Svìsara
Ła Svìsara (en tedesco Schweiz, in franseze Suisse, in itałian Svizzera, in romansio Svizra), co nome ofisial Confederasion Svìsara (in tedesco Schweizerische Eidgenossenschaft, in franseze Confédération Helvétique, in itałian Confederazione Svizzera, in romancio Confederaziun Svizra, in łatin Confœderatio Helvetica[32]), el ze un paeze de l'Eoropa sentrałe.
Ła confina a nord co ła Zermania, a est co'l Liechtenstein e l'Àustria, a sud co l'Itałia, e a òvest co ła Fransa.
| Schweizerische Eidgenossenschaft (de) Confédération suisse (fr) Confederazione Svizzera (it) Confederaziun svizra (rm)  | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Ino | Swiss Psalm | ||||
| Bomò | «Unus pro omnibus, omnes pro uno (it)  » | ||||
| Epònemo | Canton Svitto | ||||
| Pozision | |||||
| Continente | Eoropa | ||||
| Capitałe |  Berna (1848–) | ||||
| Popołasion | |||||
| Totałe | 8 902 308 (30 de zugno del 2023)  8 902 308 (2023)/(2021)/(2017)/(2014)/(2013)/(2012)/(2011)/(2010)/(2009)/(2008)/(2007)/(2006)/(2005)/(2004)/(2003)/(2002)/(2001)/(2000)/(1999)/(1998)/(1997)/(1996)/(1995)/(1994)/(1993)/(1992)/(1991)/(1990)/(1989)/(1988)/(1987)/(1986)/(1985)/(1984)/(1983)/(1982)/(1981)/(1980)/(1979)/(1978)/(1977)/(1976)/(1975)/(1974)/(1973)/(1972)/(1971)/(1970)/(1969)/(1968)/(1967)/(1966)/(1965)/(1964)/(1963)/(1962)/(1961)/(1960) | ||||
| Densità | 215,63 hab./km² | ||||
| Demònemo | svìsara, svìsare, svìsari, svìsaro  | ||||
| Idioma | todesco italian franseze romàncio | ||||
| Speransa de vita | 82,89756 (2015, 2016)  −0,3 (2014) | ||||
| Taso de suicìdio | 9,8 (2019) | ||||
| Putełi no scołarizai | 69 459 (2015) −5 734 (2014) | ||||
| Zeografia | |||||
| Àrea | 41 285 km² | ||||
| Ponto pì alto | Ponta Dufour (4 634 m) | ||||
| Ponto pì baso | Łago Magiór (193 m) | ||||
| Rente a | |||||
| Dati istòreghi | |||||
| Dì festivo | |||||
| Organizasion pułìtega | |||||
| Forma de goerno | sistema diretoriałe e repùblega federałe | ||||
| Òrgano ezecutivo | consejo federałe | ||||
| Òrgano lejislativo | Asenblea Federałe | ||||
| Canceliero de ła Confederasion Svìsara | Viktor Rossi (1º de zenaro 2024) | ||||
| Presidente de ła Confederasion Svìsara | Viola Amherd (1º de zenaro 2024) | ||||
| Màsema autorità zudisiałe | Corte suprema federałe de ła Svìsara | ||||
| Ìndaze de Democrasia | 8.83/10 | ||||
| Menbro de | Organizasion de łe Nasion Unìe[4], Organizasion par ła Cooperasion e Desviłupo Econòmego, Consejo d'Eoropa, Ajensia Spasiałe Eoropea, Organizasion mondiałe del comerso, Asociasion Eoropea de Lìbaro Scànbio, Oservatòrio Eoropeo del Sud, Organizasion par ła Seguresa e Cooperasion inte l'Eoropa, Banca Internasionałe par ła Recostrusion e Desviłupo, Asociasion Internasionałe del Desviłupo, Corporasion Finansiària Internasionałe, Organismo Multilaterałe de Garansia dei Investimenti, Sentro Internasionałe de Regołamento de Difarense Rełasionae ai Investimenti, Banca Africana del Desviłupo, Banca Aziàtega del Desviłupo, Grupo Austràlia, Union Eoropea dei Pagaminti, EUROCONTROL, Rezime de Controło de ła Tecnołozia dei Mìsiłi[5], Interpol[6], Grupo de Fornidori Nucleari[7], Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe[8], Ajensia Internasionałe de l'Enerzia[9], UNESCO[10], Grupo de Oservasion de ła Tera, Union Postałe Universałe[11], Union Internasionałe de Tełecomunicasion[12], Spàsio Schengen[13], Organizasion Internasionałe de ła Francofonia, Visa Waiver Program[14], Organizasion Internasionałe de Protesion Siviłe[15], Organizasion Meteorołòzega Mondiałe[16], Organizasion mondiałe de ła sanità[17], International Centre for Migration Policy Development (en) , Organizasion Mondiałe de łe Dogane[18] e International Holocaust Remembrance Alliance (it) [19] | ||||
