Çin siyasi partiyalarının siyahısı

Əslində, sadəcə 1 partiya yerli səviyyədə əhəmiyyətli gücə sahibdir. Bu partiya Çin Kommunist Partiyasıdır. Onun dominantlığı Çinin tək partiyalı dövlət olduğunu təsdiqləyəcək qədər yüksəkdir. Birləşmiş Cəbhənin digər kiçik 8 üzv partiyası da siyasi sistemdə yer sahibidir. Lakin onlar yerli səviyyədə çox məhdudlaşdırılmış gücə sahibdir.^[3][4] Kiçik partiyalar öz mövcudluqlarını qorumaq üçün Çin Kommunist Partiyasının "lider mövqeyini" tanımalıdır.^[5] Human Rights Watch-a görə bu partiyalar "müxaliflikdən daha çox məsləhətçi rolu oynayır".^[6] Çin siyasi sistemi Çin Kommunist Partiyası tərəfindən yoxlanılmış və təsdiqlənmiş Çin Kommunist Partiyasının üzvü olmayan bəzi müstəqil (partiyasız) siyasətçilərin və 8 kiçik partiyanın üzvlərinin Ümumçin Xalq Nümayəndələri Məclisində iştirakına izin verir. Çin Xalq Respublikası Konstitusiyasının preambulasında qeyd olunur ki, Çin Kommunist Partiyası liderliyində çox partiyali kooperasiya və siyasi məsləhətləşmə uzun müddət mövcud olacaq və inkişaf edəcək.^[7]

Qadağan olunmuş partiyalar

Aşağıdakı partiyalar Çin hökuməti tərəfindən qadağan olunmuşdur:

• Çin Kommunist Partiyası (Marksist-Leninist) ( (çin.) 中国共产党（马列）) — 1976-cı ildə bəzi Maoist İnqilabçı Fraksiya və Qırmızı Keşikçi üzvləri tərəfindən Uhan və Hubeydə qurulan anti-revizyonist siyasi partiya. Onlar "4-lü banda"nın və Çin Kommunist Partiyasının yeni revizyonist rəhbərliyinin həbsinin qeyri qanuni olduğuna inanırdı. Onlar məğlubiyyətə düçar olan, Şanxay, Çjetszyan, Kanton və Yunnan kimi şəhərlərdə baş vermiş hərbi çevrilişdən sonra qadağan olunmuşdur.^[17]
• Çin Kommunist Partiyası (Fəhlələrin və Kəndlilərin Azadlığı Ordusu) ( (çin.) 中国共产党（工农解放军）) — 1976-cı ildə bəzi Maoist İnqilabçı Fraksiya və Qırmızı Keşikçi üzvləri tərəfindən Fucyendə qurulan anti-revizyonist siyasi partiya. Onlar sosialist inqilabı dönəmində inşa edilmiş qalaları istifadə edərək partizan ordusu qurdular və bu ordunu Fəhlələrin və Kəndlilərin Azadlığı Ordusu adlandırdılar.^[18] Onlar yeni Çin Kommunist Partiyası rəhbərliyini revizyonist adlandırdılar. Yenidən quruluş elan edərək partiyanın Mərkəzi Komitəsini yenidən təşkil etdilər.^[19] Fəaliyyətləri 1978-ci ilədək davam etdi.
• Çin Demokratik Partiyası ( (çin.) 中国民主党) — 1978-ci ildə baş vermiş Çin Demokratiya Sədd Hərəkatı və 1989-cu ildə baş vermiş Demokratiya Hərəkatının üzvləri tərəfindən 1998-ci ildə qurulmuşdur. Elə həmin il də qeyri-qanuni partiya olduğu elan edilmişdir.^[20][21]
• Çin Milliyətçiləri Birliyi ( (çin.) 中国泛蓝联盟) — Tayvandakı Pan-mavi Koalisiyasının ideallarıyla uyğunlaşan siyasi partiya. Partiya Üç xalq prinsipi ilə uyğunlaşan liberal demokratiyanın elan olunmasının doğru hesab edir. Qrup 2004-cü ilin avqust ayında internet forumunda müzakirə zamanı yaradılmışdır. 2006-cı ilin sentyabr ayında illeqal olduğu elan olunmuşdur.^{[mənbə göstərin]}
• Çin Yeni Demokratiya Partiyası ( (çin.) 中国新民党) — 2007-ci illərin sonunda Guo Qunan tərəfindən Nankində təsis olunmuşdur..^[20][21]
• Maoist Çin Kommunist Partiyası ( (çin.) 中国毛泽东主义共产党) — 2008-ci ildə qurulan anti-revizyonist kommunist partiya. Partiyanın amalı proletariat diktatorluğunu yenidən qurmaq üçün iknci sosialist inqilabı gerçəkləşdirməkdir. Çin hökuməti tərəfindən təzyiqlərə məruz qalmışdır.^[22]
• Zhi Tsian Partiyası ( (çin.)至宪党) — həmçinin Çin Konstitusiyanalist Partiyası olaraq da tanınır. Bo Tsilainin dəstəyi ilə^[23][24] 2013-cü ildə qurulmuşdur. Həmin il dekabrnda qadağan edilmişdir.^[25][26]
• Çin Proletarian İnqilabi Mərkəzi Komitəsi ( (çin.)中国无产阶级革命中央委员会, abbreviatur  (çin.)中革中央) — 2010-cu ildə Zhou Qun tərəfindən qurulan anti-revizyonist kommunist partiya. Partiya liderləri Mədəni İnqilab zamanı İnqilabçı fraksiyanın üzvləri olmuşdur. Komitənin bünövrəsini Szyansuda işdən çıxarılan minlərlə fəhlə təşkil edirdi. Lakin komitə polisin onların "provokativ" onlayn fəaliyyətlərini aşkar etməsiylə qadağan edildi.

