Yəhudi Nobel mükafatı laureatlarının siyahısı

Nobel mükafatları ən azı 20%-i yəhudi olan 900-dən çox şəxsə verilib.[1] Nobel mükafatı alan yəhudilərin sayı hər zaman diqqət mərkəzində olub. İsrailli akademiklər Elay Ben-Qal və Yeşayahu Leyboviç yəhudi Nobel mükafatçıları haqqında ensiklopediyanı yazıb tamamlayan şəxslərdir. Ben-Qal və Yeşayahu onların həyatı və işi haqqında mümkün qədər çoxlu müsahibələr alaraq, məlumatlar toplayıblar.

Rişon-Le-Ziondakı Nobel mükafatı laureatları Bulvarının girişində yəhudi Nobel mükafatçılarının siyahısı olan lövhə.

Yəhudilər Nobel üzrə mümkün bütün altı mükafatın hamısının sahibi olublar. Nobel mükafatını alan ilk yəhudi Adolf fon Bayer 1905-ci ildə kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.

Yəhudi laureatları Eli Vizelİmre Kertes, Fransua Enqler Holokost[2] zamanı ölüm düşərgələrindən qaçaraq uşaq evlərində gizlənərək sağ qalanlardan olublar. Valter Kon, Otto Ştern, Albert Eynşteyn, Hans Krebs və Martin Karplus kimi digərləri isə təqiblərdən yan keçmək üçün nasist Almaniyasından qaçmaq məcburiyyətində qalıblar. Rita Levi-Montalcini, Herbert Aaron Hauptman, Robert Furxqott, Artur Kornberq və Cerom Karle də daxil olmaqla digərləri karyeraları zamanı antisemitizmlə üzləşiblər.

96 yaşlı amerikalı yəhudi Artur Aşkin mükafat aldığı zaman Nobel mükafatını alan ən yaşlı insan idi.[3][4]

