Erkaklar milliy futbol assotsiatsiyasi terma jamoalari

Ushbu boʻlimda joriy terma jamoalar tasniflangan: r

• Milliy futbol assotsiatsiyalari orqali FIFAga aʼzo boʻlgan 211 ta erkaklar milliy futbol terma jamoalari.
• FIFAga qarashli qitʼa konfederatsiyalaridan biriga aʼzo boʻlgan, lekin FIFAga aʼzo boʻlmagan 11 erkaklar milliy futbol terma jamoalari^[2].

FIFA aʼzolari FIFA Jahon chempionatiga kirish huquqiga ega va ular oʻrtasidagi oʻyinlar rasmiy xalqaro oʻyinlar sifatida tan olinadi. Oʻtgan toʻrt yillik davrdagi oʻyin natijalariga asoslanib, FIFA tomonidan har oy chop etiladigan FIFA erkaklar o'rtasidagi jahon reytingi milliy terma jamoalarning nisbiy kuchli tomonlarini taqqoslaydi.

Konfederatsiya aʼzosi boʻlgan, lekin FIFA aʼzosi boʻlmagan baʼzi milliy terma jamoalar konfederatsiya darajasidagi va submintaqaviy turnirlarda qatnashadilar. Ammo bu jamoalar jahon chempionatida ishtirok etishlari mumkin emas.

Oltita konfederatsiya quyidagilardir:

• Osiyo — Osiyo Futbol Konfederatsiyasi (AFC)
• Afrika — Afrika Futbol Konfederatsiyasi (CAF)
• Shimoliy va Markaziy Amerika va Karib havzasi — Shimoliy, Markaziy Amerika va Karib havzasi futbol konfederatsiyasi (CONCACAF)
• Janubiy Amerika — Janubiy Amerika Futbol Konfederatsiyasi (CONMEBOL)
• Okeaniya — Okeaniya Futbol Konfederatsiyasi (OFC)
• Yevropa — Yevropa Futbol Uyushmalari Ittifoqi (UEFA)

FIFA jahon chempionatini milliy terma jamoalar oʻrtasidagi jahon chempionini aniqlash uchun turnir sifatida tashkil qiladi. Har bir konfederatsiya oʻz aʼzolari orasidan eng yaxshi jamoani topish uchun oʻz chempionatini ham oʻtkazadi:

• OFK — OFK Osiyo kubogi
• CAF — Afrika Millatlar kubogi
• KONKAKAF — CONCACAF oltin kubogi
• KONMEBOL — Amerika kubogi
• OFC — OFC Millatlar kubogi
• UEFA — UEFA futbol bo'yicha Yevropa chempionati

Arab Futbol Assotsiatsiyalari Ittifoqi (UEFA) konfederatsiyalar tuzilmasidan tashqari Arab Ligasiga aʼzo davlatlarni oʻz ichiga oladi^[3]. UEFAni tashkil etuvchi barcha 22 ta milliy boshqaruv organlari ham FIFA, ham OFK yoki CAF aʼzolaridir. Arab kubogi tarixan UEFA va FIFA tomonidan 2021-yilda tashkil etilgan milliy terma jamoalar oʻrtasidagi eng yaxshi chempionat turniri hisoblanadi.

Mustaqil Futbol Assotsiatsiyalari Konfederatsiyasi (ConIFA) — tan olinmagan shtatlar, submilliy mintaqalar va fuqaroligi boʻlmagan ozchilik guruhlari, shuningdek, FIFAga kirishga muvaffaq boʻlmagan tan olingan davlatlar jamoalari uchun tashkil etilgan tashkilot hisoblanadi. ConIFA FIFAga aʼzo boʻlmagan jamoalar uchun turnirlar tashkil etgan Nouvelle federatsiyasi kengashining (NF-Board) vorisi hisoblanadi. Hozirgi ConIFA aʼzolaridan hech biri FIFAga aʼzo boʻlmasa-da, bir nechtasi unga aloqador konfederatsiyalardan birida assotsiativ aʼzolikka ega. Bu jamoalar ham quyidagi roʻyxatda qayd etilgan^[4]. ConIFA Jahon futbol kubogi ConIFAga aʼzo davlatlar uchun eng yaxshi turnir hisoblanadi.

