Катастрофа Ту-154 пад Смаленскам

10 красавіка 2010 году самалёт Ту-154М ВПС Польшчы, які выконваў рэйс з Варшавы ў Смаленск, разьбіўся пры заходзе на пасадку ў складаных мэтэаралягічных умовах на аэрадром «Смаленск-Паўночны».

Самалётам кіраваў польскі экіпаж з авіяатраду прэзыдэнта.

Згодна зь зьвесткамі начальніка кіраваньня інфармацыі МНС Расеі Ірыны Андрыянавай, катастрофа адбылася щ 10:56 паводле маскоўскага часу. Імаверна, самалёт закрануў дрэва пры зьніжэньні^[4]. Аднак 28 красавіка на прэс-нарадзе польскі прэм’ер Дональд Туск паведаміў, што падзеньне самалёта адбылося ў 8:41 паводле польскага часу (10:41 паводле маскоўскага), а не на 15 хвілін пазьней, як паведамлялася ў першыя дні пасьля катастрофы^[5].

На сёньня сьнежань 2016 году існавали сумневы ў аб’ектыўнасьці афіцыйнае (расейскае) вэрсіі прычыны катастрофы. У тым ліку, даказваецца, што лятак разбурыўся яшчэ ў паветры ў выніку некалькіх выбухаў на борце^[6][7][8].

У адпаведнасьці з артыкулам 131 Канстытуцыі Польшчы сьпікер Сойму Браніслаў Камароўскі часова прыняў паўнамоцтвы кіраўніка дзяржавы^[9]. Цягам 14 дзён ён меў абвясьціць дату датэрміновых прэзыдэнцкіх выбараў.

У дзень авіякатастрофы Прэм’ер-міністар Польшчы Дональд Туск склікаў надзвычайнае паседжаньне кабінэту міністраў^[3].

17 красавіка 2010 году ў Варшаве адбылася афіцыйная цырымонія разьвітаньня з ахвярамі катастрофы. На пляцы, у прысутнасьці сотняў тысячаў чалавек з усіх рэгіёнаў Польшчы, з замежжа, у тым ліку і Беларусі, прагучалі імёны ўсіх ахвяраў катастрофы^[10].

На борце самалёта знаходзіліся 96 чалавек^[11], 88 чальцоў дэлегацыі і 8 сяброў экіпажу^[12]. Дэлегацыя мусіла складацца з 89 чальцоў, але адна жанчына спазьнілася на самалёт^[13].

Сярод пасажыраў самалёта былі^[14]:

• Лех Качынскі — прэзыдэнт Польшчы
• Марыя Качынская — жонка прэзыдэнта Польшчы
• Рышард Качароўскі — былы прэзыдэнт Польшчы ў выгнаньні
• Кшыштаф Путра — віцэ-сьпікер Сойму Польшчы
• Ежы Шмайдзінскі — віцэ-сьпікер Сойму Польшчы
• Крысьціна Бахенэк — віцэ-сьпікер Сэнату Польшчы
• Уладзіслаў Стасяк — кіраўнік Канцылярыі прэзыдэнта Польшчы
• Аляксандар Шчыгла — кіраўнік Бюро нацыянальнай бясьпекі Польшчы
• Павал Выпых — дзяржаўны сакратар Канцылярыі прэзыдэнта Польшчы
• Анджэй Крэмэр — намесьнік міністра замежных справаў Польшчы
• Станіслаў Камароўскі — намесьнік міністра нацыянальнай абароны Польшчы
• Томаш Мэрта — намесьнік міністра культуры Польшчы
• Анджэй Пшэвозьнік — генэральны сакратар Рады па ахове памяці змаганьня і пакутніцтва
• Мацей Плажыньскі — прэзыдэнт кампаніі «Wspólnota Polska» — польскай культурнай арганізацыі, былы маршалак Сойму
• Марыюш Казана — загаднік пратакольнага аддзелу ў Міністэрстве замежных справаў Польшчы

Прадстаўнікі ўзброеных сілаў

• Францішак Гонгар — кіраўнік Генэральнага штабу Войска Польскага, генэрал
• Тадэвуш Бук — галоўнакамандуючы сухадарожных войскаў, дывізійны генэрал
• Анджэй Карвета — галоўнакамандуючы ВМФ, віцэ-адмірал
• Анджэй Бласік — камандуючы ВПС, генэрал
• Уладзімеж Патасінскі — камандуючы войскамі адмысловага прызначэньня, генэрал
• Браніслаў Квяткоўскі — галава апэратыўнага камандваньня Войска Польскага, генэрал
• Казімеж Гілярскі — камандуючы гарнізонам Варшавы, брыгадны генэрал
• Станіслаў Камарніцкі — канцлер вайсковага ордэна Virtuti Militari, брыгадны генэрал
• Зьбігнеў Дэмбскі — чалец капітула вайсковага ордэна Virtuti Militari, падпалкоўнік

Прадстаўнікі Парлямэнту

Дэпутаты

• Зьбігнеў Васэрман
• Веслаў Вода
• Эдвард Войтас
• Пшамыслаў Гасеўскі
• Гражына Генсіцкая
• Лешак Даптуля
• Гжэгаж Долняк
• Сабастыян Карпінюк
• Аляксандра Наталі-Сьвят
• Аркадыюш Рыбіцкі
• Яланта Шыманэк-Дэраш
• Ізабэла Яруга-Навацкая