Kimya

İlLaureatlarÖlkəƏsaslandırma
1905 Adolf fon Bayer[5][6][7][8]Almaniya"Üzvi boyalar və hidroaromatik birləşmələr üzərində işi ilə üzvi kimya və kimya sənayesinin inkişafı üçün"[9]
1906 Anri Muassan[5][6][7][8][10]Fransa""Ftor elementinin tədqiqi və təcrid olunmasına və onun adı ilə çağırılan elektrik sobasına görə"[11]
1910 Otto Vallax[5][6][7][8]Almaniya"Alisiklik birləşmələr sahəsində qabaqcıl işi ilə üzvi kimya və kimya sənayesindəki xidmətlərinə görə"[12]
1915 Rixard Vilştetter[5][6][7][8]Almaniya"bitki piqmentləri, xüsusən də xlorofil üzərində apardığı tədqiqatlara görə"[13]
1918 Fris Haber[5][6][7][8][14]Almaniya"amonyak sintezi üçün onun elementlərindən istifadəyə görə"[15]
1943 Georq de Xeveşi[5][6][7][8]Macarıstan"kimyəvi proseslərin tədqiqində izotopların izləyici kimi istifadəsinə dair işlərinə görə"[16]
1961 Melvin Kalvin[5][6][7][8]ABŞ"bitkilərdə karbon qazının assimilyasiyasına dair tədqiqatına görə"[17]
1962 Maks Perutz[5][6][7][8][18]Birləşmiş krallıq / Avstriya"Qlobulyar zülalların strukturlarını öyrəndiklərinə görə"[19]
1972 Kristian Bemer Anfinsen[5][8][20]ABŞ"ribonukleaza üzərində, xüsusilə amin turşusu ardıcıllığı ilə bioloji aktiv konformasiya arasındakı əlaqə ilə bağlı işinə görə"[21]
Uilyam Hovard Steyn[5][6][8]"ribonukleaza molekulunun aktiv mərkəzinin kimyəvi quruluşu ilə katalitik fəaliyyəti arasındakı əlaqənin elm qəbul edilməsindəki töhfələrinə görə"[21]
1977 İlya Priqojin[5][6][8][22]Belçika"Qeyri-tarazlıq termodinamikasına, xüsusən də dissipativ strukturlar nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə görə"[23]
1979Herbert Braun[5][6][8][24]ABŞ"müvafiq olaraq borfosfor tərkibli birləşmələrin üzvi sintezdə mühüm reagentlərə çevrilməsinin inkişafına verdiyi töhfələrinə görə"[25]
1980 Pol Berq[5][6][8][26]ABŞ"nuklein turşularının biokimyasına dair fundamental tədqiqatlarına görə, xüsusən rekombinant-DNT ilə bağlı töhfələrinə görə"[27]
Volter Gilbert[5][6][8]"nuklein turşularında əsas ardıcıllıqların təyini ilə bağlı töhfələrinə görə"[27]
1981 Roald Hofman[5][6][8]ABŞ"kimyəvi reaksiyaların gedişi ilə bağlı müstəqil olaraq inkişaf etdirdikləri nəzəriyyələrə görə"[28]
1982 Aaron Kluq[5][6][8]Birləşmiş Krallıq"kristalloqrafik elektron mikroskopiyasının inkişafına və bioloji əhəmiyyətli nuklein turşusu-zülal komplekslərinin strukturunun aydınlaşdırılmasına görə"[29]
1985 Cerom Karle[5][6][8][30][31][32]ABŞ"kristal strukturların təyini üçün birbaşa üsulların işlənib hazırlanmasında görkəmli nailiyyətlərinə görə"[33]
Herbert Aaron Hauptman[5][6][8][34][35][36]
1986 Con Çarlz Polani[37]Macarıstan / Kanada"kimyəvi kinetika sahəsindəki töhfələrinə görə.[38]
1989 Sidni Oltmen[5][6][8]Kanada / ABŞ"RNT-nin katalitik xüsusiyyətlərini kəşf etdiyinə görə"[39]
1992 Rudolf Markus[5][6][8]ABŞ"kimyəvi sistemlərdə elektron köçürmə reaksiyaları nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrinə görə"[40]
1994 Corc Olah[5][8][41]Macarıstan"karbokasiya kimyasına verdiyi töhfələrinə görə"[42]
1996 Harri Kroto[8][43]Birləşmiş Krallıq"fullerenlərin kəşfinə görə"[44]
1998 Valter Kon[5][8][34][45][46]ABŞ / Avstriya"sıxlıq-funksional nəzəriyyəsini inkişaf etdirdiyinə görə"[47]
2000 Alan Xiqer[5][6][8][48]ABŞ"keçirici polimerlərin kəşfi və inkişafına görə"[49]
2004 Aaron Çexanover[8][50][51]İsrail"ubiquitin vasitəçiliyi ilə zülalın parçalanmasının kəşfinə görə"[52]
Avram Herşko[8][50]
İrvin Rouz[8][53][54]ABŞ
2006 Rocer D. Kornberq[50][55][56]ABŞ"eukaryotik transkripsiyanın molekulyar əsaslarını araşdırmasına görə"[57][58]
2008 Martin Çalfi[59]ABŞ"yaşıl floresan zülalın, GFP-nin kəşfi və inkişafına görə"[60]
2009 Ada Yonat[50]İsrail"ribosomun quruluşu və funksiyasını öyrəndiyinə görə"[61]
2011 Dan Şextman[62]İsrail"kvazikristalların kəşfinə görə"[63]
2012 Robert Lefkoviç[64]ABŞ"G-protein ilə əlaqəli reseptorların tədqiqinə görə"[65]
2013 Are Varşel[66][67]İsrail"mürəkkəb kimyəvi sistemlər üçün çoxölçülü modellərin işlənib hazırlanmasına görə"[68]
Maykl Levit[66][67]ABŞ / Birləşmiş Krallıq / İsrail[69][70]
Martin Karplus[66][67]ABŞ / Avstriya[71]

