Σαργών (βασιλιάς)

Οι πηγές για τα πρώτα χρόνια της ζωής του Σαργών είναι σπάνιες, ο Κατάλογος των Σουμερίων βασιλέων τον καταγράφει σαν σερβιτόρο του βασιλιά της Κις Ουρ-Ζαμπάμπα. Αργότερα επαναστάτησε απέναντι στον βασιλιά της Ουρούκ Λούγκαλ-Ζάγκε-Σι και κατέφυγε στη γενέτειρα του Ακκάδ. Το "Χρονικό του Εσαγκιλά" ωστόσο αναφέρει ότι ο Σαργών διαδέχθηκε απευθείας τον Ουρ-Ζαμπάμπα χωρίς να κατονομάζει τον Λούγκαλ-Ζάγκε-Σι.^[12] Οι διάφορες μεταφράσεις του καταλόγου της λίστας βασιλέων καταγράφουν την περίοδο της βασιλείας του από τα 40 στα 56 χρόνια. Είναι επιπλέον γνωστές αμέτρητες σφηνοειδείς επιγραφές που σχετίζονται με τον Σαργών.^[13] Σύμφωνα με τη Μέση Χρονολόγηση βασίλευσε την περίοδο 2334-2279 π.Χ., οι διάδοχοι του μέχρι την κατάκτηση των Γκούτι αποτελούσαν τη "Δυναστεία του Σαργών" και ο αιώνας που βασίλευσαν ονομάστηκε "Σαργωνική περίοδος της Μεσοποτάμιας ιστορίας".^[14]

Ο Φόστερ (1982) αναφέρει ότι τα 55 χρόνια της βασιλείας του αποτελούν παραφθορά παλιότερης έκδοσης που τα καταγράφει στα 37, μια ακόμα παλιότερη έκδοση της λίστας βασιλέων τα καταγράφει στα 40.^[15] Ο θρύλος ότι ο Σαργών ήταν ο αυθεντικός ιδρυτής της αυτοκρατορίας του Ακκάδ έχει αρχίσει να αμφισβητείται, έχει βρεθεί επιγραφή που σχετίζεται με το πρώτο έτος της βασιλείας του Ενσαγκκουσανά που προηγήθηκε από αυτόν.^[16] Το "Χρονικό του Εσαγκιλά" αναφέρει ότι ο Σαργών "έχτισε τη Βαβυλώνα μπροστά στην Ακκάδ".^[17] Το "Χρονικό των νεότερων βασιλέων" αναφέρει επίσης ότι ο Σαργών "έσκαψε το έδαφος από τον λάκκο της Βαβυλώνας, στη συνέχεια έκανε το ίδιο απέναντι στην Ακκάδ".^[18] Ο ιστορικός Φαν ντε Μίερουπ αναφέρει ότι ο Σαργών που καταγράφεται στα δύο χρονικά δεν είναι ο Σαργών ο Μέγας αλλά ο πολύ νεότερος του βασιλιάς της Ασσυρίας Σαργών Β΄. Υπέταξε τον βασιλιά της Ουρούκ, επέκτεινε την κυριαρχία σε όλη την Κάτω Μεσοποταμία μέχρι το Ντιλμούν και το Ελάμ και επέβαλε τη γλώσσα τους με αποτέλεσμα τη δημιουργία του Σουμερο-Ακκαδικού πολιτισμού. Ο ρόλος του θεωρείται καθοριστικός λόγω της διοικητικής διοργάνωσης που επέβαλε και έθεσε επικεφαλής των πόλεων διοικητές που διορίζονταν από το κέντρο. Αντικατέστησε τη γλώσσα των Σουμερίων με την Ακκαδική γλώσσα. Πέθανε το 2330 π.Χ.

