1 ღურთუთა

• 153 ჯვ.წ. – რომს კონსულობაშ დაჭყაფუ.
• 45 BC – იულისიშ კალენდარიშ მიშაღალა პირველო ისტორიაშა.
• 404 – ახნარებული რომიშ ნოღაიდელეფი აკმოსოფუნა ტელემაქუს, ქირსიანი ბერს, რომს საჯარო არენას მიმალი გლადიატორეფიშ ლჷმაშ ნჩალუაშ ცადებაშ გურშენ.
• 1001 – პაპა სილვესტერ II უნგრეთიშ მაართა მაფაშ ჯოხოს გინმოჩანს უნგრეთიშ დიდი პრინცი შტეფან მა-1-ას.
• 1438 – ალბერთ II ჰაბსბურგი კრონირებული რე მუჭოთ უნგრეთიშ მაფა.
• 1527 – კეტინს (ნოღა ხორვატიას) რენჯი პარლამენტის ხორვატიალი ჟინოსქუალეფი ეშმეგორუნა ფერდინანდ I-ს, წიმინდე რომიშ იმპერატორს, ავსტრიაშე მუჭოთ ხორვატიაშ მაფას.
• 1600 – შოტლანდია იჭყანს წანაშ ეკოროცხუას 1 ღურთუთაშე 25 მელახიშ მანგიორო.
• 1651 – ჩარლზ II კრონირებული რე მუჭოთ შოტლანდიაშ მაფა.
• 1700 – რუსეთი იჭყანს ჯვეში წანეფიშკოროცხუაშ (Anno Domini) ხანიშ გჷმორინაფას დო მითმიოტალენს წანეფიშ ეკოროცხუას ბიბლიაშ მეჯინათ აკარენიშ დორცხუაფაშე (ე.ი. Anno Mundi-იშ ერათ ეკოროცხუას) ნამუთ გიმირინუაფუდუ ბიზანტიაშ იმპერიას.
• 1707 – ჯონ V კრონირებულქ იჸუ პორტუგალიაშ მაფათ.
• 1772 – მეშარეეფიშ მაართა ჩეკი, ნამუშ გუმორინაფა შილებედუ ევროპაშ 90 ნოღასინ, გუმოჩამილქ იჸუ ლონდონს.
• 1776 – ამერიკაშ რევოლუციური ლჷმეფი: ნორფოლკიშ ჭუალა ზუღაშ ომაფე ფლოტილიაშ დო კონტინენტალური არმიაშ კოორდინირაფილი ქიმინჯალათ;
• 1781 – ამერიკაშ რევოლუციური ლჷმა: პენსილვანიაშ მა-6-ა ნორთიშ 1,500 ჯარიშკოჩი გენერალო ანტონი ვეინიშ ხემანჯღვერობათ ეთმიხინარებუ კონტინენტური არმიაშ საზოთო ბანაკის მორისთაუნს, ნიუ ჯერსის.