AFC (Osiyo)

Osiyoning geografik oʻlchamiga koʻra OFK beshta kichik federatsiyaga boʻlingan:

• Gʻarbiy Osiyo Futbol Federatsiyasi (WAFF) — Isroildan tashqari , qitʼaning gʻarbiy chekkasidagi mamlakatlarni ifodalaydi.
• Sharqiy Osiyo Futbol Federatsiyasi (EAFF) — Sharqiy Osiyo, shuningdek, Guam va Shimoliy Mariana orollaridagi davlatlarni ifodalaydi.
• Markaziy Osiyo futbol assotsiatsiyasi (CAFA) — Afgʻoniston, Eron va Qozogʻistondan tashqari Markaziy Osiyoning koʻp qismini oʻz ichiga olgan Markaziy Osiyo mamlakatlarini ifodalaydi.
• Janubiy Osiyo futbol federatsiyasi (SAFF) — Janubiy Osiyodagi mamlakatlarni ifodalaydi.
• ASEAN davlatlari futbol federatsiyasi (AFF) — Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlari va Avstraliyani ifodalaydi.

1. Milliy boshqaruv organi ilgari OFC aʼzosi edi (1966—2006)
2. Milliy boshqaruv organi UEFA aʼzosi hisoblanadi
3. Xitoy Xalq Respublikasi uchun FIFA va OFK tomonidan qoʻllaniladigan rasmiy nom
4. Xitoy Respublikasi (Tayvan) uchun FIFA va OFK tomonidan qoʻllaniladigan rasmiy nom; milliy boshqaruv organi 1975-yildan 1989-yilgacha OFC aʼzosi edi
5. Eron Islom Respublikasi uchun FIFA va OFK tomonidan qoʻllaniladigan rasmiy nom
6. FIFA tomonidan Koreya Xalq Demokratik Respublikasi uchun qoʻllaniladigan rasmiy nom; OFKdagi rasmiy nomi Koreya KXDR hisoblanadi
7. Koreya Respublikasi uchun FIFA va OFK tomonidan qoʻllaniladigan rasmiy nom
8. Qirgʻiziston uchun FIFA va OFK tomonidan qoʻllaniladigan rasmiy nom
9. Milliy boshqaruv organi OFKning toʻliq aʼzosi, lekin FIFA aʼzosi emas
10. Milliy boshqaruv organi avval OFC aʼzosi edi (2005—2009)
11. FIFA va OFK tomonidan Falastin hududini ifodalovchi milliy terma jamoa uchun ishlatiladigan rasmiy nom

CAF (Afrika)

Afrikaning geografik kattaligi tufayli CAF beshta mintaqaviy federatsiyaga boʻlingan:

• Sharqiy va Markaziy Afrika Futbol Assotsiatsiyalari kengashi (CECAFA) — Sharqiy Afrika mintaqalari va Markaziy Afrikaning ayrim davlatlarini tashkil etuvchi davlatlarni ifodalaydi.
• Janubiy Afrika Futbol Assotsiatsiyalari kengashi (COSAFA) — odatda Janubiy Afrikani tashkil etuvchi davlatlar, shuningdek, Janubiy Afrika qirgʻoqlaridagi orol davlatlari.
• G'arbiy Afrika Futbol Ittifoqi/Union du Football de l'Ouest Afrique (WAFU/UFOA) — Gʻarbiy Afrikadagi davlatlarni ifodalaydi.
• Shimoliy Afrika Federatsiyalari Ittifoqi (UNAF) — Shimoliy Afrikani tashkil etuvchi davlatlarni ifodalaydi.
• Union des Fédérations du Football de l'Afrique Centrale (UNIFFAC) — Markaziy Afrikani tashkil etuvchi baʼzi davlatlarni ifodalaydi.