Ο Σαργών φαίνεται ότι προώθησε σε σημαντικό βαθμό την Ακκαδική γλώσσα στις επιγραφές του, αποκαλείται κυρίως "βασιλεύς του Ακκάδ" και ίδρυσε την πόλη του Ακκάδ. Εμφανίζεται αρχικά βασιλιάς της Κις και σταδιακά κατέκτησε ολόκληρη τη Μεσοποταμία. Ο πλήρης τίτλος του ήταν "Σαργών, βασιλεύς του Ακκάδ, επιβλέπων της Ινάννας, βασιλιάς του Κις, χρισμένος του Ανού, βασιλιάς της Μεσοποταμίας και κυβερνήτης του Ενλίλ".^[19][20] Στη διάρκεια της βασιλείας του Σαργών η Σφηνοειδής γραφή που χρησιμοποιούσε μέχρι τότε τη Σουμεριακή γλώσσα μετατράπηκε σε ανατολική Σημιτική, δημιουργήθηκε η Ακκαδική γλώσσα. Πολλές τελετουργικές και μυθολογικές σκηνές παρουσιάζονται υπό μορφή Καλλιγραφίας σε πήλινες πινακίδες και κυλινδρικές σφραγίδες. Οι αντιγραφές του "Καταλόγου των Σουμέριων βασιλέων" και των "Βαβυλωνίων Χρονικών" του προσδίδουν ένα μήκος βασιλείας από 34 μέχρι 56 χρόνια. Τα χρόνια που καταγράφονται ωστόσο στις επιγραφές του είναι μόνο τέσσερα και σχετίζονται με τις εκστρατείες του.^[21] Οι αιχμάλωτοι εμφανίζονται στη νικήτρια στήλη του Σαργών (2300 π.Χ.) και συνοδεύονται από έναν στρατιώτη, πιθανότατα στα τέλη της βασιλείας του.^[22][23] Το χτένισμα των αιχμαλώτων δείχνει ότι ήταν Σουμεριακής καταγωγής, στα πρότυπα της Ουρ.^[24] Οι σημαντικότερες πηγές που σχετίζονται με τη βασιλεία του Σαργών του Μέγα ήταν μια πινακίδα της Αρχαίας Βαβυλωνιακής περιόδου που ανακάλυψε στη Νιππούρ το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια τη δεκαετία του 1890. Η πινακίδα ήταν μιά αντιγραφή της επιγραφής του αγάλματος που ανήγειρε ο Σαργών στον ναό του Ενλίλ, το κείμενο επεξεργάστηκαν ο Άρνο Πόιμπελ (1909) και ο Λεόν Λεγκρέν (1926).^[25]

Στην επιγραφή ο Σαργών ο Μέγας αποκαλείται "Σαργών, βασιλεύς του Ακκάδ, επιβλέπων της Ινάννας, βασιλιάς του Κις, χρισμένος του Ανού, βασιλιάς της Μεσοποταμίας και κυβερνήτης του Ενλίλ". Οι εορτασμοί για την κατάκτηση της Ουρούκ και την ήττα του βασιλιά Λούγκαλ-Ζάγκε-Σι που μεταφέρθηκε από τον Σαργών "με ένα κολλάρο στον ναό του Ενλίλ" ήταν εντυπωσιακοί.^[26] Η επιγραφή του Σαργών σύμφωνα με την αρχαία Βαβυλωνιακή αντιγραφή από τη Νιππούρ γράφει συγκεκριμένα :^[27]

"Ο Σαργών, βασιλεύς του Ακκάδ, επιβλέπων της Ινάννας, βασιλιάς του Κις, χρισμένος του Ανού, βασιλιάς της Μεσοποταμίας και κυβερνήτης του Ενλίλ κατέλαβε την Ουρούκ, γκρέμισε τα τείχη της, συνέλαβε τον Λούγκαλ-Ζάγκε-Σι και τον οδήγησε με ένα κολλάρο στον ναό του Ενλίλ".

