Dibütil ftalat
Dibütil ftalat (DBP), düşük toksisitesi ve geniş sıvı aralığı nedeniyle plastikleştirici olarak yaygın halde kullanılan bir organik bileşiktir. Kimyasal formülü C6H4(CO2C4H9)2 olan DBP’nin, ticari örnekleri genellikle sarı olmasına rağmen renksiz bir yağ görünümündedir.[3]
 | |
 | |
| Adlandırmalar | |
|---|---|
Dibütil benzen-1,2-dikarboksilat | |
Diğer adlar Dibütil ftalat Di-n-bütil ftalat Bütil ftalat n-Bütil ftalat 1,2-Benzendikarboksilik asit dibütil ester o-Benzendikarboksilik asit dibütil ester DBP Palatinol C Elaol Dibütil 1,2-benzen-dikarboksilat | |
| Tanımlayıcılar | |
3D model (JSmol) | |
| 1914064 | |
| ChEBI | |
| ChEMBL | |
| ChemSpider | |
| DrugBank | |
| ECHA InfoCard | 100.001.416 |
| EC Numarası |
|
| 262569 | |
IUPHAR/BPS | |
| KEGG | |
PubChem CID | |
| RTECS numarası |
|
| UNII | |
CompTox Bilgi Panosu (EPA) | |
| |
| |
| Özellikler | |
| Kimyasal formül | C16H22O4 |
| Molekül kütlesi | 278,34 g mol−1 |
| Görünüm | Renksiz veya soluk sarı renkte yağlı sıvı |
| Koku | aromatik |
| Yoğunluk | 1.05 g/cm3 at 20 °C |
| Erime noktası | -35 °C |
| Kaynama noktası | 340 °C |
| Çözünürlük (su içinde) | 13 mg/L (25 °C) |
| log P | 4.72 |
| Buhar basıncı | 0.00007 mmHg (20 °C)[1] |
| -175.1•10−6 cm3/mol | |
| Tehlikeler | |
| İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH): | |
| Ana tehlikeler | N), Zararlı (Xi) |
| GHS etiketleme sistemi: | |
| Piktogramlar |   |
| İşaret sözcüğü | Tehlike |
| Tehlike ifadeleri | H360Df, H400 |
| Önlem ifadeleri | P201, P202, P273, P281, P308+P313, P391, P405, P501 |
| NFPA 704 (yangın karosu) | |
| Parlama noktası | 157 °C |
Kendiliğinden tutuşma sıcaklığı | 402 °C |
| Patlama sınırları | %0.5 - 3.5 |
| Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |
LD50 (medyan doz) | 5289 mg/kg (oral, fare) 8000 mg/kg (oral, sıçan) 10,000 mg/kg (oral, kobay)[2] |
LC50 (medyan konsantrasyon) | 4250 mg/m3 (sıçan) 25000 mg/m3 (fare, 2 saat)[2] |
| NIOSH ABD maruz kalma limitleri: | |
| PEL (izin verilen) | TWA 5 mg/m3[1] |
| REL (tavsiye edilen) | TWA 5 mg/m3[1] |
| IDLH (anında tehlike) | 4000 mg/m3[1] |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |
| Bilgi kutusu kaynakları | |
Üretimi ve kullanımı
DBP, n-bütanolün ftalik anhidrit ile reaksiyonundan üretilir. Bu öncül bileşikler temiz ve ucuz bir şekilde üretilir.[3]
DBP, PVC gibi büyük mühendislik plastiklerinin kullanılmasına izin veren önemli bir plastikleştiricidir. Bu tür değiştirilmiş PVC, kanalizasyon ve diğer aşındırıcı malzemeleri taşımak için sıhhi tesisatta yaygın olarak kullanılmaktadır.[3]
Bozunma
Hidroliz
Monobütil ftalat (MBP) ana metabolitidir. DOI:10.1007/s40618-015-0279-6
DBP’nin Çifte sabunlaşması, ftalik asit ve n-bütanolü oluşturur.[4]
Çöplüklerde
DBP, 2.67 x 10−3 Pa düşük bir buhar basıncına sahiptir. Bu nedenle DBP kolayca buharlaşmaz (bu yüzden plastikleştirici olarak kullanılabilir).[5] I Henry Kanunu sabiti 8.83 x 10−7 atm-m3/mol’dür.[4]
Yansıtıldığı gibi yaklaşık 4 olan oktanol-su dağılım katsayısı ile, lipofiliktir, bu da suyla kolayca mobilize edilmediği (çözülmediği) anlamına gelir. Bununla birlikte, çözünmüş organik bileşikler (DOC) çöplüklerdeki hareketliliğini arttırmaktadır.[6][7]
Biyolojik bozunma
Mikroorganizmalar tarafından gerçekleştirilen biyolojik bozunma, DBP tarafından kirliliğin giderilmesi için bir yoldur. Örneğin, Enterobacter türleri, DBP konsantrasyonunun 1500 ppm'de görülebildiği yerlerde belediye katı atıklarını 2-3 saat yarılanma ömrü ile biyolojik olarak parçalayabilir. Aksine, aynı türler altı günlük bir süre sonunda dimetil ftalatın % 100'ünü parçalayabilir.[8] Beyaz çürüklük mantarı Polyporus brumalis DBP’yi bozundurur.[9]
Yönetmelikler
DBP aynı zamanda, endokrin bozucu olarak kabul edilmektedir.[10]
Avrupa Birliği
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartı 0036
- Dibutyl Phthalate and Cosmetics
- Hazardous substance fact sheet20 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Occupational safety and health guideline for dibutyl phthalate
- CDC - NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards1 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.