• 1788 – ლონდონიშ ტაიმსიშ მა-1-თა გიშაშქუმალაშ გჷმობჟინაფა, ნამუთ ოწმახეთ რდჷ ირდღალური უნივერსალური რეგისტი.
• 1800 – ნიდერლანდეფიშ ბჟაეიოლ ინდოეთიშ კომპანიაშ გოუქვაფა.
• 1801 – გეთუ დიდი ბრიტანეთიშ დო ირლანდიაშ ომაფეეფიშ უნიაშ დიდი ბრიტანეთიშ დო ირლანდიაშ გოართოიანაფილ ომაფეთ გინორთინაქ.
• 1801 – მორჩილ პლანეტა ცერერას მიოგორუ ჯუზეპე პიაციქ.
• 1804 – საფრანგეთიშ მართუალა ითებუ ჰაიტის. ჰაიტი გინმირთუ პირველ უჩა სახენწჷფოთ დო მაჟირა ქიანათ ბიჟღეთ ამერიკაშ კონტინენტის ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფიშ უკული.
• 1806 – საფრანგეთიშ რესპულიკურ კალენდარქ გოუქვაფილქ იჸუ.
• 1808 – ამერიკაშ აკოართაფილ შტატეფშა დოლმახორეეფიშ მიშაჸონაფაქ გოუქვაფილქ იჸუ.
• 1822 – 1882 წანაშ საბერძნეთიშ კონსტიტუციაქ იჸუ მეღებულქ მაართა ერუანულ ასამბლეაშე.
• 1833 – დიდი ბრიტანეთიშ დო ირლანდიაშ გოართოიანაფილი ომაფე აცხადენს სუვერენიტეტის ფოლკლენდიშ კოკეფშენ.
• 1861 – პორფირიო დიაზი ეთმეჭოფუნს მეხიკოს.
• 1873 – იაპონია იჭყანს გრეგორიანული კალენდარიშ გუმორინაფას.
• 1877 – ნანა მაფა ვიქტორია გუმოცხადებული რე ინდოეთიშ იმპერატორო.
• 1880 – ფერდინანდ დე ლესეპი იჭყანს პანამაშ არხიშ კიდუას.
• 1885 – ეჩდოხუთი ერი იღენს სტენფორდ ფლემინგიშ ზიტყვასქვილს სტანდარტული ბორჯიშენ დო ბორჯიშ ზონეფი+ბორჯიშ ზონეფშე
• 1890 – ერითრია გინორთინაფილი რე კოლონიათ იტალიაშ თარობაშე.
• 1898 – ნიუ იორკი სიტი ანექსირენს მეძობელ საგრაფოეფიშ დიხეფს, დო ორცხუანს დიდ ნიუ იორკ სიტის. დაჭყაფუ 4 საგანოს, მანჰეტენს, ბრუკლინს, ქუინს დო ბრონქსის 25 ღურთუთას გითმიაძინუ სტატენ აილენდი, ნამუთ მუწმარინუანს ამდღანერ 5 საგანოამ ნოღას.
• 1899 – ესპანეთიშ მართუალა ითებუ კუბას.
• 1901 – ნიგერია გინმირთუ ბრიტანეთიშ პროტექტორატო.
• 1901 – ბრიტანეთიშ კოლონიეფი: ახალი ოორუე უელსი, ქუინსლენდი, ვიქტორია, ოორუეშ ავსტრალია, ტასმანია დო ბჟადალიშ ავსტრალია აკმოდირთუნა მუჭოთ ავსტრალიაშ წორომაჸალობა; ედმუნდ ბარტონი რე დორნაფილი ავსტრალიაშ მაართა პრემიერ მინისტრო.
• 1912 – ჩინეთიშ რესპუბლიკაშ დორცხუაფა.
• 1920 – ბელორუსიაშ კომუნისტური პარტია დორცხუაფილი რე მუჭოთ ზოხო პარტიან.
