Menemen
Menemen, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin kuzeyinde Aliağa ve Foça, güneyinde Çiğli, Karşıyaka ve Bornova ilçeleri, doğusunda Manisa ili, batısında İzmir Körfezi bulunmaktadır. Nüfusu 2022 yılı itibarıyla 200.904 kişidir. Menemen yemeği, çileği, testileri ve diğer çömlekçilik ürünleri ile ünlüdür. Cumhuriyet tarihinin en önemli olaylarından biri olan ve laik devlet düzenine karşı çıkan Menemen İsyanı burada yaşanmıştır.
| Menemen | |
|---|---|
 Menemen Cumhuriyet Meydanı | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | İzmir |
| Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Fatih Yılmaz |
| • Belediye başkanı | Aydın Pehlivan (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 573 km² |
| Rakım | 30 m |
| Nüfus (2018, 2020) | |
| • Toplam | 174,564, 186,182 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 186.182 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 35660 |
| İl alan kodu | 0232 |
| İl plaka kodu | 35 |
Resmî site http://www.menemen.bel.tr | |
Tarihçe
16 Haziran 1919 günü, işgal esnasında halka itidal telkin etmiş bulunan Menemen Kaymakamı Kemal Bey ve maiyetindeki 6 jandarma şehit edilmiştir. 17 Haziran 1919 günü Bergama baskınında hezimete uğrayarak dönmüş bulunan Yunan birliklerinin Menemen'de gerçekleştirdikleri, muhtemelen 1000'e yakın kişinin bir gün içinde öldürüldüğü katliam Ege Bölgesi'de işgal döneminin en kara sayfalarından birini oluşturmuştur.[3]
İşgale rağmen Menemenli hiçbir zaman Yunan buyruğu altına girmemiş zaman zaman dağlara çıkarak Yunan askerî birliklerine baskınlar yaparak zayiatlar verdirmişlerdir.
Menemen, Türk Kurtuluş Savaşı sonrasında zafer kazanan Türk Ordusu'nun 9 Eylül 1922'de şehre girmesiyle tekrar bağımsızlığına kavuşmuştur. 9 Eylül günü Menemen'in kurtuluş günü kabul edilmiştir.
23 Aralık 1930 günü Derviş Mehmet isminde şeriatçı ve kendini Mehdi ilan eden bir kişi ve yandaşları hükûmet konağına gelerek irticai isyan çıkarmıştır ve bu isyan sonucunda Mustafa Fehmi Kubilay isimli yedek subay, bir bekçi ve bir jandarma ölmüştür. Bu olayın haberi Mustafa Kemal Paşa'ya ulaştıktan sonra Menemen ilçesi için Vilmodit ilan edilmiştir ama Paşanın emri hemen yerine getirilmediği için zamanla unutulup iptal edilmiştir. Bu isyan tarihe "Menemen Olayı" olarak geçmiştir. İsyanın sorumluları idam cezasına çarptırılmıştır.
