Elmadağ, Ankara

İç Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Sakarya Bölümü’nde yer alan Elmadağ, Ankara’nın 41 km doğusunda adını aldığı Elmadağ’ın kuzeydoğu eteklerinde kurulmuş, çok eski bir yerleşim alanıdır. Doğusunda Kırıkkale'nin Yahşihan, güneydoğusunda Bahşılı ilçesi, kuzeydoğusunda Kalecik, kuzeyinde Akyurt, kuzeybatısında Altındağ, batısında Mamak, güneybatısında Çankaya, güneyinde Bala ilçeleri vardır. Yüz ölçümü bakımından Ankara'nın en büyük 14'üncü ilçesidir.

Yapılan arkeolojik araştırmalardan elde edilen prehistorik eserler, Elmadağ ve çevresinin çok eski medeniyetlere sahne olduğunu göstermektedir. Bu araştırmalara göre MÖ 547'ye kadar Frigler ve Lidyalılar, MÖ 84'e kadar Persler ve değişik kavimlerin varlıklarını sürdürdüğü yöre bu tarihten sonra Roma İmparatorluğunun eline geçmiştir. 1071 Malazgirt savaşından sonra Anadolu’ya yerleşmeye başlayan Türkler 1073’ten sonra yörede etkin olmuşlardır. Anadolu’ya yapılan Moğol saldırılarından da nasibini alan yöre Moğol İmparatoru Baycu Noyan komutasındaki Moğol ordusu tarafından yakılıp yıkılmıştır.

Denizden yüksekliği 1135 m olan ve oldukça engebeli bir topoğrafyaya sahip olan ilçemizin batısı kısmen düzlüktür. Her tarafından derin vadilerle yarılmış yaylalar üzerinde aşınmış tepeler ve sırtlar yer alır. Güneybatısında 1862 m yüksekliğe sahip Elmadağ, kuzeyinde ise 1995 m yüksekliğinde kütle hâlinde İdris Dağı bulunur. İlçeyi boydan boya geçerek akan ve kuzeyde Kızılırmak ile birleşen Kargalı Deresi kar ve yağmur suları ile beslenen düzensiz bir rejime sahip bir akarsudur.

İlçemiz Perme-Trias yaşlı kalkerlerle, plosen formasyonları üzerinde yer alır. Bu alanın büyük bir kısmı mermerleşmiş beyaz kalker ile kaplıdır. Bazı kısımlarında ince kil tabakaları bulunur. Kalker tabakaları doğuda ve güneyde; yüzeyde görülürken batıya gidildikçe üzeri örtü tabakaları ile kaplıdır. Kargalı Deresi çevresinde dar bir şerit hâlinde kalınlığı fazla olmayan alüvyal topraklar yer alır. Kuzeybatısında plosene ait kırmızımsı esmer renkli killi seriler bulunur.

Yöre kışları soğuk ve sert geçen karasal iklimin etkisi altındadır. Yüksek ve dağlarla çevrili olması sebebiyle gece-gündüz ve yaz-kış sıcaklıkları arasında büyük farklılıklar görülür. Kar yağışları kasım ayında başlayıp nisan ayına kadar sürer. En fazla yağış ocak ayında görülür. Sonbahar mevsiminin son aylarında sis vardır. Rüzgâr her yönden esse de güneydoğu yönünden esen rüzgâr daha etkilidir.

İlçenin kuruluş tarihinin nereye kadar uzandığı kesin olarak bilinmemektedir. İlçenin yakınında Sungur yakınlarında bulunan heykel, küp, çanak, çömlek gibi kalıntılar incelendiğinde buranın çok eski dönemlerde yerleşmelere sahne olduğu anlaşılmaktadır. Bunlardan Hygeia (Sağlık Tanrısının Kızı Roma Dönemi) ve Asklepios (Sağlık Tanrısı Roma Dönemi) heykelleri Roma Dönemine, Yenipınar Mahallesi'ndeki Aşağı Cami, Osmanlı dönemine ait kalıntılardır.

İlçenin yerleşmesine ait ilk belgeleri yaklaşık 400 yıl önce düzenlenen Ankara Şer'iye Mahkemesi sicillerinde görüyoruz. Yozgat Köyü adı ile anılan Elmadağ, bu dönemde Ankara'ya bağlı bir yerleşim yeri idi. Bu kayıtlardan Elmadağ'da kervanların konakladıkları bir Derbent köyü olduğu belirtilmektedir. İlk yerleşme bugünkü Yenipınar ve Yenidoğan Mahalleleri’nde olmuştur.

