Idioma cree

El cree (pronunciáu [kri]) o clisteno ye un continuu dialeutal consistente en dellos dialeutos orixinarios americanos pertenecientes a les llingües algonquinas, falaes por 117.000 persones en Canadá, dende Alberta hasta la península del Llabrador. Dellos dialeutos usen una variante de los silabarios indíxenes canadienses y otros usen l'alfabetu llatín. Ye l'idioma nativu más faláu en Canadá.

Cree [kri], Clisteno
'Nēhiyawēwin / ᓀᐦᐃᔭᐍᐏᐣ
Faláu en Canadá
 Estaos Xuníos d'América
Falantes60.000
FamiliaÁlgico

  Algonquino
    Algoquino central
      Cree

AlfabetuAlfabetu llatín
Estatus oficial
Oficial enBandera de Territorios del Noroeste Territorios del Noroeste (Canadá)
Reguláu porNun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1cr
ISO 639-2cre
ISO 639-3cre

Variedaes dialeutales

El continuu dialeutal cree puede clasificase acordies con distintos criterios:

  • Los dialeutos falaos en norte d'Ontario y los habladados na mariña noroccidental de Quebec estremen ente /ʃ/ y /s/ ente que les variedaes occidentales confunden dambos fonemes en /s/ y les variedaes orientales pronuncien dambes como /ʃ/ o como /h/ (o esanicien dichos fonemes en ciertes posiciones.
  • En munchos dialeutos, incluyendo'l cree de les llanures del Norte y el cree de los montes, les vocales llargues /yː/ y /iː/ converxeron nuna única vocal, /iː/. Nes comunidaes quebequesas de Chisasibi, Whapmagoostui, y Kawawachikamach, la vocal llarga {{IPA|/y fundióse con /aː/.
  • Sicasí, la variación más clara ente los dialeutos del cree ye'l reflexu del fonema *l del proto-algonquino, que puede aportar a l, r, n, y, ð:
Dialeutu !bgcolor=#cccccc|Allugamientu !bgcolor=#cccccc|Reflexu
de *l
'persona nativa'
< *elenyiwa
'Tu'
< *kīla
Cree de les llanuresSK, AB, BC, NTyiyiniwkiya
Cree de los montesMB, SKð/thiðiniw/ithiniwkīða/kītha
Cree de los banzaosON, MB, SKnininiwkīna
Cree AlceONlililiwkīcreyer nororientalQCyīyiyūčiy ᒌ
Cree surorientalQCyiynūčiy ᒌ
Naskapi de KawawachikamachQCyiyyūčiy
AtikamekwQCririniwkira
Innu occidentalQClilnūčil
Innu orientalQC, NLninnūčin


Comparanza léxica

Los numberales en distintes llingües algonquinas centrales son:[1][2]

GLOSAPlains
Cree
Woods
Cree
Monta-
gnais
NaskapiPROTO-
CREE-NASKAPI
'1'pēyʌ́kpiyʌ́kpeykwpekʷ*pēykw
'2'nīsʊníːsʊnišnišʷ*nīšw
'3'nɪstʊ́nɪ́stʊnɪštnɪštʷ*ninθtw
'4'nēwʊ́nīyʊ́nɛwnaw*nēyw
'5'níyānʌ̀nníyānʌ̀npətɛtətpɪta'tač*nin-yālan
'6'nɪkʊ́twāsɪ̀knɪkʊ́twāsɪ̀kkʊtwɔsašoˈtāč*-kʊ́twās
'7'tḗpʌkʊ̀hptī́pʌkʊ̀hpnišwɔsnišʷoˈtāč*nīšw-
tḗpʌ-kʊ̀hp
'8'ʌyḗnānḕwʌyī́nānī̀wnɪšwosyáˈnaw*yḗnā-nḕyw
'9'kḕkʌmɪ́tātʌ̀htkī̀kʌ́mɪtā̀tpeykʊstewpeˈkuštaw*pēykw-staw
'10'mɪ́tātʌ̀htmɪtā́tpeykʊnupekʷiˈyuw*mɪtāt-

Ver tamién

  • Cree.

Referencies

Enllaces esternos