Bruney
Bruney ya da rəsmi adıyla Bruney Darussalam Dövləti (Malay: Negara Brunei Darussalam və İngilis: Country of Brunei Darussalam) - Asiyada dövlət. Cənub-şərqi Asiya da, Cənubi Çin Dənizi sahillərində yerləşən və yalnız Malayziya ilə quru sərhəddinə malikdir. Ərazisi 5.8 min км². Əhalisi 401 min nəfər (2011). Paytaxtı Bandar Səri Bəgavan. İslami monarxiya ilə idarə olunur. Rəsmi dili malaycadır. Millətlər Birliyi`nə daxildir. Ölkənin gəlir qaynaqlarının əsasını təbii qaz və neft təşkil edir. Qətərdən sonra dünyanın ən varlı ikinci ölkəsi sayılır. Dünyanın ən varlı insanları arasında adı çəkilən Bruney Sultanı Hassanal Bolkiahdır.
| Bruney (Brunei) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Negara Brunei Darussalam Country of Brunei Darussalam | |||||
| |||||
| الدائمون المحسنون بالهدى, Sempre en servei amb la guia de Déu, A kingdom of unexpected treasures, Brenhiniaeth o Drysorau Annisgwyl | |||||
Himn: لله فليهاراكن سلطن | |||||
.svg) | |||||
| Tarixi | |||||
| • Müstəqillik elan olunub | 1 yanvar 1984 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Bandar Səri Bəgavan | ||||
| İdarəetmə forması | miraslı tamamilə teokratik monarxiya | ||||
| Sultan | Hassanal Bolkiah [4.X.1967~ ] | ||||
| Vəliəht Şahzadə | Al-Muhtadee Billah | ||||
| Sahəsi | Dünyada 172-ci | ||||
| • Ümumi | 5765 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 8,6 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 417 200 nəfər (175-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (1.IV.2011) | 393 372 nəfər nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 72.11 nəf./km² (134-cü) | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 33,376 milyard dollar (116-cı) | ||||
| • Adambaşına | 80,000 dollar (5-ci) | ||||
| ÜDM (nominal) | |||||
| • Ümumi (2015 təxmini) | 13,002 milyard dollar (111-ci) | ||||
| • Adambaşına | 30,933 dollar (25-ci) | ||||
| İİİ (2014) | 0.856 | ||||
| İnternet domeni | .bn | ||||
| ISO kodu | BN | ||||
| BOK kodu | BRU | ||||
| Telefon kodu | +673 | ||||
| Saat qurşaqları | |||||
| Nəqliyyatın yönü | sol[d][2] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
![Gerb[d]](https://www.search.com.vn/wiki/az/Fayl:Emblem_of_Brunei.svg)
Coğrafiya
Bruney Kalimantan adasında yerləşir.Ekvatorial iqlimi olan Bruneyda yağıntıların illik miqdarı 2000-2700 mm-dən çoxdur,il ərzində temperatur az tərəddüd edir,24°-31°C arasında dəyişir.
Əhalisi
Əhali - 426 444 (iyul 2015 təxmini )İllik artım - 1,73%Orta ömür həddi - kişilərdə 74 yaş, qadınlarda 78 yaş.
Etnik qruplar: Malaylar (66%), qohum etnik qruplar - kelayanlar, ibanlar, melanau, dusunlar, murutlar, dayaklar və s. - 8%,həmçinin çinlər (11%), avropalılar, hindlilər və b.
Rəsmi dil - Malay, danışıq dili kimi İngilis və Çin dilləri.
Təhsil almış əhali - 95% kişi, 90% qadınlar (2001 siyahıyaalma).
Şəhər əhalisi - 75%. Əhalinin sıxlığı - 62 nəfər/km². Bruney əhalisi qeyri-bərabər məskunlaşıb: əhalinin 1/3 paytaxtda yaşayır, qalan əhalinin böyük əksəriyyəti neft yataqlarının yerləşdiyi ərazidə cəmləşib.
Din
Rəsmi din - İslamdir - əhalinin 67%, 13% - Buddist, 10% - xristianlar (əsasən protestant və katolik), 10% - digər (əsasən yerli inanclar).
1980-ci illərdən sonra ölkədə Melayu İslam Beraja ("Malay İslam monarxiya") konsepsiyası fəaliyyət göstərirdi ki, bununla bütün dinlərə hörmət və bərabər hüquqlar təmin edilirdi, lakin İslam əsas din sayılırdı. 2013-cü ildə Bruney Sultanı Hassanal Bolkiah qəbul etdiyi Şəriət cinayət ədliyyə sistemi ilə əaqədar olaraq
Silahlı qüvvələri
Bruney kraliyyət silahlı qüvvələri ibarətdir:
Quru qoşunları - üç piyada batalyonu və bir ehtiyat batalyonu.
Hərbi hava qüvvələri - üç vertolyot eskadra, 1 eskadra(dəstə) nəqliyyat təyyarəsi, Hava Hücumundan müdafiə bölüyü, texniki və köməkçi bölüklər.
Hərbi dəniz qüvvələri - 3 raket qayığı, 3 patrul kateri, 2 amfibiya, 2 desant kateri, 17 kiçik çay qayığı.
Bundan başqa, Britaniya ordusunun veteranlarından ibarət ehtiyat qurklar bölüyü var. Sultanı və neft obyektlərini qorumaq vəzifəsini yerinə yetirirlər. Onlar Bruney Daxili İşlər Nazirliyinin tabeliyindədirlər.