1. Milliy boshqaruv organi UEFA aʼzosi hisoblanadi
2. Kongo Demokratik Respublikasi uchun FIFA tomonidan qoʻllaniladigan rasmiy nom; CAF tomonidan ishlatiladigan rasmiy nomi RD Kongo
3. Milliy boshqaruv organi CAFning assotsiatsiyalangan aʼzosi, ammo FIFA aʼzosi emas
4. Milliy boshqaruv organi 2017-yilda qisqa vaqt ichida CAFning toʻliq aʼzosi boʻldi
5. Milliy boshqaruv organi ConIFA aʼzosi hisoblanadi. Ilgari NF Kengashi aʼzosi edi.

CONCACAF (Shimoliy, Markaziy Amerika va Karib dengizi)

CONCACAF federatsiyasi mintaqaning geografik hududining bir qismi uchun javobgar boʻlgan uchta mintaqaviy federatsiyaga boʻlingan:

• Karib dengizi futbol ittifoqi (CFU) — Karib dengizidagi barcha 27 davlatni, shuningdek, Bermuda va Janubiy Amerikadagi uchta davlatni ifodalaydi.
• Shimoliy Amerika Futbol Ittifoqi (NAFU) — Shimoliy Amerikadagi uchta davlatni (Markaziy Amerikani hisobga olmaganda) ifodalaydi.
• Union Centroamericana de Fútbol (UNCAF) — Markaziy Amerikadagi Yetti mamlakatni ifodalaydi.

1. Milliy boshqaruv organi CONCACAFning toʻliq aʼzosi, lekin FIFA aʼzosi emas

CONMEBOL (Janubiy Amerika)

OFC (Okeaniya)

1. Milliy boshqaruv organi OFCning assotsiatsiyalangan aʼzosi hisoblanadi, lekin FIFA aʼzosi emas
2. Milliy boshqaruv organi ConIFA aʼzosi hisoblanadi
3. Milliy boshqaruv organi ilgari OFK aʼzosi edi (1964—1966).

UEFA (Yevropa)

1. Birlashgan Qirollikning taʼsischi davlatlari (Angliya, Shimoliy Irlandiya, Shotlandiya va Uels) har biri FIFA va UEFA musobaqalarida oʻzlarining boshqaruv organi va milliy terma jamoasi bilan ishtirok etishadi. Butun qirollik uchun yagona futbol boshqaruv organi mavjud boʻlmasa-da, vaqti-vaqti bilan koʻrgazmali oʻyinlar uchun Birlashgan Qirollik terma jamoasi tuziladi (quyida „FIFA konfederatsiyalariga aloqador boʻlmagan milliy jamoalar“ga qarang).
2. Milliy boshqaruv organi avval OFK aʼzosi edi (1954—1974); 1994 yilda UEFAga qoʻshilgan
3. Milliy boshqaruv organi avval OFK aʼzosi edi (1993—2002).
4. Rossiyaning 2022-yilda Ukrainaga bostirib kirishi natijasida FIFA va UEFA musobaqalarida ishtirok etish toʻxtatildi^[5].
5. Turkiya uchun FIFA va UEFA tomonidan qoʻllaniladigan rasmiy nom

Ushbu boʻlimga kiritilgan milliy futbol jamoalari FIFA yoki unga tegishli qitʼa konfederatsiyalarining aʼzolari hisoblanishmaydi. Jamoalar FIFA Jahon kubogi yoki boshqa qitʼa konfederatsiyasi chempionatlarida qatnashish huquqiga ega emas. FIFA nizomiga koʻra, aʼzo jamoalar FIFAning oldindan ruxsatisiz ushbu jamoalarga qarshi musobaqa oʻtkazishga ruxsat berilmaydi^[6], Ushbu boʻlimga kiritilgan jamoalar uchun bir nechta milliy assotsiatsiyalar ConIFA aʼzolaridir; bular quyidagi roʻyxatlarda koʻrsatilgan.