Ο Σαργών κατέκτησε κατόπιν την Ουρ, λεηλάτησε όλη την περιοχή από τη Λαγκάς μέχρι τη θάλασσα, κατέκτησε και κατέστρεψε την Ούμμα, η επιγραφή του γράφει :^[28]

"Ο Σαργών βασιλεύς της Ακκάδ, νίκησε την Ουρ σε μάχη, την κατέκτησε και κατέστρεψε τα τείχη της, κατόπιν κατέκτησε όλη την περιοχή από τη Λαγκάς μέχρι τη θάλασσα. Όταν έφτασε στη θάλασσα έπλυνε σε αυτήν τα όπλα του, κατόπιν νίκησε την Ούμμα σε μάχη, την κατέκτησε και κατέστρεψε τα τείχη της. Στον Σαργών άρχοντα της γης έδωσε ο θεός Ενλίλ την Άνω και την Κάτω θάλασσα".

Με την υποταγή του στον θεό των Λεβαντίνων Ντάγκον ο Σαργών κατέκτησε περιοχές στην Άνω Μεσοποταμία και τη Λεβάντες ανάμεσα στις οποίες βρίσκονταν η Μαρί και η Έμπλα, έφτασε μέχρι τα Όρη του Κέδρου γνωστά ως Αμανός και τα ασημένια όρη. Μετά τις κατακτήσεις του ο Σαργών κυβερνούσε όλη την περιοχή από την Άνω Θάλασσα μέχρι την Κάτω Θάλασσα, γνωστή ως Περσικός Κόλπος, η επιγραφή του στη Νιππούρ γράφει :^[29][30][31]

"Ο Σαργών ο βασιλιάς μας δήλωσε την υποταγή του στον θεό Ντάγκον, αυτός τον βοήθησε να κατακτήσει όλη την άνω γη με τη Μαρί και την Έμπλα, έφτασε μέχρι τα δάση του κέδρου και τα ασημένια όρη".

Οι επιγραφές του τον καταγράφουν ως "Σαργών βασιλιάς του κόσμου, κατακτητής του Ελάμ και του Μαρχάσι", οι δύο μεγάλες περιοχές ανατολικά της Σουμερίας.^[32] Ο Σαργών ο Μέγας κυρίευσε συνολικά 34 πόλεις, η αυλή του φιλοξενούσε και έτρεφε 5.400 άντρες.^[33]

Μια ομάδα Βαβυλωνιακών κειμένων γνωστή σαν Έπος του Σαργών" παρουσιάζει τον Σαργών σαν στρατιωτικό ηγέτη ο οποίος πριν αναχωρήσει σε εκστρατεία ζητούσε συμβουλές από τους υφισταμένους του. Η αφήγηση παρουσιάζεται σε περίοδο μεγάλης κρίσης, υμνεί τους πολεμιστές του για το θάρρος και τον ηρωισμό τους, υμνεί τις επιτυχίες τους ειδικά στην εκστρατεία στη γη που "σκοτίζει ο ήλιος" και την κατάκτηση του Σιμουρρούμ.^[34] Οι Χιττίτικες και οι Ακκαδικές εκδόσεις σχετίζουν την αφήγηση με την εκστρατεία στην ανατολίτικη πόλη Πουρουσάντα με στόχο να προστατεύσει τους εμπόρους του. Οι Χιττίτικες εκδόσεις έχουν διασωθεί σε έξι θραύσματα, οι Ακκαδικές έχουν διασωθεί σε διάφορα έγγραφα στην Αμάρνα, την Ασσούρ και τη Νινευή.^[35] Η αφήγηση είναι αναχρονιστική, περιγράφει τον Σαργών σαν να ζει τον 19ο αιώνα.^[36] Τα ίδια κείμενα περιγράφουν τον Σαργών να διασχίζει με πλοία τη Μεσόγειο, καταλήγει στη χώρα των Κεφτιού, πιθανότατα την Κρήτη.^[37] Τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Σαργών θέριζε την Ασσυρία η πείνα, το "Χρονικό των πρώτων βασιλέων" αναφέρει ότι ξέσπασαν πολλές επαναστάσεις :

