Idioma zulú
Zulú, tamién conocíu como isiZulu, ye l'idioma del pueblu zulú con unos 9 millones de falantes, la gran mayoría de los cualos (más del 95%) vive en Sudáfrica. El zulú ye la principal llingua materna de Sudáfrica y unu de los 11 idiomes oficiales del país dempués del fin del Apartheid
 'isiZulu' | |
|---|---|
| Faláu en |  Sudáfrica Malawi Mozambique Suazilandia |
| Rexón | Zululandia, Durban, Johannesburgu |
| Falantes | ~10 millones (2001) |
| Puestu | 87º (Ethnologue 1996) |
| Familia | Níxer-Congu Atlánticu-Congu |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Sudáfrica |
| Reguláu por | Zulu Language Board |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | zu |
| ISO 639-2 | zul |
| ISO 639-3 | zul |
L'idioma zulú ye una llingua aglutinante que forma parte de la subfamilia nguni de la familia de llingües bantús. Una de les sos carauterístiques más distintives ye l'usu de consonantes que suenen como clics. Estes consonantes tamién tán presentes n'otres llingües del sur d'África. Hai trés clics básicos en zulú:
- c - Consonante dental
- q - Consonante alveolar
- x - Consonante llateral
Estos soníos pueden modificar de delles maneres, por casu, por una aspiración, de forma qu'hai unos 15 soníos cliqueantes en zulú. Esto mesmu asocede en xhosa, onde son inda más frecuentes qu'en zulú.
La forma escrita del idioma ta controlada pola Zulu Language Board de KwaZulu-Natal.
La conocencia de la historia del idioma ye llindada pero esisten evidencies del idioma dende'l sieglu XVI.
Descripción llingüística
El zulú ye una llingua bantú meridional similar a les otres llingües del grupu nguni. El zulú muestres traces fonolóxiques atribuyibles a un sustratu o contautu estrechu con llingües khoisán, como la presencia de clicks.
Ortografía
| a | b | bh | c | ch | d | dl | y | f | g | gc | gq | gx | h | hh | hl | i | j | k | kh | kl | l |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| [a] | [ɓ] | [b] | [kǀ] | [kǀʰ] | [d] | [ɮ] | [y], [ɛ] | [f] | [g] | [gǀ] | [gǃ] | [gǁ] | [h] | [ɦ] | [ɬ] | [i] | [dʒ] | [kʼ], [ɠ] | [kʰ] | [kʟ̝̊ʼ] | [l] |
| m | mb | mf | mv | n | nc | ndl | ngc | ngq | ngx | nhl | nq | ns | nx | ny | nz | o | p | ph | q | qh | r* |
| [m], [m̩] | [mb] | [ɱp̪fʼ] | [ɱb̪v] | [n] | [ŋǀ] | [ndɮ] | [ŋǀʱ] | [ŋǃʱ] | [ŋǁʱ] | [ntɬʼ] | [ŋǃ] | [ntsʼ] | [ŋǁ] | [ɲ] | [ndz] | [ɔ], [o] | [pʼ] | [pʰ] | [kǃ] | [kǃʰ] | [r] |
| s | sh | t | th | ts | tsh | o | v | w | x | xh | y | z | |||||||||
| [s] | [ʃ] | [tʼ] | [tʰ] | [tsʼ] | [tʃʼ] | [o] | [v] | [w] | [kǁ] | [kǁʰ] | [j] | [z] |
* - namái en estranxerismos y oríxenes onomatopéyiques
Frases
De siguío hai una pequeña llista de frases que pueden ser útiles al visitar la rexón onde l'idioma principal ye'l zulú:
- Sawubona (Hola empobináu a 1 persona)
- Sanibonani (Hola a un grupu de persones)
- Umlala gahle (Bonos díes)
- Unjani (¿Qué tal? a 1 persona)
- Ninjani (¿Qué tal? a un grupu de persones)
- Ngiyaphila (Toi bien)
- Ngiyabonga (Gracies)
- Siyabonga (Te estimámoslo)
- Isikhathi sithini? (¿Qué hora ye?)
- Uhlala kuphi? (¿Ónde vas quedate?)
- Yebo (Sí)
- Cha (Non)
- Ukhuluma isiNgisi na? (¿Fala inglés?)
Exemplu de testu
Artículu 1 de la Declaración Universal de los Derechos Humanos
Bonke abantu bazalwa bekhululekile belingana ngesithunzi nangamalungelo. Bahlanganiswe wumcabango nangunembeza futhi kufanele baphathane ngomoya wobunye.
Traducción: Tolos seres humanos nacen llibres ya iguales en dignidá y derechos y, dotaos como tán de razón y conciencia, tienen de portase fraternalmente los unos colos otros.
Ver tamién
- Categoría:Términos en zulú
Referencies
Bibliografía
- Teach Yourself Zulu, by Arnett Wilkes. ISBN 0-07-143442-9
Enllaces esternos
Consulta la edición de Wikipedia n'idioma zulú.
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Idioma zulú 
.- UCLA Language Materials Project - Zulu
- Ethnologue report on Zulu
- Cursos
- Gramática
- Diccionarios
- Software
Datos: Q10179- Multimedia: Zulu language