Fiziologiya və ya Tibb

İlLaureatlarÖlkəƏsaslandırma
1908 İlya Meçnikov[7][8][72]Rusiya"immunitet üzərində gördükləri işlərə görə"[73]
Paul Erliş[7][8][72]Almaniya
1914 Robert Barani[7][8][72]Avstriya-Macarıstan"vestibulyar aparatın fiziologiyası və patologiyası üzrə işinə görə"[74]
1922 Otto Fritz Meyerhof[7][8][72]Almaniya"oksigen istehlakı ilə əzələdə laktik turşunun mübadiləsi arasında sabit əlaqəni kəşf etdiyinə görə"[75]
1930 Karl Landsteyner[7][8][72]Avstriya"insan qan qruplarını kəşf etdiyinə görə"[76]
1931 Otto Heinrix Varburq[7][8]Almaniya"tənəffüs fermentinin təbiətini və fəaliyyət üsulunu kəşf etdiyinə görə"[77]
1936 Otto Lövi[7][8][72]Avstriya"sinir impulslarının kimyəvi ötürülməsi ilə bağlı kəşflərinə görə"[78]
1944 Cozef Erlanqer[7][8][72][79]ABŞ"tək sinir liflərinin yüksək diferensiallaşdırılmış funksiyaları ilə bağlı kəşflərinə görə"[80]
1945 Ernst Boris Çeyn[7][8][72]Birləşmiş Krallıq"penisilinin kəşfinə və müxtəlif yoluxucu xəstəliklərdə müalicəvi təsirinə görə"[81]
1946 Herman Cozef Müller[7][8][72]ABŞ"rentgen şüalanması vasitəsilə mutasiyaların istehsalının kəşfinə görə"[82]
1947 Qerti Kori[8][72]ABŞ"qlikogenin katalitik çevrilməsinin gedişatını kəşf etdiklərinə görə"[83]
1950 Tadeuş Reyxşteyn[7][8][72]İsveçrə / Polşa"adrenal korteksin hormonları, onların quruluşu və bioloji təsiri ilə bağlı kəşflərinə görə"[84]
1952 Selman Vaksman[7][8][72]ABŞ"vərəmə qarşı təsirli ilk antibiotik olan streptomisini kəşf etdiyinə görə"[85]
1953 Hans Adolf Krebs[7][8][34][72]Birləşmiş Krallıq"limon turşusu dövrünü kəşf etdiyinə görə"[86]
Fris Albert Lipman[72]ABŞ"koenzim A-nın kəşfinə və onun vasitəçi maddələr mübadiləsi üçün əhəmiyyətinə görə"[86]
1958 Coşua Lederberq[7][8][72]ABŞ"genetik rekombinasiya və bakteriyaların genetik materialının təşkili ilə bağlı kəşflərinə görə"[87]
1959 Artur Kornberq[7][8][30][72]ABŞ"ribonuklein turşusudezoksiribonuklein turşusunun bioloji sintezi mexanizmlərini kəşf etdiklərinə görə"[88]
1964 Konrad Emil Blox[7][8][72][89]ABŞ"xolesterin və yağ turşularının mübadiləsinin mexanizmi və tənzimlənməsi ilə bağlı kəşflərinə görə"[90]
1965 Fransua Yakob[7][8][72]Fransa"ferment və virus sintezinin genetik nəzarəti ilə bağlı kəşflərinə görə"[91]
Andre Mişel Lvov[7][8][72]
1967 Corc Uold[7][8][72]ABŞ"gözün ilkin fizioloji və kimyəvi vizual prosesləri ilə bağlı kəşflərinə görə"[92]
1968 Marşall Nirenberq[7][8][72]ABŞ"genetik kodun və onun zülal sintezindəki funksiyasının şərhinə görə"[93]
1969 Salvador Luriya[7][8][72]ABŞ / İtaliya"virusların təkrarlanma mexanizmi və genetik quruluşu ilə bağlı kəşflərinə görə"[94]
1970 Culius Akselrod[8][72]ABŞ"sinir terminallarında humoral ötürücülər və onların saxlanması, buraxılması və təsirsizləşdirilməsi mexanizmi ilə bağlı kəşflərinə gör"[95]
Bernard Katz[7][8][72]Birləşmiş Krallıq
1972 Cerald Edelman[8][72]ABŞ"antikorların kimyəvi quruluşu ilə bağlı kəşflərinə görə"[96]
1975 Deyvid Baltimor[8][72]ABŞ"şiş virusları ilə hüceyrənin genetik materialı arasında qarşılıqlı əlaqəyə dair kəşflərinə görə"[97]
Hovard Martin Temin[8][72]
1976 Barux Semyuel Blamberq[8][72]ABŞ"yoluxucu xəstəliklərin yaranması və yayılmasının yeni mexanizmlərinə dair kəşflərinə görə"[98]
1977 Rozalin Sasman Yalou[8][26][72]ABŞ"peptid hormonlarının radioimmunoassaylarının inkişafına görə"[99]
1978Daniel Natans[8][72]ABŞ"məhdudlaşdırıcı fermentlərin kəşfi və onların molekulyar genetika problemlərinə tətbiqinə görə"[100]
1980 Barux Benaserraf[8][72]ABŞ"Hüceyrə səthində immunoloji reaksiyaları tənzimləyən genetik cəhətdən müəyyən edilmiş strukturlara dair kəşflərinə görə"[101]
1982 Con Veyn[102]ABŞSune Berqström və Benqt Samuelsson ilə birlikdə "prostaqlandinlər və əlaqəli bioloji aktiv maddələrlə bağlı kəşflərinə görə".[103]
1984 Sézar Milşteyn[8][26][72]Argentina
"immun sisteminin inkişafı və idarə olunmasının spesifikliyinə və monoklonal antikorların istehsalı prinsipinin kəşfinə dair nəzəriyyələrinə görə"[104]
1985 Braun Maykl Stüart[8][72]ABŞ"xolesterin mübadiləsinin tənzimlənməsi ilə bağlı kəşflərinə görə"[105]
Jozef Qoldsteyn[8][72]
1986 Stenli Koen[8][26][72]ABŞ"böyümə faktorlarını kəşf etdiklərinə görə"[106]
Rita Levi-Montalcini[8][72][107]İtaliya
1988 Qertruda Elion[8][72]ABŞ"narkotik müalicəsinin mühüm prinsiplərinin kəşfinə görə"[108]
1989 Harold Varmus[8][26][72]ABŞ"retrovirus onkogenlərinin hüceyrə mənşəyini kəşf etdiklərinə görə"[109]
1994 Alfred Gilman[8][72]ABŞ"G-zülallarının kəşfinə və bu zülalların hüceyrələrdə siqnal ötürülməsindəki roluna görə"[110]
Martin Rodbel[8][72]
1997 Stenli Pruziner[8][72]ABŞ"prionların kəşfinə görə – infeksiyanın yeni bioloji prinsipi"[111]
1998 Robert Furxqott[8][34][72]ABŞ"azot oksidinin ürək-damar sistemində siqnal molekulu kimi kəşflərinə görə"[112]
2000 Paul Qrinqard[8][72]ABŞ"sinir sistemində siqnal ötürülməsi ilə bağlı kəşflərinə görə"[113]
Erik Kandel[8][72]ABŞ / Avstriya
2002 Sidney Brenner[8][72]Birləşmiş Krallıq"orqan inkişafının genetik tənzimlənməsi və proqramlaşdırılmış hüceyrə ölümü" ilə bağlı kəşflərinə görə"[114]
Robert Horvitz[8][72]ABŞ
2004 Riçard Aksel[8][72][79][115]ABŞ"qoxu reseptorlarının kəşfinə görə"[116]
2006 Endryu Fayer[72]ABŞ" iki zəncirli RNT ilə gen susdurulması — RNT müdaxiləsini kəşf etdiyinə görə"[117]
2011Ralf Staynman[62][72][118][119]Kanadadendritik hüceyrəni kəşf etdiyinə və onun adaptiv toxunulmazlıqdakı roluna görə"[120]
Brüs Bötler[62][72][121]ABŞ"anadangəlmə immunitetin aktivləşdirilməsi ilə bağlı kəşflərinə görə"
2013Ceyms Rotman[66][122][123]ABŞ"hüceyrələrimizdəki əsas nəqliyyat sistemi olan vezikül hərəkətini tənzimləyən mexanizmlərin kəşfinə görə"[124]
Rendi Şekman[66][122][123]
2017 Maykl RosbaşABŞ"sirkadiyalı ritmə nəzarət edən molekulyar mexanizmləri kəşfinə görə".[125]
2020 Harvi AlterABŞ"Hepatit C virusunun aşkarlanmasına görə".[126]
2021 Devid CuliusABŞ"temperatur və toxunma reseptorlarını kəşfinə görə".[127]

