ʻOumuamua
1I/ʻOumuamua (resmî adlandırma: 1I/2017 U1; önceki adlandırma: C/2017 U1 (PANSTARRS) ve A/2017 U1), Güneş Sistemi'nin dışından geldiği tespit edilebilen ilk yıldızlararası nesnedir.[14] 19 Ekim 2017'de Robert Weryk tarafından oldukça eksantrik hiperbolik bir yörüngede, Güneş'ten döndükten 40 gün sonra keşfedildi. İlk gözlemler, cismin Güneş'ten uzaklaştığı sırada Dünya'dan 0,2 AU (30.000.000 km; 19.000.000 mil) uzaklıktayken Pan-STARRS teleskobu ile yapıldı. Başlangıçta bir kuyrukluyıldız olarak kabul edilen cisim, bir hafta sonra bir asteroit olarak yeniden sınıflandırıldı. Yıldızlararası nesnelere ait yeni bir sınıfın ilkidir. Hiperbolik yörüngesinin bir sonucu olarak 2022'de Neptün'ün yörüngesinden geçecek ve Oort bulutunu yaklaşık 20.000 yıllık bir sürede geride bırakacaktır. Nesnenin galaktik diskteki yıldızlar arasında sürüklendiği süre ise bilinmemektedir.
 (ESO/M. Kornmesser & nagualdesign) İlk kez teyit edilen yıldızlararası asteroid olan ʻOumuamua'ya ait bir sanatçı izlenimi.[1] | |
| Keşif [2][3] | |
|---|---|
| Keşfeden | Robert Weryk, Pan-STARRS 1 kullanarak |
| Keşif yeri | Haleakala Obs., Hawaii |
| Keşif tarihi | 19 Ekim 2017 |
| Adlandırmalar | |
| MPC belirtmesi | 1I/2017 U1 (ʻOumuamua)[4] |
| Telaffuz | İngilizce telaffuz: [oh'moo@'moo@] ( dinle) |
Adın kaynağı | (Hawaii dili adı)[4] |
Alternatif adlar | 1I/ʻOumuamua 1I/2017 U1 · A/2017 U1 [5] C/2017 U1 [3] · P10Ee5V |
| Yıldızlararası cisim[4] hiperbolik asteroit (JPL)[6] | |
| Yörünge özellikleri [6] | |
| Gözlem yayı | 34 gün |
| Günöte | yok |
| Günberi | 0.25534 AU |
| −1.2799 AU[n 1] | |
| Dış merkezlik | 1.19949 ± 0.00019 |
Ortalama yörünge hızı | 26,33±0,01 km/s (yıldızlararası)[7] |
| 35.060° | |
| 0° 40d 48.72s / gün | |
| Eğiklik | 122.69° |
| 24.599° | |
| 241.70° | |
| Dünya MOID | 0.0958 AU · 37.3 LD |
| Jüpiter MOID | 1.455 AU |
| Fiziksel özellikler | |
Tayf tipi | RR (kırmızı, özelliksiz)[8] D?[9] P?[10] B–V = 0,7±0,06[9] V-R = 0,45±0,05[9] g-r = 0,47±0,04[10] r-i = 0,36±0,16[10] r-J = 1,20±0,11[10] |
| 19.7 to >27.5[7][n 2][11] | |
| 22,08±0,45[6] | |
| Boyutlar | 180 × 30 × 30 m (tahmini albedo 0.10)[9][12] 200 m (tahmini albedo 0.06–0.08)[10] |
| 8,10±0,02 h[13] 8,10±0,42 h[10] | |
| Albedo | 0.1 (spektral sonuç)[9] 0.06–0.08 (spectral est.)[10] |
 Wikimedia Commons'ta ilgili ortam | |
Otuz dört günlük gözlem yayına dayanarak elde edilen bulgulara göre ʻOumuamua'nın yörünge sapması 1,20'dir ve bu sapma oran, Güneş Sistemi'nde henüz gözlemlenen herhangi bir nesnenin en yüksek noktasıdır.[6][7] Bir önceki rekor, 1,057 yörünge dış merkezliliği ile C/1980 E1'e aittir.[15][16][n 3] ʻOumuamua'nın yörüngesinin hem dışına hem de içe doğru yuvarlaklığının yüksek dış merkezliliği, Güneş Sistemi'ne hiçbir zaman yerçekimi olarak bağlı olmadığını göstermektedir. Güneş'in kurtulma hızından daha hızlı olan yüksek süratli gelişinden ötürü cisim, yıldızlararası bir cisimdir. Gezegenlerin yörüngelerine ters yönde, yaklaşık 60 derecelik ekliptik eğiminde hareket etmektedir. ʻOumuamua'nın hareket yönü güneş apsisinden 6 derecedir.[17]