• 1927 – თურქეთი ღებულენს გრეგორიანულ კალენდარც.
• 1928 – ბორის ბაჟანოვი იტენს იოსებ სტალინიშ სამელამოსოს დო მითმინტებუ ირანშე.
• 1934 – ალკატრასიშ კოკი გინმირთუ ააშ-იშ ფედერალურ ჯიხათ.
• 1934 – ნაცისტური გერმანია იღენცს "კანონი გენეტიკურო დალახებულ მონძეობაშ პრევენციაშენ".
• 1937 – უსაფრთხოებაშ შუშა მანქანეფიშ წოხოლენ ოჭკორიეშო გინმირთუ ოვალდვალეთ დიდ ბრიტანეთის.
• 1939 – ვილიამ ჰივლეთი დო დავიდ პაკარდი ორცხუანა ჰივლეტ-პაკარდის.
• 1945 – მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმა: ოპერაცია ოორუეშ ბორია, ბჟადალი ფრონტის ეკონია თარ გერმანულ მენტიებაშ დაჭყაფუ.
• 1947 – მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ ოთებუს გერმანიას დორცხილი ამერიკულ დო ბრიტანულ ოოკუპაციე ზონეფი აკმიართუ, დო ირცხუაფუ ბიზონა, ნამუთ გვიანო გინმირთუ გერმანიაშ ფედერალურ რესპუბლიკათ.
• 1947 – 1946 წანაშ კანადაშ ნოღაიდელობაშ აქტი მიშმურს ჭყანაშა, ნამუთ ბრიტანეთიშ ქვეშევრდომებს გინმართინუანს კანადაშ ნოღაიდელეფო. პრემიერ-მინისტრი ვილიამ ლიონ მაკენზი კინგი გინმირთუ კანადაშ პირველ ნოღაიდელო.
• 1948 – მუთმოხვადუ ბრიტანეთიშ რკინაშშარაშ ბონდღიშ ნაციონალიზაცია დო იფორმირებუ ბრიტანეთიშ რკინაშარეფი.
• 1948 – იტალიაშ კონსტიტუცია მიშმურს ჭყანაშა.
• 1949 – ქაშმირს დაჩხირიშ მეჭყვიდუაშენ გოეროშ აპიჯაფა მიშმურს ჭყანაშა შქა სერიშე ართ წუთით წოხოლე. ლჷმა ინდოეთი დო პაკისტანის შქას მეთმეჭყორდუ.
• 1954 – ენ-ბი-სი (ინგლისურო NBC) ორთჷ მაართათ ოპიჯიშე-ოპიჯეშა ენ-თი-ეს-ცი (ინგლისურო NTSC) ფერადი გინოჩამას როზეფიშ აღლუმიშ ტურნირიშ ტელეკასტიშ ბორჯის, პროტოტიპულ ფერად მიმღებეფს.
• 1956 – სუდანიშ რესპულიკა მითმიონჭირნუანს ზოხორნალას ეგვიპტეშე დო დიდ ბრიტანეთიშ დო ოორუე ირლანდიაშ გოართოიანაფილი ომაფე.
• 1958 – ქიდირცხუ ევროპაშ რსხუქ (ინგლისურო European Community).
• 1959 – ფულხენსიო ბატისტა, კუბაშ დიქტატორი, ქუდახუ ფიდელ კასტროშ ჯარეფქ კუბაშ რევოლუციაშ ბორჯის.
• 1960 – კამერუნიშ რესპულიკა მითმიონჭირინუანს ზოხორინალას საფრანგეთიშე დო გოართოიანაფილ ომაფეშე.