Fizika

İlLaureatlarÖlkəƏsaslandırma
1907 Albert Maykelson[6][7][128]ABŞ"optik dəqiqlik alətlərinə və onların köməyi ilə aparılan spektroskopik və metroloji tədqiqatlara görə"[129]
1908 Qabriel Lipman[6][7][128]Fransa"interferensiya fenomeninə əsaslanan rəngləri fotoqrafik şəkildə bərpa etmək üsuluna görə"[130]
1921 Albert Eynşteyn[6][7][128][131]Almaniya / İsveçrə"nəzəri fizikaya xidmətlərinə və xüsusən də fotoelektrik effekt qanununu kəşf etdiyinə görə"[132]
1922 Nils Bor[6][7][128][131]Danimarka"atomların quruluşunun və onlardan çıxan radiasiyanın tədqiqində xidmətlərinə görə"[133]
1925 Ceyms Frank[6][128]Almaniya"elektronun atoma təsirini tənzimləyən qanunları kəşf etdiklərinə görə"[134]
Qustav Lüdviq Hertz[6][7]
1943 Otto Ştern[6][128]ABŞ"molekulyar şüa metodunun inkişafına verdiyi töhfəyə və protonun maqnit momentinin kəşfinə görə"[135]
1944 İsidor İsak Rabi[6][7][128]ABŞ"atom nüvələrinin maqnit xassələrini qeyd etmək üçün rezonans metoduna görə"[136]
1945 Volfqanq Pauli[128][137]Avstriya"Pauli prinsipi də adlandırılan İstisna Prinsipinin kəşfi üçün"[138]
1952 Feliks Blox[6][7][128]ABŞ / İsveçrə"nüvə maqnit dəqiqliyinin ölçülməsi üçün yeni üsulların işlənib hazırlanmasına və bununla bağlı kəşflərə görə"[139]
1954 Maks Born[6][7][128]Birləşmiş Krallıq"nüvə maqnit dəqiqliyinin ölçülməsi üçün yeni üsulların işlənib hazırlanmasına və bununla bağlı kəşflərinə görə"[140]
1958 İlya Frank[128][141]Sovet İttifaqı"Çerenkov effektinin kəşfi və şərhinə görə"[142]
İqor Tam[6][7][128][141]
1959 Emilio Gino Segre[6][7][128]İtaliya"antiprotonu kəşf etdikləri üçün"[143]
1960 Donald A. Qlaser[6][7][128]ABŞ"qabarcıq kamerasının ixtirası üçün"[144]
1961 Robert Hofstadter[6][7][128]ABŞ"atom nüvələrində elektron səpələnməsinə dair qabaqcıl tədqiqatlarına və bununla da nuklonların quruluşuna dair kəşflərinə görə"[145]
1962 Lev Landau[6][7][128][141][146]Sovet İttifaqı"qatılaşdırılmış maddə, xüsusən də maye helium üçün qabaqcıl nəzəriyyələrinə görə"[147][148]
1963 Yucin Viqner[128][149]ABŞ"atom nüvəsi və elementar hissəciklər nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə görə, xüsusən də fundamental simmetriya prinsiplərinin kəşfi və tətbiqi yolu ilə"[150]
1965 Riçard Feynman[6][7][128][151]ABŞ"elementar hissəciklərin fizikası üçün dərin şumlama nəticələri ilə kvant elektrodinamikasındakı fundamental işlərinə görə""[152]
Xulian Şvinqer[6][7][128]
1967 Hans Bete[128]ABŞ"nüvə reaksiyaları nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə, xüsusən də ulduzlarda enerji istehsalı ilə bağlı kəşflərinə görə"[153]
1969 Murri Qell-Mann[6][7][128][154]ABŞ"elementar hissəciklərin təsnifatı və onların qarşılıqlı təsirləri ilə bağlı töhfələrinə və kəşflərinə görə"[155]
1971 Dennis Qabor[6][128]Birləşmiş Krallıq / Macarıstan"holoqrafik metodun ixtirasına və inkişafına görə"[156]
1972 Leon Kuper[128][157][158]ABŞ"Bardin Kuper Şriffer nəzəriyyəsi adlanan superkeçiriciliyin birgə inkişaf etdirdiyi nəzəriyyəsinə görə"[159]
1973 Brayn Devid Jozefson[6]Birləşmiş Krallıq"tunel maneəsindən keçən super cərəyanın xüsusiyyətlərinə, xüsusən də ümumiyyətlə Jozefson effekti kimi tanınan hadisələrə dair nəzəri proqnozlarına görə"[160]
1975 Oqe Nils Bor[161]Danimarka"atom nüvələrində toplu hərəkətlə zərrəciklərin hərəkəti arasındakı əlaqənin kəşfinə və bu əlaqəyə əsaslanaraq atom nüvəsinin quruluşu nəzəriyyəsinin inkişafına görə"[162]
Ben Roy Mottelson[6][128]
1976 Berton Rixter[6][128]ABŞ"yeni növ ağır elementar hissəciyin kəşfində qabaqcıl işinə görə"[163]