Terminoloji
Türünün bilinen ilk nesnesi olan ʻOumuamua, astronomik nesneler için isim belirleyen Uluslararası Astronomi Birliği için benzersiz bir örnek teşkil etti. Yıldızlararası nesneler için yeni bir isimlendirme yapılarak I kullanıldı ve ʻOumuamua için 1I isimlendirmesi yapıldı, böylece henüz sınıflandırılmamış bu yıldızlararası nesnelerin adlandırılması için I-numaralar kullanılacaktır.[4] "Bu nedenle bu nesneye atıfta bulunmak için doğru biçimler şunlardır: 1I; 1I/2017 U1; 1I/ʻOumuamua; ve 1I/2017 U1 (ʻOumuamua)".[4]
Cismin adı, Hawaii dilinde "keşif, öncü birlik" anlamına gelen[18] ʻou.mua.mua (ʻou kısmı "uzanmak" ve mua, kısmı ise vurgu için yinelenerek "...den önce, ilki, birincisi")[4] sözcüğünden gelmektedir ve bu cismin uzun bir yoldan geçerek bize ulaşmak üzere gönderilen bir öncü birlik veya elçiye benzetişini yansıtmaktadır.[4][19] Adlandırmanın önündeki ilk karakter bir kesme işareti olmayıp Hawaii dilindeki bir ʻokinadır ve tek bir tırnak işareti ile gösterilir.[20] Ad, Pan-STARRS ekibi tarafından Ka'iu Kimura ve Hilo'daki Hawaii Üniversitesi'nden Larry Kimura ile istişarede bulunularak seçildi.[21]
Gözlemler
ʻOumuamua'nın yörüngesi ile ilgili gözlem ve sonuçlar öncelikle Pan-STARRS1 Teleskobu ve Kanada-Fransa-Hawaii Teleskobu'ndan (CFHT) elde edilen verilerle elde edildi ve cismin bileşimi ile şekli, Şili'deki Very Large ve Gemini South teleskoplarının yanı sıra Hawai'deki Keck 2 Teleskobu'yla belirlendi. Bu bilgiler, Karen J. Meech, Robert Weryk ve meslektaşları tarafından toplandı ve 20 Kasım'da Nature'da yayımlandı.[22][23]
Yörünge
ʻOumuamua, Güneş'e göre 26 km/s (58.000 mph)[n 4] hiperbolik bir aşırı hızla kabaca Lyra takımyıldızındaki Vega yıldızının yönünden gelmiş gibi,[17][24] görünen yıldızlararası bir cismin bilinen ilk örneği olarak ortaya çıkmaktadır. ʻOumuamua hareketinin yönü Güneş tepesine yakındır ve bu da, Güneş Sistemi dışındaki cisimlerden gelen yaklaşımlar için en muhtemel yöndür.[17] 26 Ekim'de, Catalina Sky Survey'den iki keşif gözlemi 14 ve 17 Ekim tarihlerinde bulundu.[25][26] İki haftalık bir gözlem yayı, bu cismin yörüngesinin hiperbolik doğasını doğruladı.[6][27]
| Mesafe | Tarih | Hız km/s |
|---|---|---|
| 2300 AU | 1605 | 26.34 |
| 1000 AU | 1839 | 26.35 |
| 100 AU | 2000 | 26.67 |
| 10 AU | 2016 | 29.50 |
| 1 AU | 9 Ağustos 2017 | 49.67 |
| Perihelion | 9 Eylül 2017 | 87.7 |
| 1 AU | 10 Ekim 2017 | 49.67[n 5] |
| 10 AU | 2019 | 29.51 |
| 100 AU | 2034 | 26.65 |
| 1000 AU | 2196 | 26.36 |
| 2300 AU | 2430 | 26.32 |
| Cisim | Yıl | Hız km/s | gözlem sayısı ve gözlem yayı[n 7] |
|---|---|---|---|
| 90377 Sedna | 1746 | 2.66 | 9240 gün 196 |
| C/1980 E1 (Bowell) | 1765 | 2.98 | 2514 günde 179 |
| C/1997 P2 (Spacewatch) | 1779 | 2.99 | 49 günde 94 |
| C/2010 X1 (Elenin) | 1798 | 2.96 | 235 günde 2222 |
| C/2012 S1 (ISON) | 1801 | 2.99 | 784 günde 6514 |
| C/2008 J4 (McNaught) | 1855 | 4.88 | 15 günde 22[n 8] |
| 1I/ʻOumuamua | 1982 | 26.5 | 34 günde 115 |