"Την εποχή που ο Σαργών ήταν βαθιά ηλικιωμένος όλα τα εδάφη του επαναστάτησαν εναντίον του, τον πολιόρκησαν στο Ακκάδ αλλά ο ίδιος τους συνέτριψε. Τους επόμενους μήνες προχώρησε σε εκστρατεία εναντίον των Χουρριτών, τους συνέτριψε, κατέστρεψε τις πόλεις, ανέτρεψε τους ηγέτες τους και μετέφερε όλα τα εδάφη τους στο Ακκάδ. Μετά τις μεγάλες νίκες προχώρησε σε εκστρατεία στη Βαβυλώνα, αφαίρεσε τα εδάφη της και δημιούργησε τα όρια της Ακκάδ όμοια με αυτά της Βαβυλώνας. Ο θεός της Βαβυλώνας Μαρδούκ εξοργίστηκε με την ιεροσυλία και έσπειρε μεγάλη πείνα στον λαό του, από το πρωί μέχρι το βράδυ βρίσκονταν σε ταραχή χωρίς να πάρει ο βασιλιάς καθόλου ανάπαυση".^[38]

Αμέσως μετά την εξασφάλιση της Σουμερίας ο Σαργών προχώρησε σε μια σειρά από εκστρατείες για να υποτάξει την Εύφορη Ημισέληνο, το "Χρονικό των πρώτων βασιλέων" γράφει :

"Ο Σαργών ήταν μόνος χωρίς αντίπαλο, κανένας βασιλιάς δεν ήταν ικανός να τον νικήσει, έφτασε στη δυτική θάλασσα στο πιο απομακρισμένο σημείο, λεηλάτησε τις πόλεις και μετέφερε τους θησαυρούς τους. Οι αξιωματούχοι του εργαζόντουσαν με πεντάωρες βάρδιες και ένωσε όλες τις φυλές υπό την εξουσία του".^[39]

Στα ανατολικά ο Σαργών νίκησε μια συμμαχία τεσσάρων βασιλέων του Ελάμ υπό την ηγεσία του βασιλέως του Αουάν. Οι πόλεις τους λεηλατήθηκαν, οι βασιλείς, οι κυβερνήτες και όλες οι γειτονικές περιοχές τους έγιναν υποτελείς του Ακκάδ.^[40]

Ο Σαργών έγινε το κεντρικό πρόσωπο πολλών θρύλων στη μετέπειτα Ασσυριακή και Βαβυλωνιακή λογοτεχνία, σχετίζονται με την ταπεινή Σημιτική καταγωγή του και την κατάκτηση της Μεσοποταμίας. Οι πληροφορίες για τον Σαργών προέρχονται από τις επιγραφές οι περισσότερες από τις οποίες δεν ανήκουν στην εποχή του, είναι μετέπειτα αντίγραφα.^[41] Το Μουσείο του Λούβρου περιέχει θραύσματα από δύο νικήτριες στήλες του Σαργών που βρέθηκαν στα Σούσα, μεταφέρθηκαν εκεί πιθανότατα από τη Μεσοποταμία τον 12ο αιώνα π.Χ.^[42] Στη Σουμεριακή γλώσσα βρέθηκε ένας θρύλος που σχετίζεται με την άνοδο του Σαργών στην εξουσία, πρόκειται για έναν αρχαίο Ασσυριακό θρύλο που βρέθηκε στη Νιππούρ (1974) και μεταφράστηκε (1983).^[43] Ο θρύλος ξεκινά από ένα κακό όνειρο για τον Σαργών που είχε δει ο βασιλιάς της Κις Ουρ-Ζαμπάμπα, το περιεχόμενο του ονείρου δεν έχει διασωθεί στην πινακίδα. Ο Ουρ-Ζαμπάμπα διόρισε τον Σαργών σερβιτόρο και τον κάλεσε κατόπιν στα ανάκτορα, ο Ουρ-Ζαμπάμπα διέταξε τον φρουρό του να τον θανατώσει αλλά εμφανίστηκε από η θεά Ινάννα και του το απαγόρευσε, διέταξε από τον Ουρ-Ζαμπαμπα κατόπιν να πάει στην πύλη επειδή "πνίγηκε στο αίμα".^[44] Ο Ουρ-Ζαμπάμπα αναγνώρισε ότι δεν μπορούσε να τον σκοτώσει ο ίδιος και τον έστειλε στον βασιλιά της Ουρούκ Λούγκαλ-Ζάγκε-Σι με μια πινακίδα στην οποία του ζητούσε να το κάνει ο ίδιος.^[45] Η πινακίδα διακόπηκε στη συνέχεια, οι πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο που ανέβηκε ο Σαργών στον θρόνο έχουν χαθεί.^[46] Η ιστορία σχετίζεται με πολλά πρόσωπα όπως ο Βιβλικός Ιωσήφ, ο Βελλεροφόντης στην Αρχαία ελληνική μυθολογία και ο Ουρίας.^[47]

