Şanxay
| Şähär Şanxay Şanhai qıtayça: 上海, pinyin: Shànghǎi u tele: 上海, [zãhe], Zånhae 
|
Şanxay yä Şanhai (qıtayça: 上海, pinyin: Shànghǎi, u tele: 上海 , [zãhe], Zånhae) - Qıtaynıñ iñ zur şähäre. Xalıq sanı buyınça dönyanıñ iñ zur şähäre.
Qıtay könçığışında, Yantszı yılğası deltasında urnaşa.
Xalıq sanı 23 800 000 keşe (2012).
Dönyanıñ iñ zur portı. Qıtay Xalıq Cömhüriäteneñ möhim mädäni häm aqça üzäge.
XXI ğasırnıñ başına Şanxay keçe balıqçı şähärennän dönyanıñ töp aqça üzägenä äwerelä.
Şähär iseme
Qıtayça şähär iseme ike ierolif belän yazıla. Berençe ieroglif - "östendä", ikençe - "diñgez" digän süz. Şulay itep törle tärcemälärgä qaramastan Şanxay mäğnäse - "diñgez yanında" şähär.
Qıtay telendä Şanxay "Hu" (沪) bulıp yazıla.
Tarix
Şähär bulğanğa qädär Suntszän öyäzenä kerä.
Sun dinastiäse çorınnan birle (960 yıldan) Şanxay zur portına äwerelä.
XV ğasırdan Lütszägän - Yantszı yılğasınıñ iñ zur portı. Soñraq ul üz ähämiäten yuğalta.
1553 yıldan Şanxayda şähär diwarı tözelä häm ul şähär statusın ala.
XIX ğasırda - Berençe Äfyün suğışı waqıtında Böyekbritaniä Şanxaynı basıp ala.
1842 yılda Nankin kileşüe - Äfyün suğışı tämamı.
1843 yılda - Vansän şartnamäse näticäsendä Şanxay könbatış illäre öçen açıla.
1853 yıl - Taypin kütäreleşe.
1863 yılda - Böyekbritaniä häm AQŞ Xuanlu yılğasında urnaşqan awılları Şanxay xalıqara settlmentnı tözilär.
1894-1895 yılğı Yapunstan-Qıtay suğışı näticäsenda Şanxayda yapun şirkätläre kilep çığa.
1932 yılda - Yapunstan ğäskärläre Şanxay şähären utqa tota.
1937 - Yapunstan Şanxaynı basıp ala häm qurçaq xakimiäten urnaştıra.
İkençe Bötendönya suğışında Şanxayğa suğıştan qaçqan möhäcirlär kilälär.
1949 yılda kommunistlar Şanxay şähären basıp alalar.
1992 yıldan elekke Şanxay merı Tszän Tsze Min şähärdä salımnarnı kimetä häm şähär iqtisadı 9-15% üseşen ber yılda kürsätä.
Şähär klimatı
| Şanxay klimatı | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kürsätkeç | Ği | Fev | Mar | Apr | May | İün | İül | Avg | Sen | Okt | Noya | Dek | Yıl |
| Absolüt maksimum, °C | 22,1 | 26,8 | 29,6 | 34,3 | 35,5 | 37,2 | 39,0 | 39,9 | 37,4 | 34,0 | 28,7 | 23,4 | 39,9 |
| Urtaça maksimum, °C | 7,9 | 9,5 | 13,3 | 19,2 | 24,5 | 27,6 | 32,1 | 31,5 | 27,6 | 22,7 | 17,1 | 10,9 | 20,3 |
| Urtaça temperatura, °C | 4,6 | 6,1 | 9,6 | 15,1 | 20,3 | 24,1 | 28,4 | 28,1 | 24,4 | 19,3 | 13,4 | 7,1 | 16,7 |
| Urtaça minimum, °C | 1,5 | 3,0 | 6,2 | 11,4 | 16,7 | 21,2 | 25,5 | 25,4 | 21,6 | 16,1 | 9,8 | 3,5 | 13,5 |
| Absolüt minimum, °C | −9,4 | −7,9 | −5,4 | −0,5 | 6,9 | 12,5 | 18,9 | 19,2 | 11,4 | 1,7 | −3,8 | −8,5 | −9,4 |
| Yawım-töşem norması, mm | 60 | 58 | 90 | 83 | 91 | 159 | 147 | 194 | 107 | 62 | 59 | 40 | 1149 |
Küreneş
Galereyä
Nankin uramı tönlä
"Yaña dönya" tönlä
Pudun rayonı küreneşe
Xuanpu yılğası tönlä
Şanxay Bötendönya aqça üzäge
Tszin Mao
Tszin Mao
Pudun rayonı
Xuanpu yılğası yarı
İske uram
Şanxay politex muzeye
Rusiä konsullığı
Stadion
Şanxay avtodromı
Sıltamalar
- Räsmi sayt 2008 елның 25 июнь көнендә архивланган.
