Buyuk Misr muzeyi
Buyuk Misr muzeyi (GEM; arabcha: المتحف المصرى الكبير al-Mathaf al-Masriyy al-Kabir), shuningdek, Giza muzeyi sifatida ham tanilgan. Misrning Giza shahridagi arxeologik muzey. Ochilgach, GEM dunyodagi eng yirik arxeologiya sohasidagi muzeyga aylanadi. Unda qadimgi Misr artefaktlari, shu jumladan Tutanxamonning toʻliq kolleksiyasi saqlanadi[3]. Muzey taxminan 480, 000 kvadrat metr[4]. Giza piramida majmuasidan taxminan 2 km uzoqlikda joylashgan va Giza platosining Giza 2030 deb nomlangan yangi bosh rejasining bir qismidir.
| Buyuk Misr muzeyi | |
|---|---|
المتحف المصرى الكبير | |
 | |
 | |
| Umumiy maʼlumot | |
| Turi | Muzey |
| Meʼmoriy uslubi | Modern |
| Joylashuvi | Giza, Misr |
| Mamlakat | Misr |
| Narxi | $795 million[1] |
| Mijoz | Qadimiy ashyolar vazirligi |
| Texnik holati | |
| Binoning ichki maydoni | 81, 000 kv.m[2] |
| Dizayn va konstruksiya | |
| Meʼmor | Heneghan Peng |
| Asosiy pudratchilar | OCI/BESIX |
| Vebsayt | |
| gem.gov.eg | |
| Buyuk Misr muzeyi | |
Belgiyaning BESIX Group kompaniyasi va Misrning Orascom Construction kompaniyasi tomonidan tashkil etilgan qoʻshma korxona tomonidan amalga oshirilgan muzey qurilishi 2021-yilda yakunlanishi rejalashtirilgan edi[5]. Muzeyning ochilishi 2021-yilda eʼlon qilinishi kerak edi[6], ammo yana ochilishi 2022-yil oxiriga qoldirildi[7].
Umumiy koʻrinish
Bino loyihasi 2002-yil 7-yanvarda eʼlon qilingan arxitektura tanlovida[8] tasdiqlangan. Tashkilotchilarga 82 mamlakatdan 1557 ta ariza kelib tushgan va bu tarixdagi ikkinchi yirik arxitektura tanloviga aylandi. Tanlovning ikkinchi bosqichida 20 ta ish oʻz dizayni boʻyicha qoʻshimcha maʼlumotlarni taqdim etdi. Hayat 2003-yil 2-iyunda yakunlandi. Tanlovda arxitektorlar Róisín Heneghan va Shi-Fu Peng gʻolib chiqdi va ularning Heneghan Peng Architects kompaniyasi (Irlandiya) 250 000 dollar yutib oldi. Ikkinchi oʻrin Kup Himmelblauga nasib etdi[9]. Bino Heneghan Peng Architects, Buro Happold va Arup tomonidan ishlab chiqilgan. Landshaft va hudud bosh rejasi West 8 tomonidan ishlab chiqilgan, koʻrgazmaning bosh rejasi, dizayni va muzey rejasi Atelier Brückner tomonidan ishlab chiqilgan[10].
Bino rejadagidek qirrali uchburchak shaklida qilingan. U piramidalardan 2 km gʻarbda, avtomobil yoʻllari kesishmasi yaqinida joylashgan. Binoning shimoliy va janubiy devorlari toʻgʻridan-toʻgʻri Buyuk Xufu piramidasi va Menkaure piramidasi bilan toʻgʻri keladi. Bino oldida xurmo daraxtlari bilan toʻldirilgan katta maydon bor. Muzeyning asosiy xususiyatlaridan biri binoning old jabhasini tashkil etuvchi alabasterdan yasalgan shaffof tosh devordir. Asosiy kirish eshigi ichida katta haykallar namoyish etiladigan atrium mavjud.
2010-yil 2-fevralda Hill International Misr Madaniyat vazirligi Hill va EHAF Consulting Engineers qoʻshma korxonasi bilan Buyuk Misr muzeyini loyihalash va qurish jarayonida loyiha boshqaruvi xizmatlarini koʻrsatish boʻyicha shartnoma imzolaganini eʼlon qildi.
Loyihaning umumiy taxminiy qiymati 550 million AQSH dollarini tashkil etadi, shundan 300 million AQSh dollari Yaponiya kreditlari hisobidan moliyalashtirilgan, qolgan qismi Antikvarlar Oliy Kengashi, boshqa xayriyalar va xalqaro fondlar hisobidan moliyalashtiriladi.
