Kinaban
An Kinàban (simbolo: .svg){kind=small}
; Ingles: Earth) an ikatolong planeta poon sa Saldang asin an pinakadakulà sa mga terestreng planeta sa Sistemang Solar, sa diametro sagkod masa. Inaapod man ining An Kinàban, Planetang Kinàban, asin Dagâ.
.jpg)
Susog sa radyometrikong pagkarkulo asin iba pang mga ginugunoan na ebidensya, an kinaban iyo naporma sa nakaaging 4.5 bilyon na taon.[1][2] Sa ngonyan, ini sana an aram na bagay sa uniberso na tinataluboan nin organismong mga may buhay.
Karakter
Buhay na planeta
An Kinaban iyo an solamenteng planeta sa Sistemang Solar na igwa nin dakulong bilang nin likidong tubig.[3] Harus 74% kan kaibabawan nin Kinaban an pigtatakloban nin likido o nagyeyelong tubig. Huli kaini, an mga tawo minsan inaapod ini bilang an asul na planeta.[4]
Huli sa tubig kaini, an Kinaban iyo nagsisirbing harong sa milyon nin mga espesye kan tinanom asin hayop na nangangaipo nin tubig para mabuhay.[5][6] An mga bagay na nabubuhay sa Kinaban iyo labing nabago an kaibabawan kaini. Halimbawa, an mga suanoy na cyanobacteria pigliwat an ere asin pigtawan ini nin oksiheno. An nabubuhay na parte kan kaibabawan nin Kinaban iyo inaapod na "biospera".[7]
Pag-itok
An grabidad kan Kinaban nakikipagbugnotan man sa grabidad kan ibang bagay sa espasyo, orog na an Saldang asin Bulan, an huri iyo sana man an satelayt kan Kinaban. An Kinaban nag'iitok sa Saldang sa laog nin 365.26 na aldaw, periodong sinasabing aldaw-Kinaban. Durante sa panahon na ini,an Kinaban naitok sa saiyang ehe nin mga 366.26 na beses.
An pag'itok sa ehe kan Kinaban medyo tagilid kun ibabaing sa direksyon nin pag'orbit, na iyo ini an kinakawsa kan sinasabing mga iba-ibang panahon sa kadagaan. An pagbugnotan nin higop sa grabidad sa pag'ultan kan Kinaban asin Bulan iyo an nakawsa kan arohoy kan tubig sa mga dagat asin salog, asin iyo an nadikta kun ini matignarakul o mahubas. Ini man an nataong estabilidad sa orientasyon kani sa saiyang ehe, asin ini nakontrol kan pagluya kan pag'itok. An Kinaban iyo an pinakadusok na planeta sa Sistema Solar asin pinakadakula sa apat na terestreng planeta.
Hilingon man
Mga panluwas na takod
| An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa Earth. |
- Earth – Profile – Eksplorasyon kan Sistemang Solar – NASA
- Earth Observatory – NASA
- Earth – Videos – International Space Station:
- Video (01:02) – Kinaban (time-lapse)
- Video (00:27) – Kinaban sagkod an mga aurora (time-lapse)
- Google Earth 3D, inter-aktibong mapa
- Inter-aktibong 3D na biswalisasyon kan Saldang, Kinaban, sagkod Bulan na sistema
- GPlates Portal (University of Sydney)
Toltolan
Pinopoonan an artikulong ini sa Siyensya. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.