Ushbu boʻlimda quyidagilar keltirilgan:

• Birlashgan Millatlar Tashkilotiga aʼzo yoki kuzatuvchi davlat boʻlgan suveren davlatlardan 7 ta jamoa.
• Birlashgan Millatlar Tashkilotiga aʼzo boʻlmagan davlatlarni ifodalovchi 8 ta jamoa.

Birlashgan Millatlar Tashkilotiga aloqador boʻlmagan davlatlar

Birlashgan Millatlar Tashkilotining uchta aʼzosi va bir BMT kuzatuvchisi davlati FIFA yoki biron bir qitʼa federatsiyasiga aʼzolikka ega emas, lekin milliy assotsiatsiyalar tomonidan tashkil etilgan jamoalarni norasmiy oʻrtoqlik oʻyinlarida yoki FIFA shafeligidan tashqarida oʻtkaziladigan turnirlarda maydonga tushirgan. Birlashgan Millatlar Tashkilotiga aʼzo yana bir davlat FIFA va UEFAda rasman oʻz tarkibiga kiruvchi davlatlar jamoalari tomonidan taqdim etilgan boʻlsa-da, oʻrtoqlik oʻyinlarida butun davlat vakili boʻlgan jamoani ham maydonga tushirdi. Quyida ushbu besh shtatning terma jamoalari keltirilgan.

•  Federated States of Micronesia ^{(Mikroneziya)1}
•  Monako²
• Palau ³
•  Buyuk Britaniya⁴
•  Vatican City

1. Mikroneziya uchun Tinch okeani o'yinlari kengashi tomonidan ishlatiladigan rasmiy nom^[7].
2. Milliy boshqaruv organi ConIFA aʼzosi hisoblanadi. Ilgari NF Kengashi aʼzosi edi.
3. Palau oʻtmishda OFCning assotsiatsiyalangan aʼzosi boʻlgan, ammo hozirda u konfederatsiya tarkibiga kirmaganga oʻxshaydi^[8].
4. Birlashgan Qirollik FIFA yoki UEFAning oʻziga xos aʼzosi emas, uning oʻrniga uning toʻrtta davlati (Angliya, Shimoliy Irlandiya, Shotlandiya va Uels) jamoalari vakili boʻladi. Biroq, Buyuk Britaniya milliy futbol terma jamoasi oz sonli oʻrtoqlik oʻyinlari oʻtkazdi^[9]. Buyuk Britaniya, shuningdek, yozgi Olimpiada va Universiada futbol musobaqalarida oʻz terma jamoalari bilan ishtirok etgan.

Birlashgan Millatlar Tashkilotiga aʼzo boshqa ikki davlat (Marshall orollari va Nauru) hech qachon milliy assotsiatsiya tomonidan tashkil etilgan futbol jamoasini maydonga tushirmagan^[10]. ^[11]

Birlashgan Millatlar Tashkilotiga aʼzo boʻlmagan davlatlar

Cheklangan xalqaro tan olingan va BMTga aʼzo boʻlmagan uchta davlat FIFA va unga tegishli konfederatsiya aʼzolaridir: Xitoy Respublikasi (Xitoy Taypeyi kabi), Kosovo va Falastin . Kuk orollari BMTga aʼzo boʻlmagan birlashgan davlat hisoblanadi. Lekin u FIFA va OFC aʼzosi. Ushbu shtatlarni ifodalovchi terma jamoalarning barchasi yuqorida sanab oʻtilgan.

BMTga aʼzo boʻlmagan, de-fakto yoki qisman tan olingan yana sakkizta davlatlar futbol jamoalarini FIFAdan tashqari futbol turnirlarida yoki FIFA tomonidan ruxsat etilmagan oʻrtoqlik oʻyinlarida ishtirok etishdi^{[12][13][14][15][16]}. Biroq, bu shtatlarning hech biri hozirda FIFA yoki unga aloqador qitʼa konfederatsiyalariga aʼzo emas. Bu davlatlarni ifodalovchi jamoalar quyida keltirilgan.

