Anton Dreksler
Anton Dreksler (alman. Anton Drexler; 1884 yılnıñ 13 iyüne, Münxen — 1942 yılnıñ 24 fevrale, Münxen) — Alman eşçelär firqäsenä nigez saluçı. Soñraq anı NSDAP iseme astında Adolf Hitler citäklägän.
Anton Dreksler.jpg) | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
| aña qädär: | Karl Harrer (DAP räise bularaq) | |||
| däwamçısı: | Adolf Hitler | |||
| Firqä: | NSDAP Alman eşçelär firqäse | |||
| Tuu: | 13 iyün 1884 | |||
| Tuu urını: | Münxen, Alman imperiäse | |||
| Ülem: | 24 fevral 1942 (57 yäş) | |||
| Ülem urını: | Münxen, Almaniä | |||
.svg)
.svg)
Tärcemäi xäle
Timer yul eşçese ulı. 1902—1923 yıllarda slesar’ bulıp eşlägän. 1917 yılda yaña ğına oyıştırılğan Alman watan firqäsenä kergän. Şulay uq Almaniä okkul’t Tule cämğiäte äğzası bulğan.
Drekslernıñ säyäsi ostazı MAN kompaniäse direktorı doktor Paul Tafel bulğan. Tafel şulay uq «Tule cämğiäte» äğzası häm, monnan tış, Pangerman berlege liderı bulğan. Doktornıñ töp ideyäse — eşçelärgä tayanıp millätçe firqä buldıru bulğan.
1918 yılnıñ martında kollegaları belän bergä «Yaxşı tınıçlıq öçen irekle eşçe komitetın» (alman. Freier Arbeiterausschuß für einen guten Frieden) oyıştırğan. Soñraq şul uq yılda konservativ «Säyäsi eşçelär tügärägenä» (Bäysez Eşçelär Komitetı) nigez salğan.
1919 yılnıñ 5 ğinwarında Karl Harrer belän bergä Şternekerbroy sıraxanäsendä Alman eşçelär firqäsenä nigez salğan. 1920 yılnıñ 24 fevralendä ul Natsiona-sotsialistik alman eşçelär firqäse dip üzgärtelgän. 1919 yılnıñ ğinwarında Dreksler «Proletar İnternatsionalları häläqäte häm ğomumi tuğanlıq ideyäse cimerelüye» digän mäqälä bastırğan. Şul uq yılda «Minem säyäsi uyanuım. Alman eşçe-sotsialist köndälegennän» digän pamflet çıqqan, aña yäş Hitler iğtibar itkän.
Hitler berençe tapqır Alman eşçelär firqäse cıyılışında päyda bulğan, ä şunnan soñ ozaq ta ütmi ul anıñ aktiv qatnaşuçısı bulğan. 1921 yılda ul anıñ yaña räise bulğan. Dreksler äkrenläp yoğıntısın yuğaltqan. Ul Hitlerdan yäşeren räweştä başqa uñ firqäläre belän berläşü turında söyläşülär alıp barırğa tırışqan. 1921 yılnıñ 25 iyülendä Dreksler politsiägä Hitlernıñ provokatsion eşçänlege turında ğariza belän möräcäğät itkän. 1921 yılnıñ 29 iyülendä Hitler firqä räise itep saylanğan. Dreksler «maqtawlı räis» simvolik wazifasına bilgelängän häm bu wazıyfanı 1923 yılğa qädär saqlağan. 1923 yılda Dreksler firqädän kitkän[1]. 1923 yılğı Sıra putçında Dreksler qatnaşmağan. 1923 yıldan, firqä tıyılğannan soñ, Dreksler «Xalıq bloğı»na kergän. 1924—1928 yıllarda Bavariä landtağı deputatı itep saylanğan. 1925 yılda firqäneñ eşçänlege yañadan başlanğannan soñ ul anıñ eşçänlegendä qatnaşmağan. 1933 yılda natsistlar xäkimiätkä kilgäç yañadan firqägä kergän. 1934 yılda «Qan Ordenı» (1923 yılğı putç xörmätenä istälekle medal’) belän büläklängän, ämmä säyäsättä bütän bernindi rol’ uynamağan, gärçä 1937 yılğa qädär waqıt-waqıt NSDAP ütkärgän çaralarğa çaqırılğan bulsa da. Ğömereneñ soñğı yıllarında, depressiädä bulğanda, alkogol’ne çiktän tış küp eçkän. 1942 yılnıñ fevralendä Münxenda wafat bulğan.
İskärmälär
Ädäbiät
- Гейден К. История германского фашизма. — М.-Л.: Госсоцэкономиздат, 1935.
- Richard J. Evans. The Coming of the Third Reich. — New York: Penguin Group, 2003. — ISBN 978-0-14-303469-8.
- Hamilton, Charles. Leaders & Personalities of the Third Reich, Vol. 1(ингл.). — R. James Bender Publishing, 1984. — ISBN 0-912138-27-0.
- Adolf Hitler. Mein Kampf. — Boston: Houghton Mifflin, 1999. — ISBN 978-0-395-92503-4.
- Ian Kershaw. Hitler: A Biography. — New York: W. W. Norton & Company, 2008. — ISBN 978-0-393-06757-6.
- Mitcham, Samuel W.. Why Hitler?: The Genesis of the Nazi Reich(ингл.). — Westport, Conn: Praeger, 1996. — ISBN 978-0-275-95485-7.
- William L. Shirer. The Rise and Fall of the Third Reich. — New York: Simon & Schuster, 1960. — ISBN 978-0-671-62420-0.
- Zentner, Christian; Bedürftig, Friedemann. The Encyclopedia of the Third Reich. — (2 vols.) New York: MacMillan Publishing, 1991. — ISBN 0-02-897500-6.
Sıltamalar
- Биография Антона Дрекслера 2008 елның 7 февраль көнендә архивланган. на dhm.de(алм.)