Ένα δεύτερο Ασσυριακό κείμενο του 7ου αιώνα π.Χ σχετίζεται με τη βιογραφία του μεγάλου βασιλιά σαν γιο μιας ιέρειας, μόνο η αρχή του κειμένου είναι γνωστή, το πρώτο θραύσμα που ανακαλύφτηκε (1850) περιγράφει τη γέννηση και την παιδική του ηλικία :^[48]

"Η μητέρα μου ήταν ιέρεια, τον πατέρα μου δεν τον γνωρίζω αλλά τα αδέλφια του προτιμούσαν να ζουν στους λόφους, η γενέτειρα μου βρίσκεται στις όχθες του Ευφράτη. Η ιέρεια μητέρα μου με γέννησε νόθο, δεν ήθελε να το αποκαλύψει, με έβαλε σε ένα καλάθι, το άλειψε με άσφαλτο και το έριξε στο νερό. Το ρεύμα με μετέφερε στον Ακκί ο οποίος με υιοθέτησε, με ανάθρεψε και με έκανε κηπουρό του. Την εποχή που ήμουνα κηπουρός η θεά Ιστάρ με αγάπησε για τέσσερα χρόνια και με έκανε βασιλιά".

Ο Όττο Μπανκ στο βιβλίο του "Μύθοι της γέννησης ενός ήρωα" (1909) σχετίζει τον Σαργών με άλλες μεγάλες θρυλικές μορφές όπως ο Μωυσής και ο Οιδίποδας.^[49] Ο Μπράιαν Λιούις μελέτησε εκτενέστερα τους θρύλους δηλώνοντας ότι αποτελεί ένα αρχέτυπο της πανάρχαιας Ευρωπαϊκής και Ασιατικής μυθολογίας, σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα η γέννηση του Σαργών χρησιμοποιήθηκε σαν πρότυπο για τη γέννηση του Μωυσή.^[50] Ο ιστορικός Τζόζεφ Κάμπελ έκανε παρόμοιες συγκρίσεις.^[51] Ο Σαργών ο Μέγας σύμφωνα με πολλές πηγές έγινε το πρότυπο για τη δημιουργία του Βιβλικού Νεμρώδ. Ο Γουίλιαμ Γιούιν (1910) συνδέει το πρόσωπο του Σαργών με την ένωση των Βαβυλωνιακών και Νεο-Ασσυριακών θρύλων σχετικά με τη γέννηση θρυλικών ηρώων.^[52] Ο Γιγκάλ Λεβίν (2002) συνδέει τον Νεμρώδ με τον Σαργών και τον εγγονό του Ναράμ-Σιν από τον οποίο πήρε το όνομα του.^[53]

