Michel Temer
Michel Miguel Elias Temer Lulia (portugalcha talaffuzi: [miˈʃɛw miˈɡɛw eˈliɐs ˈtemeɾ luˈliɐ]; 23-sentyabr 1940) – braziliyalik siyosatchi[1], huquqshunos va yozuvchi, 2016-yil 31-avgustdan 2018-yil 31-dekabrgacha Braziliyaning 37-prezidenti lavozimida ishlagan[2]. Sobiq prezident Dilma Russeffning impichmenti va lavozimidan chetlatilganidan keyin lavozimga kirishdi[3]. 2011-yildan beri Braziliyaning 24-vitse-prezidenti va 2016-yilning 12-mayidan beri prezident vazifasini bajaruvchi boʻlib[4], Russeffning vakolatlari va vazifalari impichment boʻyicha sudgacha toʻxtatilgan edi[5].
| Michel Temer | |
|---|---|
_-_cortada_(cropped_2).jpg) | |
| Braziliya Prezidenti | |
| Mansab davri 2016-yil 31-avgustdan – 2019-yil 1-yanvargacha | |
| Oʻtmishdoshi | Dilma Rousseff |
| Vorisi | Jair Bolsonaro |
| Braziliya vitse-prezidenti | |
| Mansab davri 2011-yil 1-yanvardan – 2016-yil 31-avgustgacha | |
| Prezident | Dilma Rousseff |
| Oʻtmishdoshi | José Alencar |
| Vorisi | Hamilton Mourão |
| Braziliya Deputatlar palatasi prezidenti | |
| Mansab davri 2009-yil 2-fevraldan – 2010-yil 17-dekabrgacha | |
| Oʻtmishdoshi | Arlindo Chinaglia |
| Vorisi | Marco Maia |
| Mansab davri 1997-yil 5-fevraldan – 2001-yil 14-fevralgacha | |
| Oʻtmishdoshi | Luís Eduardo Magalhaes |
| Vorisi | Aécio Neves |
| Braziliya demokratik harakati raisi | |
| Mansab davri 2001-yil 9-sentyabrdan – 2016-yil 5-aprelgacha | |
| Oʻtmishdoshi | Jader Barbalho |
| Vorisi | Romero Jucá |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi | Michel Miguel Elias Temer Lulia 23-sentyabr 1940-yil Tietê, São Paulo |
| Siyosiy partiyasi | MDB (1981-yildan) |
| Mukofotlari |   |
2016-yil 31-avgust kuni Senatning Russefni lavozimidan chetlashtirish uchun 61-20 ovozi Temer uning oʻrnini egallashini va ikkinchi muddatining qolgan qismini boshqarishini anglatardi[6]. Temer lavozimdagi birinchi nutqida „milliy najot“ hukumatini tuzishga chaqirdi va Braziliya xalqining ishonchini soʻradi[7]. Pensiya tizimi va mehnat qonunchiligini tubdan qayta koʻrib chiqish, davlat xarajatlarini cheklash niyatidan darak berdi[8].
2017-yilda oʻtkazilgan soʻrov shuni koʻrsatdiki, Temer maʼmuriyatini 7 foiz xalq maʼqullagan, respondentlarning 76 foizi uning isteʼfosini yoqlagan[9]. Keng tarqalgan noroziliklarga qaramay, Temer isteʼfoga chiqishdan bosh tortdi[10]. 2018-yilgi Braziliya umumxalq saylovlarida prezidentlikka nomzod boʻlmadi va uning oʻrnini Jair Bolsonaro egalladi.
Hayoti
1925-yilda Braziliyaga kelgan livanlik moruniy katolik muhojirlar Nahul Elias Temer Luliya va Mart Barbar Luliyaning oʻgʻli[11]. San-Pauluning Tietê shahrida tugʻilgan[12]. Uning ota-onasi, uchta katta aka-uka bilan birga, Birinchi jahon urushi tufayli ocharchilik va beqarorlikdan qutulish uchun Livan shimolidagi Btaaboura qishlogʻidan Braziliyaga koʻchib ketishgan[13]. Braziliyada uning ota-onasi yana besh farzandi bor edi[14], Temer esa eng kichigi. Temer arab tilini yaxshi bilmaydi, lekin bu tilda suhbat mavzusini anglay oladi[15].