1785-1809 yılları arasında Ankara sancağı, 13 kazadan meydana geliyordu. Bunlardan Kasaba-i Bala ve Çukurcak Nahiyesi’ne bağlı Yozgat Köyü (Asi Yozgat) görülmektedir. 1902 yılında Ankara vilayeti salhanesinde Ankara ilinin 5 sancak ve 21 kazadan oluştuğu belirtilmektedir. Asi Yozgat, bu sancaklardan biri olan Ankara merkez sancağına bağlı Bala kazasına ait bir mahalledir. Kurtuluş Savaşı’na her şeyi ile katılan Elmadağlılar Atatürk Ankara'ya geldiğinde O’nu karşılayan Seymen Alayı'nın içerisinde de varlıklarını göstermişlerdir.

Yapılan arkeolojik araştırmalardan elde edilen prehistorik eserler, Elmadağ ve çevresinin çok eski medeniyetlere sahne olduğunu göstermektedir. Bu araştırmalara göre MÖ 547'ye kadar Frigler ve Lidyalılar, MÖ 84'e kadar Persler ve değişik kavimlerin varlıklarını sürdürdüğü yöre bu tarihten sonra Roma İmparatorluğu’nun eline geçmiştir. 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya yerleşmeye başlayan Türkler 1073’ten sonra yörede etkin olmuşlardır. Anadolu’ya yapılan Moğol saldırılarından da nasibini alan yöre Moğol İmparatoru Boycu Noyan komutasındaki Moğol ordusu tarafından yakılıp yıkılmıştır.

İlçe merkezinde hâlen devam eden tandır ekmeği yapımının Selçuklulardan günümüze kadar devam ettiği sanılmaktadır. Yine kökü Selçuklulara kadar uzanan halıcılık, el dokuması, kilim, heybe ve çantalar kültürümüzün zenginliklerini günümüze kadar getirmiştir.

Nüfus bakımından Ankara'nın en büyük 14'üncü ilçesidir.

Not: 2008 yılında bazı belde ve köyler mahalle statüsüne geçtiğinden şehir nüfusu artıp kır nüfusu azalmıştır. 2013 yılında ise Büyükşehir yasası nedeniyle köylerin tamamı mahalle statüsüne geçtiğinden kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Elmadağ'ın 30 mahallesinin 10'u merkezde bulunmaktadır. Merkez mahallelerinde 24.522 kişi (%54) yaşamaktadır. En uzak mahallesi ise 29,3 km uzaklıktaki Süleymanlı'dır. İlçede nüfusu en fazla olan mahalle, 6.826 kişi ile Hasanoğlan Bahçelievler mahallesidir. Elmadağ'ın nüfusu 2017 yılında %3,05 artmıştır.^[19]

Elmadağ ilçesinin mahallelerinin ilçeye uzaklığı, rakımı ve nüfusu

Km, kaymakamlığa olan uzaklıktır.

Belediye başkanları

İlçe Perme-Trias yaşlı kalkerlerle, plosen formasyonları üzerinde yer alır. Bu alanın büyük bir kısmı mermerleşmiş beyaz kalker ile kaplıdır. Bazı kısımlarında ince kil tabakaları bulunur. Kalker tabakaları doğuda ve güneyde; yüzeyde görülürken batıya gidildikçe üzeri örtü tabakaları ile kaplıdır. Kargalı Deresi çevresinde dar bir şerit hâlinde kalınlığı fazla olmayan alüvyal topraklar yer alır. Kuzeybatısında plosene ait kırmızımsı esmer renkli killi seriler bulunur.

Yöre, kışları soğuk ve sert geçen karasal iklimin etkisi altındadır. Yüksek ve dağlarla çevrili olması sebebiyle gece-gündüz ve yaz-kış sıcaklıkları arasında büyük farklılıklar görülür.

Kar yağışları kasım ayında başlayıp nisan ayına kadar sürer. En fazla yağış ocak ayında görülür. Sonbahar mevsiminin son aylarında sis vardır. Rüzgâr her yönden esse de güneydoğu yönünden esen rüzgâr daha etkilidir.

573 km² lik bir alan üzerinde kurulmuş olan ilçe; güneyinde Balâ, kuzeyinde Akyurt ve Kalecik, batısında Mamak ve Altındağ ilçeleri, doğusunda ise Kırıkkale ili ile çevrili bulunmaktadır. Kuruluş tarihi kesin belli olmamakla birlikte ilk olarak Eski Yozgat adıyla köy olarak kurulmuştur. 24.4.1928 tarihinde Küçük Yozgat adı ile bucak olmuş 02.11.1936 tarihinde belediye kurulmuş 01.04.1960 tarihinde de ilçe olmuştur. İlçe, 23 Temmuz 2004 tarih ve 25531 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile metropol ilçe statüsünü almıştır.