• 1962 – ბჟადალ სამოა მითმიოჭირინუანს ზოხორინალას ახალ ზელანდიაშე; თეშ ჯოხო ითირუ ბჯადალ სამოაშ ზოხორინელ სახენწჷფოთ.
• 1962 – ირცხუაფუ ააშ-იშ ზუღაშ ჯილოეფი (ინგლისურო: United States Navy SEAL; ზიტყვა SEAL (ზიტყვა-ზიტყვით. «სელაპეფი» ვარდა «ზუღაშ კატუეფი») იშიფრუ ათეშნერო: SEa, Air and Land (მარგ. ზუღა, ჰაერი დო დიხა).
• 1964 – როდეზიაშ დო ნიასალენდაშ ფედერაცია ირთუ ათე დუდიშალი რესპუბლიკეფო: ზამბია დო მალავი დო ბრიტანეთიშ კონტროლირებულ როდეზიათ.
• 1965 – ავღანეთიშ ოკათე დემოკრატიულ პარტია ირცხუაფუ ქაბულს.
• 1970 – უნიქსიშ ფარანიშ ბორჯიშ ეკოროცხუა იჭყაფუ 00:00:00 UTC/GMT-ს.
• 1971 – სიგარეტიშ რეკლამეფი რე აკრძალული ააშ-იშ ტელევიზიას.
• 1973 – დანია, დიდი ბრიტანეთი, დო ირლანდიაშ რესპუბლიკა მეღებული რენა ევროპაშ რსხუშა.
• 1978 – ოორუე მარიანაშ კოკეფიშ კონსტიტუცია მიშმურს ჭყანაშა.
• 1979 – ფორმალურ დიპლომატიურ ურთიართალეფი იჭყაფუ ჩინეთიშ ოკათე რესპუბლიკა დო ააშ-ს შქას.
• 1980 – ვიქტორია რე კრონირებული შვედეთიშ პრინცესათ.
• 1981 – საბერძნეთიშ რესპუბლიკა მეღებული რე ევროპაშ რსხუშა.
• 1981 – პალაუშ რესპუბლიკა მითმიონჭირინუანს მუშით-მართუალას, მორო ვა რე ზოხორინელი ააშ-შე.
• 1982 – პერუალ ხავიერ პერეზ დე კუელლარი გინმირთუ მაართა ლათინო ამერიკალი, ნამუთ დოშანილი რე გოერო-შ გენერალურ მელამოსეთ.
• 1983 – აპრანეთ (ინგლისურო Advanced Research Projects Agency Network (ARPANET)) ოფიციალურო ითირუ ინტერნეტ პროტოკოლიშ გუმორინაფათ, ორჩხუანსუ მუ ინტერნეტის.
• 1984 – ბრუნეიშ ოსულთანე გინმირთუ ზოხორინალაა ბრიტანეთშე.
• 1985 – ინტერნეტიშ დომეინიშ ჯოხოშ სისტემა დითმირცხუაფუ.
• 1985 – ერნი ვაიზი ახორციალენს მაართა ბრიტანულ მობილურ ტელეფონით რეკუას ვოდაფონიშა.
• 1986 – არუბა გინმირთუ ზოხორინელო კურასაოშე, მარა სქიდუ ასოციაციას ნიდერლანდეფიშ ომაფეწკჷმა.
• 1986 – ესპანეთიშ ომაფე დო პორტუგალიაშ რესპუბლიკა მეღებული რენა ევროპაშ რსხუშა.
• 1988 – ირცხუაფუ ევანგელისტურ ლუთერანულ ოხვამე ამერიკას, წჷმარინუანს მუ უდიდაშ ლუთერანულ დენომინაციას ააშ-ს.
• 1989 – ოზონიშ გარსიშ დუმაზიანებელ ნივთიერებეფშენ მონრეალიშ პროტოკოლი მიშმურს ჭყანაშა.