1978 Arno Allan Penzias[6][128]ABŞ"Kosmik mikrodalğa arxa plan şüalanmasını kəşf etdiyinə görə"[164]
1979 Şeldon Li Qlaşou[6][128]ABŞ"elementar hissəciklər arasında vahid zəif və elektromaqnit qarşılıqlı təsir nəzəriyyəsinə, o cümlədən, digər məsələlərlə yanaşı, zəif neytral cərəyanın proqnozlaşdırılmasına verdiyi töhfələrə görə"[165]
Stiven Vaynberq[6][128]
1981 Artur Leonard ŞavlovABŞ"lazer spektroskopiyasının inkişafına verdiyi töhfələrə görə"[166]
1987 Karl Aleksandr Müller[128]İsveçrə"keramika materiallarında superkeçiriciliyin kəşfində mühüm irəliləyişlərinə görə"[167]
1988 Leon Maks Liderman[6][26][128]ABŞ"neytrino şüa üsulu və muon neytrino kəşfi vasitəsilə leptonların dublet quruluşunun nümayişinə görə"[168]
Melvin Şvartz[6][128]
Cek Steynberqer[6][128]
1990 Cerom İsak Fridman[128]ABŞ"hissəciklər fizikasında kvark modelinin inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən protonlar və bağlı neytronlar üzərində elektronların dərin qeyri-elastik səpilməsi ilə bağlı qabaqcıl tədqiqatlarına görə"[169]
1992 Jorj Şarpak[128]Fransa / Polşa"hissəcik detektorlarının, xüsusən də çoxtelli mütənasib kameranın ixtirasına və inkişafına görə"[170]
1995 Martin Lyus Perl[128]ABŞ"hissəcik detektorlarının, xüsusən də çoxtelli mütənasib kameranın ixtirasına və inkişafına görə"[171]
Frederik Raynes[128]"neytrinoların aşkarlanmasına və lepton fizikasına qabaqcıl eksperimental töhfələrinə görə"[171]
1996 Deyvid Morris Li[41][128]ABŞ"helium-3-də həddindən artıq mayeliyi kəşf etdiklərinə görə"[172]
Duqlas Oşerof[41]
1997 Koen Tannudji Klod[128]Fransa"lazer işığı ilə atomların soyudulması və tutulması üsullarının işlənib hazırlanmasına görə"[173]
2000 Jores Alfyorov[41][128]Rusiya"yüksək sürətli və optoelektronikada istifadə olunan yarımkeçirici heterostrukturların inkişafına görə"[174]
2003 Aleksey Abrikosov[128]Rusiya / ABŞ"superkeçiricilər və həddindən artıq mayelər nəzəriyyəsinə ilk töhfələrinə görə"[175]
Vitali Ginzburq[128]Rusiya
2004 Deyvid Qross[50][128][176]ABŞ"güclü qarşılıqlı təsir nəzəriyyəsində asimptotik azadlığın kəşfinə görə"[177]
Hyu Deyvid Politzer[128]
2005 Roy Qlauber[128]ABŞ"optik koherensiyanın kvant nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrinə görə"[178]
2011 Adam Ris[62][128][179][180][181]ABŞ"Uzaq fövqəlnovaların müşahidələri vasitəsilə kainatın sürətlə genişlənməsinin kəşfinə görə"[182]
Sol Perlmutter[62][128][183][184]
2012 Serj Aroş[185]Fransa"fərdi kvant sistemlərinin ölçülməsinə və manipulyasiyasına imkan verən yenilikçi eksperimental üsullarına görə"[186]
2013 Fransua Enqler[66][187][188][189]Belçika"atomaltı hissəciklərin kütləsinin mənşəyini başa düşməyimizə kömək edən və bu yaxınlarda proqnozlaşdırılan əsas hissəciyin kəşfi ilə təsdiqlənmiş mexanizmin nəzəri kəşfinə görə,CERN-in Böyük Adron Kollayderində ATLAS və CMS təcrübələrinə görə"[190]
2016 Con Maykl Kosterlitz[191]Birləşmiş Krallıq"kondensasiya olunmuş maddə fizikasında qəribə formalar alan maddə anlayışını dəyişdirən kəşflərinə görə"
2017 Rayner Vays[192]ABŞ"Lazer İnterferometr Qravitasiya Dalğaları Rəsədxanası detektoruna və qravitasiya dalğalarının müşahidəsinə həlledici töhfələrinə görə"
Barri Bariş[193][194]
2018 Artur AşkinABŞ"lazer fizikası sahəsindəki əsaslı ixtiralarına görə, xüsusən də 'optik cımbızlar və onların bioloji sistemlərə tətbiqinə görə"
2020 Rocer PenrouzBirləşmiş Krallıq"qara dəliyin əmələ gəlməsinin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin əsaslı proqnozu olduğunun kəşfinə görə"
Andrea QezABŞ"qalaktikamızın mərkəzində superkütləli yığcam obyektin kəşfinə görə"

