Johan Cruyff
Hendrik Johannes Cruijff (talaffuzi: Hendrik Yohanes Krayf) — gollandiyalik futbolchi va murabbiy. „Oltin to'p“ni 3 marta qoʻlga kiritgan. Yevropa chempionlar kubogida 3 marta futbolchi sifatida bir marta murabbiy sifatida yutgan. 20-asrning eng yaxshi futbolchilaridan biri sifatida tan olingan.[1][2][3] U butun faoliyati davomida 752 ta oʻyinda 425 ta gol urgan.
2017-yili yanvarda UEFA 1954-yilda tashkil topganidan beri Yevropa futboliga taʼsir koʻrsatgan murabbiylar oʻntaligiga kiritishdi.[4] 2010-yilda futbol rivojiga katta hissa qoʻshgani uchun FIFAning eng oliy mukofoti boʻlgan „Buyuk xizmatlari uchun“ ordeni bilan ham taqdirlangan.[5]
Tarjimai holi
Johan Cruyff 1947-yil 25-aprelda Amsterdamning Linnaustrat koʻchasidagi fuqarolik kasalxonasida dunyoga keldi.U Germanyus Kornelis Cruyff va Petronelli Bernardi Drayer oilasida tugʻildi.Uning familiyasi onasining otasi ismidan olingan edi. Uning ota-onasi Yordan viloyatidan edi.Urushdan soʻng ular oʻzlarining kichik sabzavot doʻkonida ishlab shu tariqa yashardilar.Johanning bolaligi Betondorp tumanidagi „De Mer“ stadioni yaqinida oʻtdi.Otasining birinchi turmushidan boʻlgan akasi Henni bilan koʻchada futbol oʻynash bilan vaqt oʻtkazar edilar. Keyinchalik ular " Ayaks " yoshlar jamoasida birga oʻynashni boshladilar.
Cruyff „Ayaks“ bilan ketma-ket uch marta (1971,1972,1973) Yevropa Chempionlar kubogini qoʻlga kiritdi.1973-yil oʻsha davr uchun uning transferi rekord summa 922 ming funt sterling evaziga „Barselona“ siga ketguncha 8 marta Gollandiya chempionati chempioni boʻlib ulgurgan edi.
Bir yil oʻtgacha terma jamoa bilan 1974-yilgi Jahon chempionatining finaligacha yetib bordi ammo afssuski finalda Germaniyaga 1:2 hisobda magʻlub boʻlishdi.1976-yili Yevropa chempionatida jamoa bilan 3-oʻrinni egallagan boʻlsada 3-oʻrin uchun baxsda qatnasha olmagan edi. 1978-yilgi Jahon chempionati saralash bosqichidan Gollandiyaning oʻtishiga yordam berdi.Ammo final turniriga Niderlandiya Qirollik Futbol Ittifoqi bilan moliyaviy masalalarda kelisha olmay terma jamoadagi xalqaro faoliyatini yakunlashga qaror qildi.
1970-yillardagi Gollandiya terma jamoasi va „Ayaks“ dagi oʻyinlari nafaqat Gollandiya futbolining balki butun dunyoda total futbol deb ataluvchi oʻziga xos uslubga ega futbol edi.
Futbolchilik faoliyatini yakunlagach murabbiylikka oʻtdi.Murabbiylikdagi ilk klubi „Ayaks“ boʻlib, u bilan 1987-yil Kubok egalari kubogini,2 marta mamlakat kubogini (1986,1987) qoʻlga kiritdi.1989-1996-yillarda uning murabbiyligidagi „Barselona“ 4 marta Ispaniya chempioni boʻldi (1991-1994).1992-yili Yevropa Chempionlar kubogini ,1989-yili Kubok egalari kubogini qoʻlga kiritdi.
