Kitle fonlaması
Kitle fonlaması, çok sayıda bireyin küçük miktarda bağışlarına dayanan yeni nesil bir yatırım ve fonlama sistemidir. Bu sistemde, bireyler internet üzerinden bağış yapar, küçük bir hisse satın alır ya da üretilecek ilk ürünler karşılığı ödeme yapar.[1]
Kitle-fonlaması ya da dağıtık sermaye ya da kalabalık fonlaması ya da kitle-yatırımı, son yıllarda özellikle Amerika ve başta Almanya, İngiltere gibi Avrupa ülkeleri olmak üzere birçok ülkede kullanılan, yeni kurulmuş, finansman arayışı içerisindeki şirketlere yeni bir seçenek olarak doğmuş bir ortaklık biçimidir. Basitçe anlatmak gerekirse; birçok küçük yatırımcının birleşerek kendilerinin seçtiği bir projeye yatırımlarına karşılık bekleyerek ya da bazen sembolik karşılık isteyen bir biçimde ortak olması, ürün geliştirme aşamasında ise ön sipariş vermesi ya da bir çeşit bağışta bulunarak, girişimcilere sermaye sağlamasına denir.
Kitle fonlaması modellerini finansal getirisi olan ve finansal getirisi olmayan modeller olarak iki ana başlıkta inceleyebiliriz.
Finansal getirisi olan modeller
1. Hisse Bazlı Kitlesel Fonlama (Equity Based Crowdfunding): Finansman arayışında olan projelerin, şirketin hisselerini SPK lisanslı platformlar üzerinden satarak ve sermaye artışı gerçekleştirerek kitlesel yatırımcılardan sağlaması yöntemidir. Türkiye'de yasal hazırlığı tamamlanmış, tebliğ yayınlanmıştır.
2. Borçlanma Bazlı Kitle Fonlama (Debt Based Crowdfunding): Finansman arayışında olan projelerin, yatırımcılardan borçlanarak fon toplamasıdır. Tahvilihraç etmeye benzemektedir. Türkiye'de yasal hazırlığı devam etmektedir.
Paya Dayalı (hisse bazlı) kitle fonlama için Sermaye Piyasası Kurulu 3 Ekim 2019 tarihinde "PAYA DAYALI KİTLE FONLAMASI TEBLİĞİ"[2] yayınladı.[3]
Yayınlanan tebliğ ile Platformlar aracılık faaliyeti yürütürken, Takasbank toplanan fonların saklama hizmeti sağlamaktadır ve Merkezi Kayıt Kuruluşu hisse senetlerinin kaydileştirilmesini ve yatırımcılar adına tutulmasını gerçekleştirmektedir.
Finansal getirisi olmayan modeller
1. Bağış Karşılığı Kitlesel Fonlama (Donation Based Crowdfunding): Finansman arayışının herhangi bir karşılığı olmadan kitleden hibe usulüyle toplandığı modeldir.
2. Ödül Bazlı Kitlesel Fonlama (Reward Based Crowdfunding): Finansman arayışında olan şirketin, ürününe ön sipariş alarak finansmanını kitleden sağladığı modeldir.