Ədəbiyyat

İlLaureatlarÖlkəƏsaslandırma
1910 Paul fon Heyze[41][195]Almaniya"lirik şair, dramaturq, romançı və dünya şöhrətli qısa hekayələr yazıçısı kimi uzun məhsuldar karyerası ərzində nümayiş etdirdiyi idealizmə hörmət olaraq"[196]
1927 Anri Berqson[195]Fransa"onun zəngin və möhtəşəm ideyalarına görə"[197]
1958 Boris Pasternak[195]Sovet İttifaqı"həm müasir lirik poeziyada, həm də böyük rus epik ənənəsi sahəsində mühüm nailiyyətlərinə görə"[198]
1966 Şmuel Yosef Aqnon[195]İsrail"yəhudi xalqının həyatından motivlərlə dərin xarakterik daşıyan hekayə sənətinə görə"[199]
Nelli Zaks[195]İsveç"İsrailin taleyini təsirli bir güclə şərh edən görkəmli lirik və dramatik yazısına görə"[199]
1976 Sol Bellou[195]ABŞ"onun yaradıcılığında birləşdirilən müasir mədəniyyətin incə təhlilinə görə"[200]
1978 İsaak Başevis-Zinger[195]ABŞ / Polşa"kökləri Polşa-yəhudi mədəni ənənəsinə söykənərək, ümumbəşəri insan şərtlərininəsöykənən hekayə sənətinə görə "[201]
1981 Elias Kanetti[195]ABŞ"geniş dünyagörüşü, zəngin ideya və bədii gücü ilə seçilən yazılarına görə"[202]
1987 İosif Brodski[195]ABŞ"düşüncə aydınlığı və poetik intensivliklə dolu hərtərəfli müəllifliyinə görə"[203]
1991 Nadin Qordimer[195]Cənubi Afrika"o, möhtəşəm epik yazısı ilə — Alfred Nobelin sözləri ilə desək, bəşəriyyətə çox böyük fayda gətirmişdir."[204]
2002 İmre Kertes[195][205][206]Macarıstan"tarixin barbar özbaşınalığına qarşı fərdin kövrək təcrübəsini müdafiə edən yazıya görə"[207]
2004 Elfrida Yelinek[208]Avstriya"qeyri-adi linqvistik şövqlə cəmiyyətin klişelərinin absurdluğunu və onların tabelik gücünü ortaya qoyduğuna görə"[209]
2005 Harold Pinter[195][210]Birləşmiş Krallıq"pyeslərində gündəlik boşboğazlıq altında uçurumun üstünü açır"[211]
2014 Patrik Modiano[212]