• 1990 – დავიდ დინკინსი, ნიუ იორკიშ პირველ უჩა კანამი მერი, დუთმოდვანს ფუჩის.
• 1993 – ჩეხოსლავაკიაშ აკორღვაფა: ჩეხოსლავაკია ირთუ სლოვაკეთიშ რესპუბლიკა დო ჩეხეთიშ რესპუბლიკათ.
• 1993 – ევრორსხუშა მიშმურს ართოიანი ბაზარი.
• 1994 – ბიჟღეთიშ ამერიკაშ დუდიშალი ვაჭრუაშ აპიჯაფა მიშმურს ჭყანაშა.
• 1995 – ირცხუაფუ მოსოფელიშ ვაჭარუაშ ორგანიზაცია.
• 1995 – შვედეთიშ ომაფე დო ავსტრიაშ რესპუბლიკა დო ფინეთი მეღებული რენა ევროპაშ რსხუშა.
• 1995 – ევროპას უსაფრთხოებაშ დო ალმახანდობაშ კონფერენცია გინმირთუ ევროპას უსაფრთხოებაშ დო ალმახანდობაშ ორგანიზაციათ.
• 1996 – კურასაო მითმიოჭირინუანს შეზღუდული მუშითმართუალას, მარა დუთმოსქიდუ დუდიშულ ასოციაციას ნიდერლანდეფწკჷმა.
• 1997 – ზაირიშ რესპუბლიკა ოფიციალურო მიშმაკათუ მოსოფელიშ ოჭარე ორგანიზაციას, მუჭოთ ზაირი (Zaïre).
• 1997 – დიპლომატი კოფი ანანი განაშე რე დოშანილი გოერო-შ მელამოსეთ.
• 1998 – რუსეთი იჭყანს ახალი მანათიშ სირკულაციას ინფლაციაშ გასკინჩალო დო ნდობაშ ეიოპონაფალო.
• 1998 – ქიდირცხუ ევროპაშ ცენტრალურ ბანკიქ.
• 1999 – მიშაღალირი რე ევრო ვალუტა 11 ევრორსხუშ მაკათურ ქიანაშა (გოართოიანაფილი ომაფეშ, დანიაშ, საბერძნეთიშ დო შვედეთიშ გიშარკებულო).
• 2002 – ევრო ბანკნოტეფი დო ხურდეფი გინმირთუ ლეგალურ გინოგაფაშ საშუალებათ ევროპაშ რსხუშ მაკათურ ქიანეფს.
• 2002 – ტაივანი ოფიციალურო მიშმურს მოსოფელიშ ოვაჭარე ორგანიზაციაშა, მუჭოთ ჩინეთიშ ტაიპეი.
• 2002 – გონჯამილი ცა ურთიერთ თოლყუჯაფაშ აპიჯაფა, დაჭყაფუს ხემოჭარილი 1992 წანას, ოფიციალურო მიშმურს ჭყანაშა.
• 2006 – სიდნეის, ავსტრალიას დუთმოდირთუ უტიბაშ ახალ წანაშ დღალეფი ჭარილ ისტორიას. თერმომეტრიქ ნამდგარენ ბორჯის ოძირუ თარგი:Convert/C. თე ტემპერატურას, ბართვეფს დაჩხირქ დო ელექტრობაშ დოლაფაქ ხოლო მოხვადუ (1939 წანაშ მანგო).
• 2007 – ბულგარეთი დო რუმინეთი ოფიციალლურო აკათუნა ევროპაშ რსხუს. თეწკჷმა ართო, ბულგარულ, რუმინული, დო ირლანდიური გინმირთუ ევროპაშ რსხუშ ოფიციალურ ნინათ, აკათუ მუ შხვა 20 ოფიციალურ ნინეფიშ ერკებულს.
• 2008 – მალტა დო კვიპროსი ოფიციალურო იღენა ევროშ ვალუტას დო გინმირთუნა ევროზონაშ მავითაანთხა დო მავითოხუთა ქიანათ.