Yangi muzey eng soʻnggi texnologiyalarni, jumladan virtual reallikni oʻz ichiga olgan. Muzey shuningdek, boshqa mahalliy va xalqaro muzeylar bilan toʻgʻridan-toʻgʻri aloqa qilish uchun muzeylar oʻrtasidagi xalqaro aloqa markazini oʻrnatgan. Buyuk Misr muzeyi bolalar boʻlimi, konferensiya markazi, oʻquv markazi va qadimgi fir’avnlarning makonlariga oʻxshash ustaxonalarni oʻz ichiga oladi.
Jarayon
2002-yil 5-yanvarda Misrning oʻsha paytdagi prezidenti Husni Muborak Buyuk Misr muzeyiga tamal toshini qoʻydi. 2006-yil 25-avgustda Ramses II haykali muzey qurilishi munosabati bilan Qohiradagi Ramses maydonidan Giza platosiga koʻchirildi. Taxminan 3200 yoshda ekanligi taxmin qilingan Ramses II haykali 2018-yil yanvar oyida muzeyning kirish qismiga koʻchirildi[11][12].
2007-yilda GEM Yaponiya xalqaro hamkorlik bankidan 300 million dollar kredit oldi. Ushbu qarzni Misr hukumati 147 million dollari, qolgan 150 million dollar xayriya va xalqaro tashkilotlar hisobidan moliyalashtiriladi[13].
2008-yil avgust oyi oxirida dizayn jamoasi Misr Madaniyat vazirligiga 5000 dan ortiq chizmalarni taqdim etdi. Shundan soʻng, 2008-yil oktabr oyida qurilish tenderi eʼlon qilindi. Bino uchun joy tayyorlash ishlari boshlab yuborildi.
Tender 2009-yil sentabrida, taxminiy yakunlanishi 2013-yilda boʻlishi kerak edi[14].
2012-yilning 11-yanvarida Misrning Orascom Construction (OC) va Belgiyaning BESIX kompaniyasi oʻrtasidagi qoʻshma korxona Buyuk Misr muzeyining (GEM) uchinchi bosqichi boʻyicha shartnoma imzoladi, bu shartnoma qiymati 810 million dollarga teng boʻlgan.
2018-yil yanvar oyida Besix va Orascom Buyuk Misr muzeyiga 82 tonna ogʻirlikdagi 3200 yoshl Ramzes II haykalini olib kelib oʻrnatdilar. Bu muzeyda oʻzining kattaligi tufayli qurilish paytida oʻrnatilgan birinchi artefakt edi[15][16].
2018-yilning 29-aprelida GEMga kirish joyi yaqinida yongʻin sodir boʻldi, biroq artefaktlar zarar koʻrmadi. Yongʻin bartaraf etildi, lekin sabablari nomaʼlum qoldi[17].
2018-yil may oyida qirol Tutanxamonning aravalari GEMga koʻchirildi[18].
GEM direktori Tarek Tavfikning soʻzlariga koʻra, 2018-yil noyabr oyida toʻliq ochilish smetasi 2020yilning soʻnggi choragiga surildi[19].
2020-yil aprel oyida muzey ochilishi rejalashtirilgan COVID-19 pandemiyasi tufayli 2021-yilga kechiktirildi[20].
Logotip dizayni
2018-yil 10-iyun kuni muzeyning „logotipi“ eʼlon qilindi, u muzeyning Misr va dunyoda targʻibot kampaniyasida foydalaniladi. Livan-Gollandiya logotipi Tariq Atrissi tomonidan ishlab chiqilgan[21]. Dizaynning narxi 800 000 Misr funt sterlingini tashkil etdi, bu Germaniyaning „Atelier Bruckner“ kompaniyasi tomonidan amalga oshirilgan muzey koʻrgazmasini loyihalash xarajatlaridan qoplanadi[22].
Koʻrgazmalar
Koʻrgazma 18 000 ga yaqin eksponatlarni (Tutanxamon galereyalarida taxminan 5000 ta ob’ekt va boshqa galereyalarda taxminan 13 000 ta ob’ekt) 50 000 ga yaqin eksponatdan iborat muzey maydonining taxminan uchdan bir qismini qamrab oladi. Asosiy diqqatga sazovor joy shoh Tutanxamonning qabri toʻplamining birinchi koʻrgazmasi boʻladi. Toʻplam jami 5000 ga yaqin buyumni oʻz ichiga oladi va Qohiradagi Misr muzeyidan olib kelinadi. Boshqa ob’ektlar Luksor, Minya, Sohag, Assiut, Beni Suef, Fayum, Delta va Iskandariyadagi omborlar va muzeylardan koʻchiriladi[23].
2021-yil avgust oyida rekonstruksiya qilingan Xufu kemasi, quyosh barkasi, Buyuk Piramida yonidagi Giza Quyosh qayiq muzeyidan Buyuk Misr muzeyiga koʻchirilgan[24].