2003-yili noyabrda UEFAning 50 yilligi munosabati bilan oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra Cruyff Niderlandiyaning yarim asrdagi eng yaxshi futbolchisi deb topildi. 2006-yil sportni rivojlantirishga qoʻshgan hissasi uchun „Laureus“ mukofotiga sazovor boʻldi. 2007-yilning 18-aprelida Cruyffning 60 yoshga toʻlishi munosabati bilan „Ayaks“ „14“-raqamni abadiy saqlashga qaror qildi.2010-yil 26-martda Cruyff futbolchi va murabbiy sifatida „Barselona“ga klub oldidagi xizmatlari uchun faxriy prezidenti deb tayinlandi.[6] 2010-yil klubning yangi prezidenti Sandro Rozel tomonidan bu lavozimdan vaqtincha ozod qilingan, chunki bunday lavozim klub nizomida yoʻq edi.[7][8]
U „Cruyff Classics“ poyabzal brendining hammuallifi xam xisoblanadi[9]
Cruyff ashaddiy kashanda boʻlgan va 2015-yil oktabrda oʻpka saratoni tashxisi qoʻyilgan.[10] 2016-yil 24-martda Barselonada vafot etgan.[11].
Oilasi
1968-yil 2-dekabrda Cruyff mashhur golland zargari Kornelis Johannes Kosterning qizi Denni Koster bilan turmish qurdi.Uning oʻgʻli Yordi-futbolchi va murabbiy xisoblanadi.
Xotira
2016-yil 9-sentabrda Valfogona-de-Riukorb shaxrida Johan Cruyff nomidagi kochaning ochilish marosimi boʻlib oʻtdi.
„Ayaks“ning uy stadioni 2018-2019-yilgi futbol mavsumidan boshlab Cruyff nomi bilan ataladi.[12][13]
2019-yili 26-avgustda „Barselona“ ning uy stadioni „Nou Kamp“da Johan Cruyffning 3,5 metr balandl;ikdagi xaykali ochildi.Uning muallifi golland xaykaltaroshi Korri Ammerlan[14] edi.
2019-yili Barselonada uning nomidahi futbol stadioni xam ochildi.
2020-yil yozida Amsterdam koʻchalaridan biri Cruyff nomiga oʻzgartirildi.[15]
Yutuqlari
Jamoaviy
Niderlandiya terma jamoasida
- Jahon chempionati kumush medali sovrindori-1974-yil
- Yevropa chempionatining bronza medali egasi-1976-yil
= "Ayaks"
- Gollandiya chempioni (8)-1965/66,1966/67,1967/68,1969/70,1971/72,1972/73,1981/82,1982/83.
- Gollandiya chempionatining kumush medal egasi (2)-1968/69,1970/71.
- Gollandiya kubogi soxibi (5)-Gollandiya1966/67,1969/70,1970/71,1971/72,1982/83
- Gollandiya kubogi finalchisi-1967/68.
- Yevropa chempionlar kubogi gʻolibi (3):1970/71,1971/72,1972/73
- Yevropa chempionlar kubogi finalchisi-1968/69
- Yevropa Superkubogi gʻolibi-1972-yil.