Bu yöntemle yatırım için gerekli para kalabalık bir insan grubundan veya özellikle bir online topluluktan edinilir. Katkıda bulunan her kişi ortak çabaya küçük bir katkıda bulunur. Kitle fonlaması yöntemi, belirli bir kişinin ya da grubun yatırımından ziyade birbiriyle bağlantısı olmayan pek çok kişinin katılımıyla gerçekleşmesi yönüyle dış kaynak kullanımını imece benzeri bir tavır içinde sağlamak yolunun seçilmesi demektir.[4]
Amerika'da bu tür girişimlere yardım eden web siteleri / firmalar arasında şu isimler var: ArtistShare,[5][6] ChipIn (2005), EquityNet (2005),[7] Pledgie (2006), Sellaband (2006), IndieGoGo (2008), GiveForward (2008), FundRazr (2009), Kickstarter (2009), RocketHub (2009), Fundly (2009), GoFundMe (2010), Appsplit (2010), Microventures (2010) ve Fundageek (2011).[6][8]
Türkiye'de Kitle Fonlama
Dünyada yaygınlaşan kitle fonlaması Türkiye’de 2017 yılında yasal düzenlemesi yapılarak Sermaye Piyasası Kurulunun (SPK) yetkilendirildiği kitle fonlamasına ilişkin hazırlanan Tebliğ 03.10.2019 tarihli ve 30907 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Buna göre başlangıç aşamasındaki girişimler sermaye ihtiyacını gidermek için halktan para toplayabilir. Böylece ekonomik kalkınmayı destekleyici potansiyele sahip yenilikçi ve teknoloji odaklı girişimlerin hayata geçirilmesine olanak sağlanmış oluyor. Yenilikçi ve katma değere dayalı iş modeli bulunan şirketlerin yararlanması amacıyla yalnızca Tebliğ’de tanımlı teknoloji ve üretim faaliyetini gerçekleştiren veya gerçekleştirecek olan girişimlere kitle fonlaması imkanı veriliyor.
Türkiye'deki Kitle Fonlama Platformları[9]
| Unvanı | Faaliyet Türü | Listeye Alınma Tarihi | Web Site |
|---|---|---|---|
| Vakıf Yatırım Menkul Değerler A.Ş. | Paya dayalı kitle fonlaması | 01.04.2021 | https://kf.vakifyatirim.com.tr/ |
| Global Kitle Fonlama Platformu A.Ş. | Paya dayalı kitle fonlaması | 08.04.2021 | https://fonbulucu.com/ |
| Halk Yatırım Menkul Değerler A.Ş. | Paya dayalı kitle fonlaması | 30.09.2021 | https://www.halkyatirim.com.tr/ |
| Dijital Kitle Fonlama Platformu A.Ş. | Paya dayalı kitle fonlaması | 14.10.2021 | https://www.efonla.com/ |
| İnfo Yatırım Menkul Değerler A.Ş. | Paya dayalı kitle fonlaması | 25.11.2021 | https://infoyatirim.com/ |
| Fongogo Kitle Fonlama Platformu A.Ş. | Paya dayalı kitle fonlaması | 06.01.2022 | https://fongogo.com/ |
| Girişim Kitle Fonlama Platformu A.Ş. | Paya dayalı kitle fonlaması | 24.02.2022 | https://fonangels.com/ |
| Basefunder Kitle Fonlama Platformu A.Ş. | Paya dayalı kitle fonlaması | 21.07.2022 | https://www.basefunder.com/ |
| Global Menkul Değerler A.Ş. | Paya dayalı kitle fonlaması | 21.03.2023 | https://www.global.com.tr/ |
| Ecofolio Kitle Fonlama Platformu A.Ş. | Paya dayalı kitle fonlaması | 13.04.2023 | https://ecofolio.com.tr/ |
| Nar Kitle Fonlama Platformu A.Ş | Paya dayalı kitle fonlaması | 05.05.2023 | https://narfon.com.tr/ |
| Startupfon Kitle Fonlama Platformu AŞ | Paya dayalı kitle fonlaması | 28.09.2023 | https://startupfon.com/ |
Ayrıca bakınız
- İmece : Genellikle komşuların birlikte emek sarfetmesi
- Kitle kaynak : Hazır yapılmışını almak, kendisi yapmak ya da bir uzmanına yaptırmak mümkün olmadığı zaman, ilan edip herhangi biri(ler)nin icat etmesini / işe talip olmasını bekleyip on(lar)a yaptırma yöntemi. Örnek Vikipedi, Linux.
- Açık kaynak : Sırları herkesce bilinebilen ama kullanımı kimi lisans/kanun veya kurallarla kısıtlı bir şey (örneğin yazılım).
- Özgür yazılım : Erkin, yani her sırrı herkesce bilinebilen ve de kaygısızca herkesin kullanabileceği, kaynak kodu herkese açık yazılım.
- Taş çorbası : İmece / Kitle kaynak benzeri çabaları örnekleyen bir hikâye.
- Fig
- Kickstarter