[213]

Fransa"ən ağlasığmaz insan talelərini canlandırdığı və işğalın həyat dünyasını üzə çıxardığı yaddaş sənətinə görə"[214]
2016 Bob DilanABŞ"böyük Amerika musiqi ənənəsi daxilində yeni poetik üslubuna görə"
2020 Luiza QlükABŞ"gözəllik lilə fərdi varlığı birləşdirən şəksiz poetik üslubuna görə"[215]

İqtisadiyyat

İlLaureatlarÖlkəƏsaslandırma
1970 Paul Samuelson[216][217]ABŞ"statik və dinamik iqtisadi nəzəriyyəni inkişaf etdirdiyi və iqtisad elmində təhlil səviyyəsinin yüksəldilməsinə fəal töhfə verdiyi elmi işinə görə"[218]
1971 Saymon Kuznes[216][219]ABŞ"iqtisadi və sosial quruluşa və inkişaf prosesinə yeni və dərinləşdirilmiş baxışa səbəb olan iqtisadi artımın empirik əsaslandırılmış şərhinə görə"[220]
1972 Kennet Errou[216][221]ABŞ"ümumi iqtisadi tarazlıq nəzəriyyəsi və rifah nəzəriyyəsinə verdiyi qabaqcıl töhfələrinə görə"[222]
1973 Vasili Leontyev[216]Rusiya / Almaniya / ABŞ"giriş-çıxış metodunun inkişafı və mühüm iqtisadi problemlərə tətbiqinə görə"[223]
1975 Leonid Kantoroviç[216]Sovet İttifaqı"resursların optimal bölüşdürülməsi nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrinə görə"[224]
1976 Milton Fridman[216][221][225]ABŞ"istehlak təhlili, pul tarixi və nəzəriyyəsi sahələrində əldə etdiyi nailiyyətlərə və sabitləşdirmə siyasətinin mürəkkəbliyini nümayiş etdirdiyinə görə"[226]
1978Herbert Saymon[216][227]ABŞ"iqtisadi təşkilatlar daxilində qərar qəbuletmə prosesinə dair qabaqcıl tədqiqatlarına görə"[228]
1980Lorens Kleyn[216][227]ABŞ"ekonometrik modellərin yaradılması və iqtisadi dalğalanmaların və iqtisadi siyasətlərin təhlilinin tətbiqinə görə"[229]
1985 Franko Modilyani[216][217]İtaliya / ABŞ"qənaət və maliyyə bazarlarının qabaqcıl təhlillərinə görə"[230]
1987 Robert Solou[216]ABŞ"iqtisadi artım nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrinə görə"[231]
1990Harri Markovits[216][227]ABŞ"maliyyə iqtisadiyyatı nəzəriyyəsində qabaqcıl işlərinə görə"[232]
Merton Miller[216][227]
1992 Qeri Bekker[216][227]ABŞ"mikroiqtisadi təhlil sahəsini qeyri-bazar davranışı da daxil olmaqla genişləndirdiyinə görə"[233]
1993 Robert Fogel[216][227]ABŞ"İqtisadi və institusional dəyişikliyi izah etmək üçün iqtisadi nəzəriyyə və kəmiyyət metodlarını tətbiq etməklə, iqtisadi tarixdə araşdırmaları yenilədiyinə görə"[234]
1994Con Xarsani[216][227][235]Macarıstan"qeyri-kooperativ oyunlar nəzəriyyəsində tarazlığın qabaqcıl təhlilinə görə"[236]