• Abxaziya¹
• Andoza:Country data Nagorno-Karabakh^{Togʻli Qorabogʻ1,2}
•  Shimoliy Kipr^1,3
•  Niue⁴
•  Somaliland¹
•  Janubiy Osetiya¹
•  Transnistria¹
•  Sahrawi Arab Democratic Republic^1,3

1. Milliy boshqaruv organi hozirda ConIFA aʼzosi hisoblanadi.
2. Ilgari Togʻli Qorabogʻ milliy futbol terma jamoasi sifatida tanilgan. 2021-yil avgust holatiga koʻra, ConIFA jahon reytingi jamoani Artsakh (Togʻli Qorabogʻ) deb belgilagan^[17].
3. Milliy boshqaruv organi ilgari NF Kengashi aʼzosi edi.
4. Milliy boshqaruv organi ilgari OFCning assotsiatsiyalangan aʼzosi edi (aʼzolik 2021-yil mart oyida bekor qilingan)^[18].

Tarixan FIFA va konfederatsiya aʼzolarining aksariyati keng diplomatik tan olingan suveren davlatlar boʻlgan. Ushbu qoidadan istisnolarga Britaniya davlatidagi millatlari (futbol rivojidagi muhim roli tufayli), Falastin (Falastin milliy hokimiyati tuzilganidan keyin FIFAga qabul qilingan), ^[19] Xitoy Respublikasi (keng tan olingan, ammo hanuzgacha Tayvan hududining vakili sifatida qabul qilingan) va baʼzi qaram hududlar, avtonom hududlar va protektoratlarga oʻzlarining siyosiy avtonomiyalari, alohida maqomlari va asosiy davlatlaridan uzoqligi asosida ruxsat berilgan. Ushbu davlatlat milliy futbol terma jamoalari FIFA yoki unga tegishli konfederatsiyalardan biriga aʼzo boʻlishi kerak. Hozirgi vaqtda FIFA aʼzolari 23 submilliy va qaram hududlarni, shuningdek, xalqaro tan olinishi cheklangan uchta davlatni oʻz ichiga oladi. Suveren davlat bilan yaqin aloqada boʻlgan yana toʻqqizta xorijdagi, qaram va avtonom hududlar FIFAga aʼzo emas, lekin unga qarashli konfederatsiyalardan biriga (toʻliq yoki assotsiatsiya sifatida) aʼzodir.

Separatchi, submilliy va etnik jamoalar

Ushbu roʻyxatdan tashqari, qaram hududlar yoki milliy, separatistik, submilliy, etnik va diaspora guruhlarini ifodalovchi turli xil jamoalar tuzilgan. Bu jamoalar koʻpincha bir- biriga qarshi xalqaro turnirlarda va baʼzi hollarda FIFA aʼzolariga qarshi ruxsat etilmagan oʻrtoqlik oʻyinlarida oʻynaydi (masalan, maʼlum Ispaniya avtonom hamjamiyatlarini ifodalovchi jamoalar)^[20]. FIFA aʼzosi boʻlmagan baʼzi submilliy va unga qaram boʻlgan hudud jamoalari FIFA yoki BMTga aʼzo davlatlarga qarshi mintaqaviy futbol turnirlarida qatnashadi (masalan, Hind okeani orolidagi oʻyinlardagi Mayotte milliy futbol terma jamoasi va Reunion milliy futbol terma jamoalari yoki Mikroneziya oʻyinlarida alohida Mikroneziya shtati milliy futbol terma jamoalari).

• Futbol assotsiatsiyasi geografiyasi
• FIFA mamlakat kodlari roʻyxati
• Ayollar milliy assotsiatsiyasining futbol jamoalari roʻyxati
• Assotsiatsiya futbol musobaqalari ro'yxati