Coğrafya
İzmir'in kuzeyinde yer alan Menemen, il merkezine 33 km uzaklıktadır. İlçenin kuzeyinde Aliağa ve Foça, güneyinde Çiğli, Karşıyaka ve Bornova ilçeleri, doğusunda Manisa ilinin Yunusemre ilçesi, batısında İzmir Körfezi bulunmaktadır. Yüzölçümü 573 km2'dir.[1] Kıyı bölgesinde Gediz Deltası yer almaktadır.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[4] | 28.298 | 9.513 | 18.785 |
| 1935[5] | 36.547 | 13.377 | 23.170 |
| 1940[6] | 37.885 | 12.634 | 25.251 |
| 1945[7] | 36.472 | 10.572 | 25.900 |
| 1950[8] | 40.466 | 11.252 | 29.214 |
| 1955[9] | 53.971 | 14.218 | 39.753 |
| 1960[10] | 54.606 | 15.155 | 39.451 |
| 1965[11] | 68.523 | 16.588 | 51.935 |
| 1970[12] | 66.739 | 16.734 | 50.005 |
| 1975[13] | 68.476 | 18.464 | 50.012 |
| 1980[14] | 79.623 | 21.832 | 57.791 |
| 1985[15][a] | 62.915 | 24.998 | 37.917 |
| 1990[16] | 76.043 | 29.006 | 47.037 |
| 2000[17] | 114.457 | 46.079 | 68.378 |
| 2007[18] | 126.934 | 53.940 | 72.994 |
| 2008[19] | 125.478 | 113.870 | 11.608 |
| 2009[20] | 128.113 | 116.147 | 11.966 |
| 2010[21] | 131.394 | 119.230 | 12.164 |
| 2011[22] | 134.889 | 122.722 | 12.167 |
| 2012[23] | 138.143 | 125.984 | 12.159 |
| 2013[24] | 142.836 | 142.836 | veri yok |
| 2014[25] | 148.662 | 148.662 | veri yok |
| 2015[26] | 156.974 | 156.974 | veri yok |
| 2016[26] | 163.565 | 163.565 | veri yok |
| 2017[26] | 170.090 | 170.090 | veri yok |
| 2018[26] | 174.564 | 174.564 | veri yok |
| 2019[26] | 179.881 | 179.881 | veri yok |
| 2020[26] | 186.182 | 186.182 | veri yok |
| 2021[26] | 193.229 | 193.229 | veri yok |
| 2022[26] | 200.904 | 200.904 | veri yok |
Not: 2008 yılında bazı belde ve köyler mahalle statüsüne geçtiğinden şehir nüfusu artıp kır nüfusu azalmıştır. 2013 yılında ise Büyükşehir yasası nedeniyle köylerin tamamı mahalle statüsüne geçtiğinden kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Kültür
Mutfak
Yumurta, biber, domates ve bazen soğan kullanılarak yapılan bir yemek olan menemen, ilk kez mübadele ile ilçeye gelen Girit Türkleri tarafından yapılmıştır ve adını ilçeden almaktadır.[27][28]
Yönetim
- Belediye başkanları[29]
| Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları | |||
|---|---|---|---|
| Yıllar | Belediye Başkanı | Parti | Oy oranı (%) |
| 2024 | Aydın Pehlivan | Adalet Ve Kalkınma Partisi | 48,75 |
| 2021 | Kura Çekimi İle Başkan Vekili Olarak Belirlenmiştir[30] | ||
| 2019 | Serdar Aksoy | Cumhuriyet Halk Partisi | 53,29 |
| 2014 | Tahir Şahin | 43,50 | |
| 2009 | 40,80 | ||
| 2004 | 42,70 | ||
| 1999 | 23,30 | ||
| 1994 | İlhami Gürsoy | Doğru Yol Partisi | 39,50 |
| 1989 | Kadir Yıldırım | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | 41,96 |
| 1984 | İlhami Gürsoy | Doğru Yol Partisi | 45,59 |
| 1977 | Adalet Partisi | 59,45 | |
| 1963 | Yücel Dirik | Bilinmiyor | Bilinmiyor |
| 1950 | Bedri Onat | Demokrat Parti | Bilinmiyor |
