Indiana

IndianaBí-kok ê chi̍t-ê chiu. Indianapolis sī i ê siú-hú kap siāng toā ê siâⁿ-chhī.

Indiana Chiu
State of Indiana
Flag of IndianaState seal of Indiana
Chiu-kîChiu-chiong
Chhiok-hō: The Hoosier State
Piau-gí: The Crossroads of America ("Bí-kok ê Si̍p-jī-lō͘-kháu")
Chiu-koa: "On the Banks of the Wabash, Far Away"
Map of the United States with Indiana highlighted
Map of the United States with Indiana highlighted
Koan-hong gí-giânEng-gí
Liû-thong gí-giânEng-gí, Se-pan-gâ-gí, kî-tha giân-gí
Chū-bîn chheng-ho͘Hoosier
Siú-hú
(kiam siāng-tōa siâⁿ-chhī)
Indianapolis
Siāng-tōa to͘-hōeGreater Indianapolis
Bīn-chekPâi-miâ tē-38
 • Ha̍p-kè36,418 sq mi
(94,321 km2)
 • Tang-sai khoah140 lí (225 km)
 • Lâm-pak khoah270 lí (435 km)
 • % chúi-bīn1.5
 • Hūi-tō͘37° 46′ N to 41° 46′ N
 • Keng-tō͘84° 47′ W to 88° 6′ W
Jîn-kháuPâi-miâ tē-17
 • Ha̍p-kè6,691,878 (2018)
 • Bi̍t-tō͘183/sq mi  (70.7/km2)
Pâi-miâ tē-16
 • Hō͘-kháu siu-ji̍p tiong-ta̍t$51,983 [1] (tē-35)
Koân-tō͘
 • Ko-tiámHoosier Hill[2][3]
1,257 ft (383 m)
 • Pêng-kin700 ft  (210 m)
 • Kē-tiámOhio Khe kap Wabash Khe sio-tú-tiám[2][3]
320 ft (97 m)
Siat chiu chìn-chêngIndiana Léng-thó͘
Sin chiu seng-li̍pD1816 nî 12 goe̍h 11 (tē-19)
Chiu-tiúⁿEric Holcomb (R)
Hù-chiu-tiúⁿSuzanne Crouch (R)
Li̍p-hoatChóng Chi̍p-hōe
 • Siōng-gī-īⁿIndiana Goân-ló-hōe
 • Hā-gī-īⁿIndiana Tāi-piáu-hōe
Chham-gī-goânTodd Young (R)
Mike Braun (R)
Chiòng-gī-īⁿ tāi-piáu7-ê Kiōng-hô-tóng,
2-ê Bîn-chú-tóng (lia̍t-toaⁿ)
Sî-khu  
 • 80 kūnEastern: UTC −5/−4
 • 12 kūnCentral: UTC −6/−5
ISO 3166US-IN
Kán-siáIN, Ind.
Bāng-chāmwww.in.gov

Tē-hō-miâ

Indiana ê ì-sù sī "Indian lâng ê Thó͘-tē", ia̍h kán-tan kóng "Indian Kok".[4] Che khí-goân chū Indiana chò léng-thó ê le̍k-sú. 1800 nî 5 goe̍h 7 ji̍t, Bí-kok Kok-hōe thong-kòe li̍p-hoat-àn, kā Sai-pak Léng-thó͘ koah chò nn̄g hūn, hō sai-pêng hit hūn sī Indian Léng-thó͘. Tī 1816 nî, Kok-hōe leh thong-kòe chi̍t hāng Sūi-khoân Hoat-àn (Enabling Act) beh khai-sí kā Indian kiàn-li̍p chò chiu-hūn ê sî, goân léng-thó͘ ê chi̍t pō͘-hūn pìⁿ chò beh li̍p sin chiu ê tē-khu.[5][6][7]

Koan-hong kā Indian ê chū-bîn hō chò Hoosier.[8] Chit jī ê gí-goân iáu koh bô chheng-hó, chóng nā chiàu Indiana Le̍k-sú Kio̍k (Indiana Historical Bureau) kap Indiana Le̍k-sú Hia̍p-hōe (Indiana Historical Society) chàn-sêng ê chú-liû lí-lūn, "Hoosier" ê lâi-goân sī Virginia, Carolina, kap Tennessee (Upland South tē-khu) kóng ê "nâ-á-tē-lâng" (backwoodsman), chháu-tē-lâng ê ì-sù.[9][10]

Le̍k-sú

Angel Mounds Chiu-li̍p Le̍k-sú Tē-tiám sī siāng óa pak ê Mississippi bûn-hòa chū-lo̍h chi it, sî-tāi sio̍k 1100 nî chì 1450 nî kan.

Kó͘-Indian lâng tī Chêng 8000 nî ê sî toh lâi kài chit-ê só͘-chāi, he tng sī Pêng-hô Sî-tāi tú soah, pêng-hô iûⁿ--khì liáu-āu. In pun-sòaⁿ chò sè tīn kûn-thé, chia-ê Kó͘-Indian sī iû-bo̍k-bîn, thang lia̍h pí-lūn mastodon (chi̍t khoán kó͘-chhiūⁿ) téng tōng-bu̍t. In iā lī-ēng kak-gâm (chert), keng-kòe phut (chipping), kòng (knapping), kap phoe (flaking) ê hong-hoat chè-chō chio̍h-thâu ke-si.[11]

1679 nî, Hoat-kok thàm-hiám-ka René-Robert Cavelier, Sieur de La Salle chò thâu-chi̍t-ê kòe Indian ê Au-chiu-lâng, khì kàu kin-á-ji̍t ê South Bend, tī leh Saint Joseph Khe piⁿ.[12] I kè-tang koh tńg hit-ūi liáu-kái tē-hng. Hoat-kok-hē Ka-ná-tah-lâng ê mô͘-phôe seng-lí-lâng bô lōa kú mā lâi kàu ūi, the̍h nâ-á, chu-pó, ke-si, whiskey kap bú-khì khì kap Bí-chiu Goân-chū-bîn ka-e̍k phôe-mn̂g.

1702 nî ê hit-chūn, Sieur Juchereau ūi Vincennes hū-kīn kiàn-li̍p khí thâu chi̍t keng bō͘-e̍k-chām. Tī 1715 nî, Sieur de Vincennes khí-siat Fort Miami tī leh Kekionga, tiō sī chit-má ê Fort Wayne. Chì 1717 nî, lēng-gōa chi̍t-ê Ka-ná-tah-lâng Picote de Beletre, mā siat Fort Ouiatenon tī Wabash Khe piⁿ, chhì beh khòng-chè Bí-chiu Goân-chū-bîn tùi Erie Ô͘ khì kàu Mississippi Kang ê bō͘-e̍k lō͘-sòaⁿ.

Keng-chè

Indiana tī 2015 nî ê GDP sī 336,053 pa̍h-bān bí-kim.[13] Chiàu 2015 nî ê chu-liāu, pún chiu siāng-chē jîn-kang ê sán-gia̍p sī chè-chō-gia̍p.[14]

Indiana tī 2015 nî kui tang ê n̂g-tāu sán-liōng ū 7.5 pa̍h-bān tòng.[15]

Chham-khó