ตั้งตำบลเขาน้อย แยกออกจากตำบลชำฆ้อ^[22]
• วันที่ 9 เมษายน 2536 จัดตั้งสุขาภิบาลกองดิน ในท้องที่บางส่วนของตำบลกองดิน^[23]
• วันที่ 8 มิถุนายน 2536 แยกพื้นที่ตำบลน้ำเป็น ตำบลห้วยทับมอญ ตำบลชำฆ้อ และตำบลเขาน้อย อำเภอแกลง มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอเขาชะเมา ขึ้นกับอำเภอแกลง^[24]
• วันที่ 22 เมษายน 2541 เปลี่ยนแปลงชื่อเทศบาลตำบลทางเกวียน จังหวัดระยอง เป็น เทศบาลตำบลเมืองแกลง^[25]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลปากน้ำประแส สุขาภิบาลทุ่งควายกิน สุขาภิบาลสุนทรภู่ และสุขาภิบาลกองดิน เป็นเทศบาลตำบลปากน้ำประแส เทศบาลตำบลทุ่งควายกิน เทศบาลตำบลสุนทรภู่ และเทศบาลตำบลกองดิน ตามลำดับ
• วันที่ 15 กันยายน 2547 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลกร่ำ และองค์การบริหารส่วนตำบลชากพง รวมกับเทศบาลตำบลสุนทรภู่ จังหวัดระยอง^[26]
• วันที่ 1 ตุลาคม 2547 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลปากน้ำกระแส รวมกับองค์การบริหารส่วนตำบลคลองปูน จังหวัดระยอง^[27]
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอเขาชะเมา อำเภอแกลง เป็น อำเภอเขาชะเมา^[28]

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอแกลงแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 15 ตำบล 148 หมู่บ้าน ได้แก่

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอแกลงประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 17 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลเมืองแกลง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลทางเกวียนและตำบลวังหว้า
• เทศบาลตำบลปากน้ำประแส ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลปากน้ำประแส
• เทศบาลตำบลทุ่งควายกิน ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลทุ่งควายกินและตำบลคลองปูน
• เทศบาลตำบลสุนทรภู่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกร่ำและตำบลชากพงทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลกองดิน ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลกองดิน
• เทศบาลตำบลเนินฆ้อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเนินฆ้อทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลบ้านนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านนาทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลสองสลึง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสองสลึงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทางเกวียน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทางเกวียน (นอกเขตเทศบาลตำบลเมืองแกลง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังหว้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังหว้า (นอกเขตเทศบาลตำบลเมืองแกลง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลชากโดน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลชากโดนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกระแสบน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกระแสบนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งควายกิน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งควายกิน (นอกเขตเทศบาลตำบลทุ่งควายกิน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลกองดิน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกองดิน (นอกเขตเทศบาลตำบลกองดิน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลคลองปูน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคลองปูน (นอกเขตเทศบาลตำบลทุ่งควายกิน) และตำบลปากน้ำกระแส (นอกเขตเทศบาลตำบลปากน้ำประแส)
• องค์การบริหารส่วนตำบลพังราด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพังราดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยยาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยยางทั้งตำบล

• สมาคมพุทธศาสตร์สงเคราะห์ (กู้ภัยพุทธศาสตร์)
• มูลนิธิพุทธประชานุเคราะห์(หน่วยกู้ภัยพ่งไล้กุยอิงเกาะ)

สถาบันอุดมศึกษา

• มหาวิทยาลัยเฉลิมกาญจนา ระยอง

สถาบันอาชีวศึกษา

• วิทยาลัยเทคโนโลยีอาเซียนบริหารธุรกิจ
• วิทยาลัยการอาชีพแกลง

โรงเรียนมัธยม

• โรงเรียนแกลง "วิทยสถาวร"
• โรงเรียนมกุฎเมืองราชวิทยาลัย
• โรงเรียนสุนทรภู่พิทยา
• โรงเรียนชำนาญสามัคคีวิทยา
• โรงเรียนห้วยยางศึกษา
• โรงเรียนวัดสุขไพรวัน
• โรงเรียนบ้านสองสลึง(ตั้งตรงจิตร ๙)

โรงเรียนเอกชน

• โรงเรียนรุ่งนภาพิทยา
• โรงเรียนอนุบาลหลานรัก

โรงเรียนเทศบาล

• โรงเรียนอยู่เมืองแกลงวิทยา

• วัดสมมติเทพฐาปนาราม
• วัดตะเคียนงาม
• วัดราชบัลลังก์ประดิษฐาราม
• วัดสารนารถธรรมาราม
• วัดวังหว้า (หลวงปู่คร่ำ)
• วัดบ้านนา (หลวงปู่บุญ)
• วัดเขาถ้ำระฆังทอง
• ค่ายกองดินปืน วัดกองดิน
• ศาลพลเรือเอกพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ปากน้ำประแส
• ศาลจ้าวพ่อกื้ออี่ไทรย้อย (เจ้าพ่อ 108 - ไหหลำ) ปากน้ำประแส
• อนุสาวรีย์สุนทรภู่
• อนุสรณ์เรือรบหลวงประแส
• ทุ่งโปร่งทอง ปากน้ำประแส
• สวนวังแก้ว
• แหลมแม่พิมพ์
• หาดแหลมสน ปากน้ำประแส
• หมู่เกาะมัน
• ชุมชนบ้านเก่าริมน้ำประแส
• บ้านพิพิธภัณฑ์ปากน้ำประแส
• พิพิธภัณฑ์วัดเขากระโดน
• พิพิธภัณฑ์ธรรมชาติวิทยาพืชและสัตว์ทะเลจังหวัดระยอง
• พิพิธภัณฑ์บ้านครูกัง
• บ้านจำรุงมหาวิทยาลัยบ้านนอก
• ชุมชนต้นแบบด้านสิ่งแวดล้อม บ้านเอื้ออาทรระยอง วังหว้า
• แพล่องแม่น้ำประแส
• สะพานประแสสิน
• สะพานรักษ์แสม บ้านเนินทราย ต.เนินฆ้อ
• สนามกีฬากลางเมืองแกลง
• อ่างเก็บน้ำเขาจุก
• วัดท่ามะกอก