Eukaryota
I eucarioti (Eukaryota, dal grego εὖ eu «bon» e κάρυον káryon «nùcleo»[1]) i ze uno dei do domini de ła clasifegasion tasonòmega dei èsari viventi. I costituise el domìnio pì conpleso e i include sìncue regni: piante, fonghi, animałi, protisti e cromisti.
  | |
| Rezistrasion | |
|---|---|
| |
| Tasonomia | |
| Superregno | Eukaryota Chatton, 1925 |
| Nomenclatura | |
| Ortografia orizenałe | Eucaryotes |
El critero par ła distinsion da l'altro domìnio, i procarioti, ła ze ła prezensa de un nùcleo sełułare ben definio, izolà dal resto de ła sèłuła tramite na menbrana e che ła contien ła major parte del materiałe zenètego raprezentà dal DNA (na parte menor ła ze contegnesta inte i mitocóndri). I eucarioti i ga par de pì un sistema endomenbranozo.
Altre difarense intrà eucarioti e procarioti
I eucarioti i se destìngue dai procarioti anca par numeroze caratarìsteghe a liveło mołecolar. Par ezénpio:
- Difarenti propietà de łe secuense zenòmeghe regoładore;
- Zeni organizai in introni e ezoni co consevente procesamento (splicing) del trascrito primàrio;
- Trascrision e tradusion de un trascrito i ze avegnimenti separai inte el spàsio e inte el tenpo;
- I trascriti eucariòteghi no i ze cuazi mai Połisistròneghi, o sia i porta na soła ORF;
- Parsentuałe de DNA no codifegante tanto pì ełevada;
- DNA asociò a istoni;
- Difarente parsentuałe de G-C inte el zenoma;
- Prezensa de cołesteroło inte ła menbrana sełułare, a parte che inte i fonghi, inte le piante e in calcheduni protisti.
Soło inte i eucarioti se ga ła riprodusion sesuałe, che ła prezenta do modałità de divizion: ła mitozi e ła meiozi. La mitozi el ze el procedimento de divizion che el serve prinsipalmente a l'incresimento e al renovo dei tesui, mentre la meiozi ła ze spesìfega de łe sèłułe destinae a ła riprodusion, dite gameti. Par mezo de ła mitozi na sèłuła ła fa na còpia de eła istesa col isteso nùmaro de cromozomi, formando cusita du sèłułe diplòidi. Ła meiozi ła se fa invese in do secuense, andove na sèłuła diplòide, co na modałità caratarìstega, ła se sdópia in do sèłułe aplòidi (o sia co na soła còpia de cadaun cromozoma) e dopo, durante ła segonda secuensa, ste do sèłułe łe se divide formando a ła fin cuatro sèłułe aplòidi.
Sistemàtega dei eucarioti
De resente (par ez. Sina et al., 2005[3] Keeling et al., 2005), so ła baze de caràtari struturałi e mołecołari, ze sta proponesto de divìdar i organismi eucarioti in sie grandi grupi (ciamai supergrupi) acetai universalmente ma che łe so rełasion e la so monofilia no łe ze oncora totalmente declarie:
- Amoebozoa
- Opisthokonta che el ciapa drento i veci regni Animalia e Fungi
- Rhizaria, un grupeto de protisti co similarità inte el DNA che łe rezalta ma co basa somejansa morfołòzega. Ghene fa parte, par ezénpio, i foraminìferi e i radiołari
- Archaeplastida (che el ciapa drento el regno Plantae, le alghe rosse, le alghe verdi)
- Chromalveolata (che el ciapa drento, intrà chełi altri, alghe unisełułari acuàteghe conponenti del fitoplancton, eteròtrofi parasiti de animałi, diatomee, alghe brune, oomiceti).
- Excavata che el ciapa drento difarenti protisti flazełai, par ezénpio, le Euglena.
On altra proposta de clasifegasion[4] ła sujerise che i organismi eucarioti i posa vegner sudividesti in do grandi cladi so ła baze de ła so derivasion da organismi ansestrałi co uno o do flazełi:
- Unikonta (che el ciapa drento Amoebozoa e Opisthokonta de ła clasifegasion presedente)
- Bikonta (che el ciapa drento tuti chełi altri cladi)
Notasion
Altri projeti
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Eukaryota
Wikispecies el detien informasion so Eukaryota
Linganbi foresti
- eucarioteTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
- (EN) eukaryoteEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
- (EN) EukaryotaFossilworks.org.
| Controło de autorità | LCCN (EN) sh88003785 · GND (DE) 4070991-7 · BNF (FR) cb12120745x (data) |
|---|