- Qitʼalararo kubok gʻolibi: 1972-yil
= "Barselona"
- Ispaniya chempioni :1973/74
- Ispaniya chempionatining kumush medal egasi (3)-1975/76,1976/77,1977/78
- Ispaniya chempionatining bronza medali soxibi-1974/75
- Ispaniya kubogi sohibi-19771977/78
- Ispaniya kubogi finalchisi-1973/74
= "Feyenoord"
- Gollandiya chempioni-1983/84
- Gollandiya kubogi sohibi-1983/84
Murabbiylik faoliyati
= "Ayaks"
- Gollandiya chempionatining kumush medali sohibi (2)-1985/86,1986/87
- GollandiyaGollandiya kubogi soxibi (2)-1985/86,1986/87
- UEFA kubok egalari kubogi gʻolibi-1986/87
- Yevropa Superkubogi finalchisi-1987-yil
= "Barselona"
- Ispaniya chempioni(4)-1990/91,1991/92,1992/93, 1993/94
- Ispaniya chempionatining kumush medali sohibi-1988/89
- Ispaniya chempionatining bronza medali sohibi(2): 1989/90,1995/96
- Ispaniya kubogi sohibi-1989/90
- Ispaniya kubogi finalchisi-1995/96
- Ispaniya Superkubogi gʻolibi(3)-1991,1992,1994
- Ispaniya Superkubogi finalchisi-1990,1993
- Yevropa chempionlar kubogi gʻolibi-1991/92
- UEFA Chempionlar Ligasi finalchisi-1993/94
- UEFA Kubogi egalari kubogi-1988/89
- UEFA Kubok egalari kubogi finalchisi-1990/91
- Yevropa Superkubogi gʻolibi-1992-yil
- Yevropa Superkubogi finalchisi-1989-yil
- Qitʼalararo kubok finalchisi-1992-yil
Shaxsiy yutuqlari
- Gollandiyaning 1954—2003-yillardagi eng yaxshi futbolchisi (UEFAning 50 yilligida berilgan mukofot)
- „Oltin toʻp“ sohibi(3)-1971,1973,1974
- „Bronza toʻp“ sovrindori-1975-yil
- „Oltin toʻp“ga nomzod(8)-1967,1968,1969,1970,1972, 1976,1977,1978
- Ispaniyada yilning eng yaxshi xorijlik futbolchisi(2)- 1977,1978
- Gollandiya chempionatining eng yaxshi toʻpurari(2)- 1967-yil (33 gol),1972-yil (25 gol)
- Gollandiya kubogi toʻpurari-1966-yil (9 gol)
- Yevropa kubogi toʻpurari-1971/72-yil (5 gol)
- IFFHS boʻyicha 20-asrning eng yaxshi futbolchilari roʻyxatida-2-oʻrin
- IFFIHS maʼlumotlariga koʻra 20-asrning Yevropaning eng yaxshi futbolchilari roʻyxatida-1-oʻrin
- IFFIHS maʼlumotlariga koʻra Gollandiyaning XX-asrning eng yaxshi futbolchilari roʻyxatida-1-oʻrin
- „Ayaks“ning tarixida eng yaxshi toʻpurarlar roʻyxatida 2-oʻrin
- World Soccer talqini boʻyicha 20-asrning eng buyuk futbolchilari roʻyxatida-3-oʻrin
- „Barselona“ning eng zoʻr futbolchilari roʻyxatida-2-oʻrin
- Gollandiya chempionatida 3-toʻpurar-215 gol
- FIFA 100 ta kuchli futbolchisi roʻyxatiga kiritilgan
- Jahon chempionatining eng yaxshi futbolchisi-1974 -yil
- Gollandiyaning „Oltin butsa“ sovrindori-1984-yil
- Gollandiyada yilning eng yaxshi sportchisi(2)-1973, 1974
- Gollandiya chempionatida „Ayaks“ning eng yaxshi toʻpurari-205 ta gol.
- Gollandiya kubogida „Ayaks“ning eng yaxshi toʻpurari- 39 ta gol
- „Onze Mondial“ versiyasi boʻyicha Yevropaning eng yaxshi murabbiyi(2)-1992,1994
- „World Soccer“ versiyasi boʻyicha dunyoning eng yaxshi murabbiyi-1987-yil
- „Four Four Two“ versiyasi boʻyicha futbol tarixidagi murabbiylar roʻyxatida 3-oʻrin-2020-yil.[16]
- „France Football“ tomonidan futbol tarixidagi eng yaxshi murabbiylar roʻyxatida 4-oʻrin-2019[17][18]
- „World Soccer“ maʼlumotlariga koʻra futbol tarixidagi eng yaxshi murabbiylar roʻyxatida 29-oʻrin-2013[19][20]
- „Marca“ gazetasi oʻquvchilari fikriga koʻra „Afsona“ mukofoti sohibi
Manbalar
Adabiyotlar
- Геммур, Шериф. Йохан Кройфф. Победитель и тиран, Иконы спорта. М.: Эксмо, 2017. ISBN 978-5-699-91822-5.
- Кройф, Йохан. Моя жизнь, Иконы спорта. М.: Эксмо, 2019. ISBN 978-5-699-93822-3.