Jean Schneider tarafından yapılan bir analize göre Güneş Sistemi'mizden yörüngeye ulaşmak neredeyse imkânsızdır.[28] Yıldızlararası boşlukta Güneş'e göre 2.633 km/s (5.890.000 mph) kadar sonsuzdaki bir hıza sahiptir ve Güneş cismi içe doğru çekerken hız 9 Eylül'de perihelyonda 8.771 km/s (19.620.000 mph) üzerine çıktı.[7][n 9]
Gök bilimciler, kasım ayı ortalarına doğru cismin yıldızlararası bir nesne olduğundan emin oldular.[28][29][30] ʻOumuamua'nın gelen yörünge boyunca şiddetli hiperbolik geçişi, Güneş Sistemi içindeki yerçekimi kuvvetleri nedeniyle hiçbir zaman belirgin bir değişim geçirmediğini göstermektedir. Gelen yüksek hızını Güneş Sistemi'nin yerçekimi kuvvetlerine atfetmek mümkün değildir.[29]
Yörüngenin geri doğru yapılan tahminlerinde asteroidin, 9 Eylül'de perihelyon (günberi) boyunca geçtiği hesaplandı ve Güneş'ten 0.255 AU (3,81×1010 km; 2,37×1010 mi) uzaktaydı.[6] Ufak ve hafif olan cismin ekim ayı sonlarına doğru ~23 büyüklükte solduğu belirlendi.[26]
Asteroide ait doğası
Başlangıçta, ʻOumuamua, 25 Ekim 2017'de şiddetli hiperbolik yörüngeye dayanan C/2017 U1 (PANSTARRS) kuyruklu yıldızı olarak duyuruldu.[3] Herhangi bir kuyrukluyıldız aktivitesini doğrulamak için aynı günün sonunda Very Large Telescope (VLT)'ta çok derin istifli fotoğraflar çekildi ve nesnenin bir kuyrukluyıldız saçı olduğuna dair bir bulguya rastlanmadı.[n 10] Böylece cisim, A/2017 U1 olarak yeniden adlandırıldı ve ilk defa bir kuyrukluyıldız, asteroit olarak yeniden adlandırıldı/tanımlandı.[5]
Kuyrukluyıldız saçının olmamasından ötürü yüzey buz miktarı birkaç metrekare ile sınırlanmıştır ve (varsa) herhangi bir uçucu, en az 05 m (16 ft) kalınlığında bir kabuğun altında olmalıdır.[9] Yine kuyrukluyıldız saçının olmaması, yıldız kökenli sistemin don sınırında biçimlenmiş olması gerektiğini ve damocloid'lerde olduğu gibi bu yıldız sisteminin iç bölümündeki tüm buzların süblimleşmesi için yeterince uzun olduğunu göstermektedir. Spektrumun analizi, ikincisinin muhtemel olduğunu göstermektedir.[31][32]
Görünümü ve şekli
ʻOumuamua, 9 Eylül 2017'de yeryüzünün yakınında bulunan STEREO HI-1A gözlemlerinde görülmedi ve parlaklığı ~13.5 mag olarak belirlendi.[10]
25 Ekim'de 42 m (138 ft) William Herschel Teleskobu tarafından kaydedilen spektrumda nesnenin özelliksiz ve Kuiper kuşağı nesneleri gibi kırmızı renkte olduğunu görüldü.[8] Hale Teleskobu'ndan gelen spektrum, kuyruklu yıldız çekirdeği veya Truva atlarını andıran daha az kırmızı bir renk gösterdi.[33] Spektrumu, D-tipi veya P-tipi asteroitlerinkine benzemektedir.[10]
ʻOumuamua, 1.5–2.1 mag ışık eğrisi salınımıyla 8.10 saatlik[10][13] bir dönme periyoduna sahiptir.[13] Meech ve arkadaşları, cismin 7.3 saatlik bir rotasyon periyodu ve 2.5 mag'lıkışık eğrisi salınımı olduğunu bildirdi.[34] Bu da cismin 4.1 ila 6.9 eksensel oranı[10][13] olan oldukça uzun bir cisim olduğunu ve Güneş Sistemi'ndeki en uzun cisimlerden daha büyük ve karşılaştırılabilir olduğunu göstermektedir.[10][13] Gök bilimci David Jewitt'e göre, cisim oldukça uzun biçimi haricinde fiziksel olarak özellik taşımamaktadır.[12]
Notlar
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Resmî site (NASA)