แม่โขง

บางยี่ขัน ย่านต้มสุรา

บางยี่ขันเป็นย่านผลิตสุรามาตั้งแต่สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นกล่าวกันว่าในสมัยรัชกาลที่ 1 มีนายอากรสุราชาวจีนมาปลูกโรงต้มสุราบริเวณปากคลองบางยี่ขันริมแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันตกมองเห็นปล่องไฟมีควันโขมงสังเกตเห็นได้ง่าย

โรงงานสุราบางยี่ขัน โรงงานสุราของรัฐ

ต่อมาในวันที่ 14 มกราคม พ.ศ. 2457 รัฐบาลได้โอนโรงงานสุราบางยี่ขันซึ่งเดิมเป็นกิจการของเอกชนมาเป็นของรัฐโดยมีกรมสรรพสามิต กระทรวงการคลังเป็นผู้ปกครองดูแลเรียกประมูลเงินผลประโยชน์เข้ารัฐในรูปแบบต่าง ๆ แล้วตั้งผู้ประมูลได้ให้เป็นผู้รับอนุญาต ผลิตสุราออกจำหน่ายภายในเขตที่กำหนดให้เป็นเขตจำหน่ายสุราของโรงงาน วันที่ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2470 ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวครบกำหนดหมดอายุสัญญาอนญาตให้ต้มกลั่นและจำหน่าย สุรากรมสรรพสามิตจึงได้ระงับการอนุญาตให้เอกชนต้มกลั่นและจำหน่ายสุราและเข้าดูแลควบคุมการผลิตสุราที่โรงงาน บางยี่ขันเองเมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2472 มีการปรับปรุงโรงงานให้ทันสมัยและผลิตสุราชนิดใหม่คือสรุผสม 28 ดีกรี หลายยี่ห้อรวมทั้งเชี่ยงชุนที่ยังคงผลิตมาจนถึงปัจจุบัน แต่การจำหน่ายยังคงใช้วิธีการประมูลเงินผลประโยชน์ ตั้งผู้ทำการค้าส่งเป็นเขต ๆ

ต่อมากรมสรรพสามิตได้ผลิต "สุราผสม" โดยใช้เคร่องสมุนไพรตามเภสัชตำรับของยาดองเหล้าแบบโบราณสกัดโดย แช่ในสุราดีกรีสูงแล้วนำมาปรุงแต่งรสกลิ่นสีและแรงแอลกอฮอล์ เป็นสุราผสมดื่มได้ทันทีโดยไม่ต้องผสมโซดาและต่อมา ได้พัฒนาเป็น "สุราปรุงพิเศษ" ดื่มโดยผสมโซดาหรือไม่ก็ได้ในขณะนั้นมีผู้นิยมดื่มวิสกี้ผสมโซดากันอย่างแพร่หลาย วิสกี้ส่วนใหญ่ต้องนำเข้าจากต่างประเทศ สิ้นเปลืองเงินตราปีละมาก ๆ สุราปรุงพิเศษที่กรมสรรพสามิตผลิตขึ้นจึงช่วยลดการนำเข้าได้เป็นอย่างดี

กำเนิด "แม่โขง" ริมฝั่งเจ้าพระยา

ต่อมาในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม เกิดการเรียกร้องดินแดนฝั่งขวาของแม่น้ำโขง 4 จังหวัดคือเสียมราฐ พระตะบอง ศรีโสภณ และนครจำปาศักดิ์คืนจากประเทศฝรั่งเศสจนเกิดกรณีพิพาทและนำไปสู่สงครามอินโดจีน หลวงวิจิตรวาทการ ซึ่งในขณะนั้นดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมศิลปากรจึงแต่งเพลงปลุกใจชื่อว่าเพลง "ข้ามโขง" โดยใช้ ทำนองเพลง "Swanee River" ของฝรั่งมาใส่เนื้อร้องเป็นภาษาไทยเพื่อรณรงค์ให้คนไทยเกิดความเข้าใจว่าแม้จะอยู่ ห่างไกลกันคนละฝั่งแม่น้ำโขงแต่ทั้ง 4 จังหวัดก็เป็นส่วนหนึ่งของประเทศไทย เพลงข้ามโขงนี้โด่งดังมากและสร้างความรู้สึกรักชาติรักแผ่นดินอย่างรุนแรง อิทธิพลของเพลงนี้จูงใจให้กรมสรรพสามิตตั้งชื่อสุราปรุงพิเศษ 35 ดีกรีซึ่งเพิ่งจะผลิตขึ้นใหม่ในวันที่ 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2484 ว่า "แม่โขง"

สุราแม่โขงมีสีเหลืองอำพันเจือทองแดง มีรสชาติแรกคือหวานปลายลิ้นกลมกล่อม เผ็ดหอมแบบขิงและผลไม้จำพวกส้ม มีกลิ่นวานิลลาเล็กน้อย และมีรสสัมผัสตอนท้ายคือเผ็ดหอมแบบขิง 

• แสงโสม
• หงษ์ทอง
• กวางทอง
• รีเจนซี่
• เมอริเดียน

• International Beverage Holdings Limited
• The Official Mekhong website