Bitlis (il)

Bitlis M.Ö. 1400 yıllarından itibaren Urartular’ın yerleşim alanıydı. M.Ö. 1280 yılında Asur Krallarından I. Salmanassar devrinden sonra, Van Gölü çevresindeki dağlık alanlara yerleşen Urartular, MÖ11. yüzyıla kadar Urartular’ın yurdu olmaya devam etmiş ve 7. Yüzyıla kadar Asurlular, 6. Yüzyıla kadar ise Medler’in yönetimi altında kalmıştır. Bitlis, daha sonra Pers Krallığı'nın kurulması ile 2. Darius tarafından ele geçirilmiştir. MÖ 4. yüzyılda Makedonya Kralı Büyük İskender’in yönetimi altına giren ve MS 2. yüzyılda Roma İmparatoru Trajan tarafından ele geçirilen Bitlis, 7. yüzyıla kadar Doğu Roma yönetiminde kaldı.

Türkler’in 10. yüzyılla birlikte başlayan Anadolu akınları sırasında önemli bir uğrak yeri haline gelen ve bu tarihlerde Alp Arslan ve ordularını Ahlat’ta konuk eden Bitlis'in Türklerin Anadolu’ya açılmasında çok önemli bir rolü de üstlenmiş oldu. 13. Yüzyılda Eyyübiler ve daha sonra Harzemşahlar ve Moğollar'ın saldırısına uğrayan ve 1514 yılındaki Çaldıran Muharebesi'yle Osmanlı egemenliğine giren Bitlis, Osmanlı İmparatorluğu’nun idaresi altında ilim, sanat ve kültür merkezi haline geldi. I. Dünya Savaşı esnasında bir süre Çarlık Rusya’nın işgali altında kalan Bitlis, Cumhuriyet'in ilanından sonra il yapıldı. Bitlis adını Bedlis'ten almıştır.

04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 İlçe, 13 belediye, bu belediyelerde 123 mahalle ve ayrıca 348 köy vardır.

• Bitlis (merkez)
• Adilcevaz
• Ahlat
• Güroymak
• Hizan
• Mutki
• Tatvan

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclisleri oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümeni'ni seçer.

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Bitlis Valisi, 1970-Rize doğumlu Erol Karaömeroğlu’dır. Ağustos 2023’de Sinop Valisi iken atanmıştır.^[4]

Bitlis Belediye Başkanı, 1975-Bitlis doğumlu Nesrullah Tanğlay (AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %43,81 oy oranıyla seçilmiştir.^[5]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Bitlis İl Genel Meclisi üye sayısı, 13 AK PARTİ, 9 HDP, 1 SAADET ve 1 DP olmak üzere 24’dür. Bitlis Belediye meclisi ise 14 AK PARTİ, 8 HDP ve 3 SAADET olmak üzere 25 üyeden oluşur.^[6]

2018 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Bitlis'in Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki üye sayısı 3'tür: AK PARTİ ( Cemal Taşar ve Vahit Kiler) ve HDP (Mahmut Celadet Gaydalı).^[7]

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri^[8]))

Bitlis ili nüfusu: 359.747'dir. Bu nüfusun %70,26'sı şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 8.294 km²'dir. İlde km²'ye 43 kişi düşmektedir. (Bu sayı Güroymak'ta 95’dir.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 1,60 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Ahlat (% 3,82)- Mutki(% -2,39)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 7 İlçe, 13 belediye, bu belediyelerde 123 mahalle, ayrıca 348 köy bulunmaktadır.

İlin yıllara göre nüfusları

Bitlis il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1927[10]	90.631	59		%19     17.638 72.993     %81
1935	Muş iline bağlı ilçe statüsünde
1940[11]	68.825	62		%25     17.114 51.711     %75
1945[12]	71.950	62	%5	%23     16.899 55.051     %77
1950[13]	88.634	62	%23	%21     18.947 69.687     %79
1955[14]	111.187	65	%25	%26     28.465 82.722     %74
1960[15]	128.966	66	%16	%27     34.270 94.696     %73
1965[16]	154.069	64	%19	%28     43.813 110.256     %72
1970[17]	185.473	63	%20	%32     59.939 125.534     %68
1975[18]	218.305	63	%18	%35     76.702 141.603     %65
1980[19]	257.908	58	%18	%36     93.757 164.151     %64
1985[20]	300.843	53	%17	%40     119.626 181.217     %60
1990[21]	330.115	53	%10	%43     142.947 187.168     %57
2000[22]	388.678	49	%18	%56     219.511 169.167     %44
2007[23]	327.886	55	-%16	%55     179.260 148.626     %45
2008[24]	326.897	55	-%0	%52     168.824 158.073     %48
2009[25]	328.489	55	%0	%51     168.988 159.501     %49
2010[26]	328.767	56	%0	%51     168.787 159.980     %49
2011[27]	336.624	55	%2	%53     178.788 157.836     %47
2012[28]	337.253	55	%0	%54     182.939 154.314     %46
2013[29]	337.156	55	-%0	%55     184.454 152.702     %45
2014[30]	338.023	55	%0	%56     189.375 148.648     %44
2015[31]	340.449	55	%1	%57     194.928 145.521     %43
2016[31]	341.225	55	%0	%58     197.747 143.478     %42
2017[31]	341.474	55	%0	%58     199.202 142.272     %42
2018[31]	349.396	55	%2	%59     205.566 143.830     %41
2019[31]	348.115	55	-%0	%59     206.402 141.713     %41
2020[31]	350.994	55	%1	%60     210.118 140.876     %40
2021[31]	352.277	55	%0	%61     215.420 136.857     %39
2022[31]	353.988	55	%0

2018-19 sezonunda BAL'da Özgüzeldere Spor yer almaktadır.Türkiye Bayanlar Voleybol İkinci Ligi de Bitlis Gençlik Spor (çekildi), erkeklerde TÜRŞAD yer almaktadır. Türkiye Erkekler Voleybol Bölgesel Ligi'nde 2 takım bulunmaktadır.

Futbol Türkiye Kupası'nda Özgüzeldere Spor, 3. turda Kastamonuspor 1966' a elenmiştir.

Bitlis'in önemli spor tesisleri: Bitlis 8 Ağustos Stadyumu (2.550), Tatvan Spor Salonu (500), Merkez Çiftkaya, Rahvan, Dideban, Tatvan Nemrut ve Yumurtatepe, Ahlat Serinbayır olmak üzere 7 adet kayak merkezi bulunmaktadır.

• Bitlis Valiliği26 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.