| Economia | |||||
| PIL nomenałe | 807 706 035 352 $ (2022) | ||||
| Persentuałe IVA | 7,7 %[23] | ||||
| Budget | 89 700 000 000[21] (2024[21] ) | ||||
| Ìndaze de desviłupamento oman | 0,962[22] (2021[22] ) | ||||
| Moneda | franco svìsaro | ||||
| Banca sentrałe | Banca Nasionałe Svìsara | ||||
| Taso de dezocupasion | 4 %[25] | ||||
| Coefisente de Gini | 33.1/100 | ||||
| Còdazi de identifegasion | |||||
| ISO 3166-1 | CH[30] CHE 756 | ||||
| Còdaze de matricołasion | CH | ||||
| Fuzo oràrio | |||||
| Domìnio de primo liveło | .ch[26] e .swiss | ||||
| Prefiso tełefònego | +41 | ||||
| Tełèfono d'emerzensa | |||||
| Còdaze NUTS | CH0 | ||||
| Preza ełètrega | |||||
| Sito web | admin.ch… | ||||
| |||||
Istoria
Ła Confederasion Svìsara ła jera abitàa inte l'antighità da i Elvezi[33], un pòpoło de raiza gàłega.
Ła ze stàa concuistada da i Romani guidài da Giułio Cesare durante ła so concuista de ła Gałia.
El 1° de agosto de'l 1291 i raprezentanti de tre cantoni i ga desidesto de ałearse formando na confederasion. Isteso, ła jera senpre influensada da l'Inpero Austrìago.
Ła ze stà reconosesta independente co ła Paze de Vestfałia inte'l 1648.
Napołeon ła ga invadùa inte'l 1798 e ła ze deventàa na repùblega. Inte'l 1803 se ga reformà na confederasion ciamada Confederasion Elvètega.
Inte'l 1815, co'l Congreso de Viena, ła ze stàa reconosùa cofà stato de "neutrałità permanentemente armada".
Zeografìa pułìtega
Ła Svìsara ła ze un stato federałe.
Divizion aministrative
Ła ze dividesta in 26 cantoni, ognun co ła so autonomìa łejislativa e fiscałe.
 | Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Cantoni de ła Svisera. |
Partesipasion a organizasion sorastatałi
Ła ze senpre stada neutrałe anca tegnendo rełasion comersiałi e pułìteghe co altri Stati e ła ga negà de vołer ndar drento inte ła CEE e ła NATO.
Capitałe e altre sità
Ła capitałe federałe de facto ła ze Berna, che ła ze anca ła capitałe de l'omònimo canton.
Cultura
Durante ła Revołusion protestante in Svìsara vivéa do inportanti teołoghi cofà Ulrico Zwingli e Zani Calvin.
Gałerìa de someje
Jasaro de Aletsch
Cascada de'l Reno
Panorama de Baziłèa
Sito UNESCO de'l monaster benedetin de San Zani in Müstair
.jpg)
Note
Altri projeti
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Svìsara
Linganbi foresti
- (DE) Sito ufisałeadmin.ch.
- (inglezo) Sito ufisałeadmin.ch. Sconosesta: inglezo (juto)
- (FR) Sito ufisałeadmin.ch.
- Sito ufisałeadmin.ch.
- (RM) Sito ufisałeadmin.ch.
- Der Schweizerische Bundesrat - Le Conseil fédéral suisse - Il Consiglio federale svizzero (canale ufisałe)YouTube.
- SvizzeraTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
- Svizzera, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.
- Svìzzerasapere.it, De Agostini.
- (IT, DE, FR) Svìsarahls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara.
- (EN) SwitzerlandEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
- (EN) Opere riguardanti SvìsaraOpen Library, Internet Archive.
- (EN) Svìsara, in Catholic Encyclopedia, Robert Appleton Company.
Varda anca
| Controło de autorità | VIAF (EN) 154323889 · ISNI (EN) 0000 0001 2297 4701 · LCCN (EN) n79062978 · GND (DE) 4053881-3 · BNF (FR) cb11868612h (data) · BNE (ES) XX451423 (data) · NLA (EN) 35535063 · NDL (EN, JA) 00871917 · WorldCat Identities (EN) n79-062978 |
|---|