İlçede MKE kurumuna bağlı olarak faaliyet göstermekte olan barut ve roket fabrikaları yanında Roketsan Roket Fabrikası, Orica Nitro patlayıcı madde fabrikası, Baştaş ile yan kuruluşu Tam-Taş, Yibitaş çimento fabrikası, ÇimSA Ankara çimento fabrikası, Yataş, De'berenn, Öz Petek bal fabrikası gibi özel şirketlerle 30’u aşkın kireç ocağı mevcuttur. İlçede ayrıca Çay-Kur çay paketleme fabrikası gibi Kamu İktisadi Teşekkülleri mevcuttur. Bu kurumlar nüfusun büyük bölümünü istihdam etmektedir. İlçe Ankara-Samsun kara yolu üzerinde bulunması nedeniyle sanayi yönünden gelişmeye müsaittir. İlçe arazisinin tarımsal açıdan verimsiz olması faal nüfusu genellikle işçilik ve memurluğa yöneltmiştir. Çalışan kesim içinde işçiler çoğunluktadır. İlçede 7000’i aşkın konut bulunmaktadır. İlçe merkezi ve beldelerde konut yapımında kooperatifleşme oranında artış görülmektedir.

İlçede eğitim, halkın da katkısıyla 1938 yılında yapılan Küçük Yozgat İlkokulu ile Ortaöğretim 1940 yılında yapılan Ata Barut Ortaokulu ve 1969 yılında yapılan Elmadağ Lisesi ile başlamıştır. Bugün faaliyetlerine fen lisesi olarak devam eden ve bir dönem öğretmen lisesi olarak eğitim veren Hasanoğlan Atatürk Anadolu Öğretmen Lisesi, Köy Enstitüsü olarak kurulmuş ve 1941-1942 eğitim öğretim yılında ilk mezunlarını vermiştir. 1976-1977 öğretim yılında açılan Kız Meslek Lisesi ve 1978-1979 öğretim yılında açılan Endüstri Meslek Lisesi Millî Eğitim Bakanlığının 30.12.2002 tarih ve 2002/97 sayılı genelgesi ile M.E.B. Erkek Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı olarak tek müdürlük altında birleşerek METEM'e (Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi) dönüştürülmüştür. Lisenin bünyesinde torna-tesviye, elektrik, kimya, mobilya ve ağaç işleri, bilgisayar, nakış, dikiş, hazır giyim, çocuk gelişimi bölümleri bulunmaktadır. Ayrıca 1990 yılında kurulmuş olan Sağlık Meslek Lisesi sağlık memuru, ilk yardım teknisyenliği bölümlerinde Ankara ve diğer birçok ilden gelen öğrencilerin eğitimine katkıda bulunmaktadır. 2007 itibarıyla Ankara Üniversitesi Elmadağ Meslek Yüksekokulu ilçede eğitim öğretim vermeye başlamıştır. İlçede günümüzde dört anaokulu, on beş ilkokul, on altı orta okul, on üç lise, Ankara Üniversitesine bağlı bir yüksekokul bulunmaktadır. İlçede okuma-yazma oranı %99'dur. Tüm ilkokullar “Sekiz Yıllık Kesintisiz Eğitim” kapsamına alınarak İlköğretim okuluna dönüştürülmüştür. İlçede taşımalı eğitim uygulaması yapılmakta ve bu kapsamda 224 öğrenci bulunmaktadır. İlçede 6 lisede 201 öğretmen, 2809 öğrenci, 19 ilköğretim okulunda 341 öğretmen, 6327 öğrenci eğitim ve öğretime devam edilmektedir. İlçede 1962 yılından bu yana faaliyet gösteren Halk Eğitim Merkezinde kilim, nakış, bilgisayar, el sanatları, kalorifer ateşleyiciliği, resim, bağlama, gitar, ney, keman, drama, tiyatro, pilates, futbol, basketbol, voleybol, satranç, anne-çocuk sağlığı, hazır giyim, halk oyunları, makine tamir, Türk sanat müziği, kaynakçılık ve aşçılık kursları verilmektedir.

İlçede Halk Kütüphanesi 1961 yılında hizmete başlamış olup hâlen 1 sorumlu memur, 1 memur, 1 hizmetli, 2 geçici görevli hizmetli, 3 geçici işçi ile hizmet vermektedir. Kütüphane günümüzde Elmadağ Belediyesi Kültür Merkezinin içerisinde bulunmaktadır.