Η σύζυγος του Σαργών του Μέγα καταγράφεται ως Τασλουλτούμ με την οποία απέκτησε μια σειρά από παιδιά.^[54][55] Η κόρη του Ενχεντουάννα έγινε η μεγάλη ιέρεια του θεού Ναννά στην Ουρ και σύνθεσε πολλούς ύμνους, πολλά από τα έργα της όπως "η ανύψωση της Ινάννας" χρησιμοποιήθηκαν για πολλούς αιώνες.^[56][57] Τον Σαργών διαδέχθηκε ο γιος του Ριμούς και εκείνον με τη σειρά του ο άλλος του γιος Μανιστουσού, πατέρας του Ναράμ-Σιν.

• Albright, W. F., A Babylonian Geographical Treatise on Sargon of Akkad's Empire, Journal of the American Oriental Society (1925).
• Bachvarova, Mary R., "Sargon the Great: from history to myth", chapter 8 in: From Hittite to Homer: The Anatolian Background of Ancient Greek Epic', Cambridge University Press (2016), 166–198.
• Beaulieu, Paul-Alain, et al. A Companion to the Ancient near East. Blackwell, 2005.
• Botsforth, George W., ed. "The Reign of Sargon". A Source-Book of Ancient History. New York: Macmillan, 1912.
• Cooper, Jerrold S. and Wolfgang Heimpel. "The Sumerian Sargon Legend." Journal of the American Oriental Society, Vol. 103, No. 1, (January–March 1983).
• Foster, Benjamin R., The Age of Akkad. Inventing Empire in Ancient Mesopotamia, Routledge, 2016.
• Frayne, Douglas R. "Sargonic and Gutian Period." The Royal Inscriptions of Mesopotamia, Vol. 2. University of Toronto Press, 1993.
• Gadd, C. J. "The Dynasty of Agade and the Gutian Invasion." Cambridge Ancient History, rev. ed., vol. 1, ch. 19. Cambridge Univ. Press, 1963.
• Glassner, Jean-Jacques. Mesopotamian Chronicles, Atlanta, 2004.
• Grayson, Albert Kirk. Assyrian and Babylonian Chronicles. J. J. Augustin, 1975; Eisenbrauns, 2000.
• Jacobsen, Thorkild, The Sumerian King List, Assyriological Studies, No. 11, Chicago: Oriental Institute, 1939.
• King, L. W., Chronicles Concerning Early Babylonian Kings, II, London, 1907, pp. 87–96.
• Kramer, S. Noah. The Sumerians: Their History, Culture and Character, Chicago, 1963.
• Kramer, S. Noah. History Begins at Sumer: Thirty-Nine "Firsts" in Recorded History. Univ. of Pennsylvania Press, 1981.
• Lewis, Brian. The Sargon Legend: A Study of the Akkadian Text and the Tale of the Hero Who Was Exposed at Birth. American Schools of Oriental Research Dissertation Series, No. 4. Cambridge, MA: American Schools of Oriental Research, 1984.
• Luckenbill, D. D., On the Opening Lines of the Legend of Sargon, The American Journal of Semitic Languages and Literatures (1917).
• Postgate, Nicholas. Early Mesopotamia: Society and Economy at the Dawn of History. Routledge, 1994.
• Roux, G. Ancient Iraq, London, 1980.
• Sallaberger, Walther; Westenholz, Aage (1999), Mesopotamien. Akkade-Zeit und Ur III-Zeit, Orbis Biblicus et Orientalis, vol. 160/3, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
• Schomp, Virginia. Ancient Mesopotamia. Franklin Watts, 2005.
• Van de Mieroop, Marc. A History of the Ancient Near East: ca. 3000–323 BC. Blackwell, 2006.
• Van de Mieroop, Marc., Cuneiform Texts and the Writing of History, Routledge, 1999.

Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Ακκάδιοι της Ελληνικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).