ღ=ღურა

• 766 – ალი ალ-რიდა, შიიტ იმამ (ღ. 818)
• 871 – ლოთარინგიააშ მაფა ცვენტიბოლდ (ღ. 900)
• 1431 – პაპა ალექსანდრე VI (ღ. 1503)
• 1449 – ლორენცო დე მედიჩი (ღ. 1492)
• 1467 – პოლონეთიშ მაფა ჯვეში სიგიზმუნდი I (ღ. 1548)
• 1745 – ენტონი უეინი, ამერიკალი გენერალი დო სახენწჷფო მოღვაწე (ღ. 1796)
• 1750 – ფრედერიკ მულენბერგი, ამერიკალი სახენწჷფო მოღვაწე დო ააშ-იშ წჷმმარინაფალეფიშ პალატაშ მაართა დო მასუმა სპიკერი (რ. 1801)
• 1774 – ანდრე მარი კონსტანტ დუმერილი, ფრანგი ზოოლოგისტი (ღ. 1860)
• 1852 – ეჟენ დე-მარსე, ფრანგი ქიმიკოსი (ღ. 1904)
• 1854 – ჯეიმს ფრეიზერი, შოტლანდარი ანთროპოლოგისტი (ღ. 1941)
• 1859 – ტიბო მინი, ბურმაშ მაფა (ღ. 1916)
• 1860 – ჯონ კასადი, ირლანდიარი სკულპტორი დო ხანტუ (ღ. 1939)
• 1860 – მიშელი ლეგა, რომალი კათოლიკე კარდინალი (ღ. 1935)
• 1860 – ჟან ვილიმეკი, ჩეხი ილუსტრატორი დო ხანტუ (ღ. 1938)
• 1863 – პიერ დე კუბერტენი, ფრანგი არისტოკრატი დო ალმახანური ოლიმპიური ლაჸაფეფიშ დუმრაცხუაფალი (ღ. 1937)
• 1864 – ცი ბაიში, ჩინარი ხანტუ (ღ. 1957)
• 1864 – ალფრედ შტიგლიცი, ამერიკალი ფოტოგრაფი (ღ. 1946)
• 1876 – ჰარრიეტ ბრუქსი, კანადარი ფიზიკოსი (ღ. 1933)
• 1879 – ვილიამ ფოქსი, უნგრეთის დუნაბადი ამერიკალი კინო პროდიუსერი (ღ. 1952)
• 1887 – ვილჰელმ კანარისი, გერმანალი ადმირალი (ღ. 1945)
• 1888 – ჯონ ჰარანდი, ამერიკალი გამომგონებელი (ღ. 1974)
• 1890 – ანტონი მელიკ, სლოვაკარი გეოგრაფი (ღ. 1966)
• 1895 – ჯ. ედგარ ჰუვერი, ეფ-ბი-აიშ ამერიკალი დირექტორი (ღ. 1972)
• 1909 – სტეპან ბენდერა, უკრაინალი ერუანული ლიდერი (ღ. 1959)
• 1919 – ჯ. დ. სელინჯერი, ამერიკალი ნოველისტი (ღ. 2010)
• 1921 – სესარ ბალდაჩინი, ფრანგი სკულპტორი (ღ. 1998)
• 1927 – ვერონ ლ. სმიტი, ამერიკალი ეკონომისტი, ნობელიშ პრემიაშ ლაურეატი
• 1930 – ჟან-პიერ დუპრეი, ფრანგი პოეტი დო სკულპტორი (ღ. 1959)
• 1933 – ჯო ორტონ, ინგლისარი ჭარუ (ღ. 1967)
• 1942 – დენის არჩერი, ამერიკალი პოლიტიკოსი
• 1942 – გენადი სერაფანოვი, სხუნუეფიშ ასტრონავტი (ღ. 2005)
• 1943 – ლარგი კლარკი, ამერიკალი რეჟისორი
• 1946 – რიველინიო, ბრაზილიარი მობურთე
• 1948 – პაველ გრაჩოვი, რუსი გენერალი
• 1949 – ბორის ტარასიუკი, უკრაინალი პოლიტიკოსი
• 1950 – მორგან ფიშერი, ინგლისარი მუსიკოსი
• 1959 – მიშელ ონფრე, ფრანგი ფილოსოფოსი

• 379 : ბასილი დიდი - ქირსიანული ოხვამეშ მოქარანე
• 1515 : ლუი XII (საფრანგეთი) - საფრანგეთიშ მაფა
• 1894 : ჰერცი, ჰაინრიხ რუდოლფ - გერმანალი ფიზიკოსი
• 1934 : ვასერმანი, იაკობ - გერმანალი ჭარუ

• მართლმადიდებელი ეკლესია ეთმოშანანც გეჸვენჯი წიმინდეეფიშ შინაშ დღას:

• • გიორგი დო საბა ხახულარეფი
  • წიმინდე ბონიფანტე დო მართალი აგლაიდა
  • ილია, პროვოსი დო არისი
  • პოლიევქტო დო ტიმოთე
  • ბონიფანტე მოჭყოლოფე
  • გრიგოლ ომირიტელი

• თაშნეშე:
  • ჰაიტი: ერუანული დღახუ.

შხვა თუთეფი:

• გალენი რცხუეფი

  

  ვიკიოწკარუეს^? რე ხასჷლა თემაშენ:

  1 ღურთუთა
  • {{BBC: თე დღას}}
  • The New York Times – თე დღას ((ინგლ.))