Міфалагема

Міфалаге́ма (ад стар.-грэч.: μῦθος — паданне і стар.-грэч.: λόγος — думка, прычына) — тэрмін, які выкарыстоўваецца для абазначэння аб'ектыўнага ядра міфа — міфалагічных сюжэтаў, сцэн, вобразаў, якія характарызуюцца глабальнасцю, універсальнасцю і маюць шырокае распаўсюджанне ў культурах народаў свету. Прыклады: міфалагема першачалавека, міфалагема Сусветнага дрэва, міфалагема Патопу (шырэй — гібелі чалавецтва, і выратавання выбраных) і г.д. Ужываецца таксама тэрмін «міфалагічны архетып».

Паняцце было ўведзена ў навуковы ўжытак К. Г. Юнгам і К. Керэньі ў манаграфіі «Уводзіны ў сутнасць міфалогіі» (1941).

Тэрмін «міфалагема» мае амбівалентную прыроду: гэта і міфалагічны матэрыял, і глеба для стварэння новага матэрыялу:

Мастацтва міфалогіі вызначаец­ца своеасаблівасцю свайго матэрыялу. Асноўная маса гэтага матэрыялу… змяшчалася ў аповедах пра багоў і богападобных істот, пра гераічныя бітвы і вандраванні ў падземны свет – апавядан­нях («міфалагема» – вось найлепшае старажыт­ нагрэчаскае слова для іх наймення), якія ўсім добра вядомы, але якія далёкія ад канчатковага афармлення і працягваюць служыць матэрыя­ лам для новай творчасці. Міфалогія ёсць рух гэтага матэрыялу: гэта нешта застылае і мабільнае, субстанцыянальнае і ўсё ж не статычнае, здольнае да трансфармацыі^[1][2].

У сучаснай літаратуры слова «міфалагема» часта выкарыстоўваецца для абазначэння свядома запазычаных міфалагічных матываў і перанясення іх у свет сучаснай мастацкай культуры.