Сэнатары

• Станіслаў Заяц
• Яніна Фэтлінская

Рэлігійныя дзеячы

• Тадэвуш Плоскі — палявы біскуп Войска Польскага, генэрал-маёр
• Мірон (Хадакоўскі) — арцыбіскуп Польскай Праваслаўнай Царквы, ардынары Войска Польскага, брыгадны генэрал
• Адам Пільх — эвангелічны палявы капэлян, палкоўнік
• Ян Асінскі — палявы капэлян Войска Польскага, падпалкоўнік
• Зьдзіслаў Круль — капэлян варшаўскага аддзяленьня Аб’яднаньня Катынскіх сем’яў
• Анджэй Квасьнік — капэлян Фэдэрацыі Катынскіх сем’яў
• Раман Інджэйчык — капэлян прэзыдэнта Польшчы
• Рышард Румянэк — сьвятар, прафэсар, рэктар Унівэрсытэту імя Кардынала Стэфана Вышынскага

Грамадзкія дзеячы

• Стэфан Мэляк — старшыня Катынскага камітэту
• Анджэй Сарыуш-Скомпскі — старшыня Фэдэрацыі катынскіх сем’яў
• Бажэна Лоек — старшыня Польскага катынскага фонду

Іншыя чальцы дэлегацыі

• Славамір Скшыпэк — кіраўнік Нацыянальнага банку Польшчы
• Януш Каханоўскі — амбудсмэн Польшчы
• Пётар Нуроўскі — прэзыдэнт НАК Польшчы
• Януш Куртыка — кіраўнік Інстытуту нацыянальнай памяці
• Яана Агацкая-Індэцкая — кіраўнік Вярхоўнай адвакацкай рады
• Януш Закшэнскі — актор
• Ганна Валентыновіч — актывістка і заснавальніца прафсаюзу «Салідарнасьць»
• Януш Крупскі — кіраўнік Упраўленьня па вэтэранах і рэпрэсаваных асобах

Прэзыдэнт Аляксандар Лукашэнка выказаў глыбокія спачуваньні^[15]. Кіраўнік краіны таксама даручыў усім дзяржаўным сродкам масавай інфармацыі ў нядзелю, 18 красавіка, у сувязі з пахаваньнем прэзыдэнта Польшчы Леха Качынскага абмежаваць трансьляцыю забаўляльных праграм з 12 да 18 гадзін^[16].

У наступныя пасьля трагедыі дні беларусы прыносілі кветкі й зьнічкі да польскай амбасады ў Менску, гарадзенскага і берасьцейскага кансулятаў, пакідалі запісы ў жалобных кнігах. Ускладаць кветкі прыходзілі палітыкі, гісторыкі, літаратары, артысты^[17]. У Катэдральным касьцёле ля алтару паставілі партрэт загінулага прэзыдэнта Качынскага. 11 красавіка арцыбіскуп Тадэвуш Кандрусевіч правёў памінальную імшу, на якой прысутнічаў намесьнік міністра замежных справаў Беларусі Валеры Варанецкі^[18]. Службовыя асобы таксама дапамаглі палякам: спрасьцілі візавыя фармальнасьці для сваякоў загінуўшых^[19].

18 красавіка 2010 году ў менскім Архікатэдральным касьцёле Найсьвяцейшай Панны Марыі прайшла памінальная служба ў памяць ахвяраў. Цырымонію наведаў кіраўнік краіны Аляксандар Лукашэнка з сынам Мікалаем, якія запаліў ля партрэта Качынскага лямпаду. Ад прэзыдэнта быў таксама ўскладзены кошык з кветкамі^[20].

Беларускую дэлегацыю на жалобных мерапрыемствах у Польшчы ўзначаліў старшыня верхняй палаты беларускага парлямэнту Барыс Батура^[20].

Памяць ахвяр катастрофы, у прыватнасьці прэзыдэнта Польшчы, яго жонкі, а таксама апошняга прэзыдэнта Польшчы ў выгнаньні ўшанавалі хвілінай маўчаньня ўдзельнікі 27-й сэсіі Рады БНР, якая адбылася 19 красавіка 2010 году ў Лёндане^[21].

У сувязі з катастрофай, 18 красавіка 2010 году БТ паказала «Катынь» Анджэя Вайды ў беларускім перакладзе^[22].

Катастрофа Ту-154 пад Смаленскам — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Загінуў прэзідэнт Польшчы (абнаўляецца)(недаступная спасылка)// Радыё «Рацыя». Дата апошняга абнаўленьня: 18 красавіка 2010
• Барыс Керзач, Алесь Астроўскі, Віталь Хромаў. Угледзімся ў туман вакол адной авіякатастрофы (часткі: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16) // Грамадазнаўчы сайт «Беларусь — наша зямля». Дата доступу: 13 чэрвеня 2010
• Сьпіс загінулых (пол.)
• Аматарскае расьсьледаваньне катастрофы жыхара Смаленска Сяргея Амеліна (фатаграфіі, дыяграмы, мапы) (рас.)