Tarixi partiyalar

Çin Respublikası Homindan lideri Sun Yatsen tərəfindən 1912-ci ildə qurulmuşdur. Homindanın özəyini Çin Cəmiyyətini Canlandır təşkil etmişdir. ÇCC 24 noyabr 1894-cü ildə qurulmuşdur, daha sonra müxtəlif inqilabi təşkilatlarla birləşərək 1905-ci ildə Tongmenghuinin əsasını qoymuşdur.1911-ci ilin avqustunda Tongmenghui başqa müxtəlif siyasi partiyalarla Pekində birləşərək Homindanın əsasını qoydu. 1914-cü ilin iyul ayında Yaponiyanın Tokio şəhərində Homindan Çin İnqilabi Partiyası olaraq yenidən təşkil edildi. 1919-cu ildə partiya rəsmi olaraq özünüzü yenidən Homindan adlandırdı Homindan adının hərfi tərcüməsi Çin Milliyətçi Partiyasıdır.^[27] Partiya Çinin ilk əsas, hakim siyasi partiyası olmuşdur. 1921-ci ildə Çen Dutsiu və Li Dazhao tərəfindən Şanxayda təhsil cəmiyyəti və informativ cəmiyyət olaraq Çin Kommunist Partiyası quruldu. Yavaş-yavaş Çin Kommunist Partiyası böyüdü və Homindandan sonra ikinci siyasi partiyaya çevrildi. Çin Respublikası dönəmində bu iki partiya 1911-ci ildən 1949-cu ilədək ölkədə hökm sürmüşdür.

Çin vətəndaş müharibəsi dövründə, 1949-cu ildə Çin Kommunist Partiyası liderliyində Xalq Azadlıq Ordusu Homindanın Milli İnqilab Ordusunu məğlub etdi. Homindan seçimsiz qalaraq Çinin əsas torpaqlarnı tərk edərək 1945-ci ildə Yaponiya vasitəsilə Tayvana yerləşdi. Homindan Çinin əsas torpaqlarını geri almaq üçün Tavana qaçmışdı. Çin Kommunist Partiyasının Homindanın artıq dağıldığını iddia etməsinə baxmayaraq Homindan 1949-cu ildən bu yana fəaliyyət göstərərək Çin Respublikası adını yaşatmağa çalışır.

Bəzi partiyalar:

• Demokratik partiyaların siyahısı
• Demokratik partiyaların profilləri

İstinadlar

	"Çin" portalı

• Çin Kommunist Partiyası
• Homindan
• Çin vətəndaş müharibəsi