| 1946 | İdris Tınaz | Bilinmiyor | Bilinmiyor |
| 1946 | Hüsnü Evlioğlu | Bilinmiyor | Bilinmiyor |
| 1943 | Muhittin Çiftçi | Bilinmiyor | Bilinmiyor |
| 1932 | İdris Tınaz | Bilinmiyor | Bilinmiyor |
| 1931 | Fadıl Arat | Bilinmiyor | Bilinmiyor |
| 1930 | Akif Uluözen | Bilinmiyor | Bilinmiyor |
| 1927 | Kenan Ali Gemicigil | Bilinmiyor | Bilinmiyor |
| 1925 | Aziz Bey | Bilinmiyor | Bilinmiyor |
| 1923 | Ahmet Kemal Bey | Bilinmiyor | Bilinmiyor |
| 1919 | Süleyman Bey | Hürriyet ve İtilaf Fırkası | Bilinmiyor |
Kaymakamlar[31]
| Kaymakam | Yıllar |
|---|---|
| Fatih YILMAZ | 2020- |
| Mustafa ÖZKAYNAK | 2018-2020 |
| Gülihsan YİĞİT | 2015-2018 |
| Mustafa GÜRDAL | 2012-2015 |
| Turgut SUBAŞI | 2006-2012 |
| Mustafa ERGÜN | 2003-2006 |
| Bekir Şahin TÜTÜNCÜ | 2000-2003 |
| Nurettin YÜCEL | 1997-2000 |
| Mehmet Özcan | 1994-1997 |
| Ümit OLTULU | 1988-1994 |
| Yıldırım KARTAL | 1984-1988 |
| Servet ÇİFTLİKLİ | 1980-1983 |
| Ardahan TOTUK | 1979-1980 |
| Mehmet ÖZGÜN | 1978-1979 |
| Necati DEVELİOĞLU | 1975-1978 |
| Cemil AKINÇ | 1970-1975 |
| Salim ÇANKIRI | 1968-1969 |
| Şerafettin TARHAN | 1964-1968 |
| Ahmet Nazım PEŞTEMALCİ | 1961-1964 |
| Mehmed Tevfik İMSEL | 1960-1961 |
| Hamdi semih IŞIKLI | 1958-1960 |
| Muammer DURAK | 1955-1958 |
| Azmi BERKER | 1954-1955 |
| Nazım BAŞLAMIŞLI | 1953-1954 |
| Mesud Sani SALTER | 1951-1953 |
| Kani ÖZCAN | 1950-1951 |
| İbrahim Nabi ERSAKA | 1948-1950 |
| Mustafa Eşref OKUR | 1945-1948 |
| Niyazi DALOKAY | 1941-1945 |
| Ruhi ÇALIŞIRLAR | 1939-1941 |
| Mehmet Emin ERGÜVEN | 1936-1939 |
| Rahmi GÖKÇE | 1935-1936 |
| Emin BEY | 1935-1935 |
| Ali Nihad ŞENMAN | 1932-1935 |
| Hasip BEY | 1930-1931 |
| Hasan İhsan KAHYAOĞLU | 1928-1930 |
| Hasan Bey | 1926-1927 |
| Azmi Bey | 1924-1925 |
| İbrahim Bey | 1923-1923 |
| Kemal Bey | 1918-1919 |
| Mustafa Adli Bey | 1914-1918 |
| Ali Vefa Bey | 1914-1914 |
| Hilmi URAN | 1911-1914 |
| Hacı Esad Bey | 1909-1911 |
| Ali Rıza Bey | 1908-1909 |
| Ali Bey | 1908-1908 |
| Emrullah Bey | 1906-1908 |
| Feridun Bey | 1904-1906 |
| Hasan Refet CANITEZ | 1902-1904 |
| Osman Nuri Bey | 1902-1902 |
| Mehmet Remzi Bey | 1901-1902 |
| Mehmet Arif Bey | 1899-1901 |
| Tahir Kenan Bey | 1896-1899 |
| Ahmet Reşid Bey | 1894-1896 |
| Hüseyin Avni Bey | 1890-1894 |
| Hüseyin Halis Bey | 1886-1890 |
| Mehmet Naim Bey | 1883-1886 |
| Saffet Bey | 1881-1882 |
| Hasan Ziya Bey | 1880-1881 |
| Ahmet Şeriyi Bey | 1879-1880 |
| Cemal Bey | 1878-1879 |
Eğitim
Bakırçay Üniversitesi ilçede yer almaktadır.
Altyapı
Menemen-Çandarlı Otoyolu ilçeden geçmektedir. İlçede ulaşım İZBAN trenleri ve İZTAŞIT otobüsleri ile sağlanmaktadır. İlçede bir Bisim istasyonu bulunmaktadır.[32]
Notlar
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Menemen Belediyesi 3 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- T.C. Menemen Kaymakamlığı 20 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.