Temer bolaligida pianinochi boʻlishni orzu qilgan. Biroq, uning shahrida pianino oʻqituvchilari yoʻq edi[16]. Oʻsmirlik chogʻida yozuvchi boʻlishni orzu qilgan[17]. Oʻrta maktabning birinchi yilida kimyo va fizika darslarida muvaffaqiyatsizlikka uchragach, aniq fanlar va matematikaga ixtisoslashgan „curso científico“dan voz kechdi. 1957-yilda oʻrta maktabni asosan gumanitar fanlar va tillardan tashkil topgan „curso classiko“da tugatish uchun San-Pauluga koʻchib oʻtdi.
1959-yilda toʻrt akasi singari San-Paulu universitetining huquq fakultetiga oʻqishga kirdi va uni 1963-yilda tugatdi[18]. Birinchi kursda maktab oʻquvchilar uyushmasi gʻaznachisi boʻldi. 1962-yilda Temer ittifoq prezidentligiga nomzodini qoʻydi va 82 ovoz bilan magʻlub boʻldi[18].
Temer 1964-yilgi davlat toʻntarishidan oldin betaraf qoldi[19]. Harbiy boshqaruv boshlanishi bilan siyosatdan uzoqlashdi. 1974-yilda San-Pauludagi Papalik katolik universitetida (PUC-SP) davlat huquqi boʻyicha doktorlik darajasini oldi.
1968-yilda Temer PUC-SPda konstitutsiyaviy huquqdan dars berishni boshladi. Fuqarolik huquqidan dars berdi, aspirantura boʻlimi direktori va Braziliya Konstitutsiyaviy huquq instituti, shuningdek Ibero-Amerika Konstitutsiyaviy huquq instituti aʼzosi edi.
Temer konstitutsiyaviy huquq boʻyicha toʻrtta asosiy asar nashr etdi. Uning eng mashhur kitobi 1982-yilda nashr etilgan „Konstitutsiyaviy huquq elementlari“ boʻlib, 240000dan ortiq nusxada sotilgan[20]. Kitob Braziliya davlatining tashkil etilishiga, ayniqsa hokimiyatlarning boʻlinishiga qaratilgan.
Uning 2006 yilgi „Demokratiya va fuqarolik“ kitobi qonunning dolzarbligini taʼkidlab, federal deputat sifatidagi nutqlarini oʻz ichiga olgan. Asarlarida oʻzini parlamentarizm va siyosiy qayta tiklash tizimi tarafdori sifatida koʻrsatdi, shu bilan birga iqtisodiy intervensiya va soliqlarni oshirishga qarshi chiqdi[21].
Biroq faqat 2013-yilda „Anonymous Intimacy“ sheʼrlar kitobini nashr etganida oʻzini yozuvchi deb hisobladi. Kitob 120ta sheʼrdan iborat boʻlib, ularning koʻplari San-Paulu va Brazilya oʻrtasidagi samolyot safarlarida salfetkalarga yozilgan[22]. Temerning aytishicha, sheʼrlar yozish unga „qonunchilik siyosatining bepusht maydonidan“ tiklanishiga yordam bergan[23].
1987-yildan boshlab Temer Deputatlar palatasida ketma-ket olti muddat ishladi. Uchta alohida holatda palata prezidenti sifatida ikki yillik muddatga (1997–1998, 1999–2000 va 2009–2010) ishladi[24][25]. Temer, shuningdek, Braziliyaning amaldagi Konstitutsiyasini eʼlon qilgan 1988-yildagi taʼsis assambleyasining aʼzosi edi[25]. Braziliyadagi eng yirik partiya boʻlgan Braziliya Demokratik Harakati partiyasining (PMDB) prezidenti boʻldi[24].
Temer Jose Maria Alcmindan keyin livanlik ikkinchi vitse-prezident edi. Uning oilasi Livan shimolidagi Tripoli yaqinidagi Koura tumanidagi Btaaboura shahridan[26][27].