Reynhard Zelten[237]Almaniya
1997 Mayron Şoulz[216][227][238]Kanada"törəmələrin dəyərini təyin edən yeni üsuluna görə"[239][240]
Robert Merton[241]ABŞ
2001 Cozef Stiqlits[216][227]"for their analyses of markets with asymmetric information"[242]
Corc Akerlof[243]ABŞ
2002 Daniel Kaneman[216][227]İsrail / ABŞ"psixoloji tədqiqatlardan iqtisadiyyat elminə, xüsusən də qeyri-müəyyənlik şəraitində insan mühakiməsi və qərar qəbul etmə ilə bağlı inteqrasiya edilmiş anlayışları təbliğinə görə"[244]
2005 Robert Aumann[216][245]İsrail / ABŞ"oyun nəzəriyyəsi təhlili vasitəsilə münaqişə və əməkdaşlıq haqqında anlayışların təbliğinə görə"[246]
2007 Leonid Qurvits[216][247][248][249][250]ABŞ / Polşa"mexanizmlərin dizaynı nəzəriyyəsinin əsaslarını qoyduğuna görə"[251]
Erik Meskin[216][250][252]ABŞ
Rocer Mayerson[216][250]
2008 Pol Kruqman[216][253]ABŞ"ticarət nümunələri və iqtisadi fəaliyyətin yerinin təhlilinə görə"[254]
2009 Elinor Ostrom[255][256]ABŞ"iqtisadi idarəetmənin təhlilinə görə"[257]
2010 Piter Daymond[258][259]ABŞ"axtarış çəkişmələri olan bazarların təhlilinə görə"[260]
2012 Elvin Rot[261]ABŞ"sabit ayırmalar nəzəriyyəsi və bazar dizaynı təcrübəsinə görə"[262]
2016 Oliver Hart[263]ABŞ"müqavilə nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrinə görə"
2017 Riçard Taler[264]ABŞ"fərdi qərarların qəbulunun iqtisadi və psixoloji təhlilləri arasında töhfələri körpü qurmuşdur."
2018 Uilyam Nordhaus[265][266]ABŞ"uzunmüddətli makroiqtisadiyyata iqlim dəyişikliyinin inteqrasiyasının təhlilinə görə "[267]
2019 Maykl Kremer[268]ABŞ"qlobal yoxsulluğun aradan qaldırılmasına eksperimental yanaşmalarına görə"
2020 Paul MilqromABŞ"auksion nəzəriyyəsinin təkmilləşdirilməsi və yeni auksion formatlarının ixtiralarına görə"[269]
2021 Coşua AnqristABŞ / İsrail"səbəb əlaqələrinin təhlilinə verdiyi metodoloji töhfələrinə görə"[270]

Sülh

İlLaureatlarÖlkəƏsaslandırma
1911 Tobias Asser[271]Niderland"Haaqada Beynəlxalq Şəxsi Hüquq üzrə Konfransların təşkilindəki təşəbbüslərinə görə"[272]
Alfred German Frid[273]Avstriya"Jurnalist; Die Friedenswarte-nin qurucusu"[272]
1968 Rene KassenFransa"Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin sədri"[274]
1973 Henri Kissincer[275]ABŞ"1973-cü il Paris razılaşmasına əsasən Vyetnam müharibəsində atəşkəs bağlanması və Amerika qüvvələrinin çıxarılması yolundakı səylərinə görə."[276][277]
1978 Menaxem Begin[278]İsrail"Misir və İsrail arasında danışıqlar yolu ilə sülh əldə edilməsinə səbəb olan Kemp-Devid sazişinə görə"[279]
1986 Eli Vizel[280]ABŞ"Prezident yanında Holokost Komissiyasının sədri"[281]
1994 İshaq Rabinİsrail"Yaxın Şərqdə qardaşlığa doğru yeni inkişaf üçün imkanlar açan səylərinə görə"[282]
Şimon Peres
1995 Cozef RotblatPolşa"nüvə silahının beynəlxalq siyasətdə oynadığı rolu azaltmaq və uzunmüddətli perspektivdə belə silahların ləğvi yolundakı səylərinə görə"[283]

Nobel laureatları Bulvarı

2002-ci il İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Daniel Kanemanın şərəfinə Nobel laureatları Bulvarında/İsrailin Rişon-Le-Zion şəhərindəki xiyabanda abidə və lövhə.

İsrailin Rişon-Le-Zion şəhərində bütün yəhudi Nobel mükafatçılarına həsr olunmuş xiyaban var. Tayelet Hataney Pras Nobel adlanan küçədə (Nobel laureatları Bulvarı/Promenade), hər bir Nobel mükafatçısının xatirə lövhəsi olan abidə ucaldılıb. Layihənin elmi məsləhətçisi professor İsrael Hanukoğludur.[284]

Mükafatdan imtina etməyə məcbur olan Boris Pasternak

1958-ci ildə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülən rus yəhudisi Boris Pasternak əvvəlcə mükafatı qəbul etsə də, sovet hakimiyyətinin təzyiqindən sonra mükafatdan imtina edib.[285][286][287][288]

Ölkələr üzrə yəhudi laureatları

Aşağıda ölkələr üzrə bütün yəhudi Nobel laureatlarının cədvəli verilmişdir (2021-ci il laureatlarına yenilənmişdir). Bəzi laureatların birdən çox vətəndaşlığı varsa da, mükafatı bir dəfədən çox almış sayılırlar.

ÖlkəYəhudi Nobel mükafatı laureatlarının sayı
129
15
13
13
10
/ 10
10
5
4
4
4
4
3
3
2
1
1
1

Həmçinin bax

İstinadlar

Ədəbiyyat

Xarici keçidlər