VIAF

VIAF;
viaf.org(անգլ.)
Տեսակ	name authority file?, տվյալների հավաքածու, առցանց ծառայություն, ինտերնետ-որոնողական համակարգ և digital catalog?
Գրանցում	չկա
Լեզու	բազմալեզու
Սեփականատեր	OCLC
Բացված	2003
Ընթացիկ կարգավիճակ	գործում և զարգանում է
	VIAF Վիքիպահեստում

VIAF (անգլ.՝ Virtual International Authority File - Միջազգային նույնականացման վիրտուալ նիշք^[5]) - չափորոշչային վերահսկողության միջազգային վիրտուալ կատալոգ (տեղեկություններ ստեղծագործությունների ու նրանց հեղինակների մասին)։ Նախագծի մշակմանը մասնակցել են մի քանի համաշխարհային խոշորագույն գրադարաններ, այդ թվում՝ Գերմանական ազգային գրադարանը, ԱՄՆ Կոնգրեսի Գրադարան^[6]^[7]։

VIAF-ը հանդիսանում է միջազգայնորեն ճանաչված դասակարգման համակարգ։ Սա մի քանի ազգային գրադարանների համատեղ նախագիծ է և կառավարվում է Առցանցային համակարգչային գրադարանային կենտրոնի (OCLC) կողմից^[8]։ Նախագիծը նախաձեռնել են Գերմանական ազգային գրադարանը և ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի Գրադարանը։ Նախագիծը հիմնադրվել է 2000 թվականին^[9]։

Նախագծի համառոտ պատմություն^[7]խմբագրել կոդը

1998 թվականի ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի Գրադարանը (LC), Գերմանական գրադարան (DNB) և OCLC ձեռնամուխ եղան հայեցակարգային նախագծի ստեղծման, որպեսզի անձնական անունների մատենագիտական գրառումները կապվեն միասնական համակարգով։

VIAF Կոնսորցիումը ձևավորվել է LC, DNB և OCLC գրավոր համաձայնությամբ 2003 թվականի օգոստոսին։ Համաձայնագիրը ստորագրվել է Բեռլինում կայացած IFLA 69-րդ Գլխավոր կոնֆերանսին։

Ֆրանսիայի ազգային գրադարանը (BNF) համաձայնագրին միացել է 2007 թվականի հոկտեմբերի 5-ի կոնսորցիումում։

Այս չորս կազմակերպությունները՝ LC, DNB, BnF և OCLC, ստանձնեցին կոնսորցիումում ղեկավարների դերը՝ ընդհանուր պատասխանատվություն ունենալով VIAF-ի, VIAF հոսթինգի և ծրագրային ապահովման մատակարարման, ինչպես նաև տվյալների մատենագրական բովանդակության համար։ Լրացուցիչ կազմակերպություններն արդեն ավելի ուշ միացան կոնսորցիումին՝ տրամադրելով ելակետային նիշքերը և VIAF-ի առաջխաղացման համար փորձ։

2010 թվականին հաստատությունների ղեկավարների շրջանում սկսվեցին լուրջ բանակցություններ և քննարկումներ VIAF-ի համար համապատասխան երկարաժամկետ կազմակերպական պայմանավորվածության համար։ Բազմաթիվ տարբերակների և աշխատանքի սկզբունքների քննարկումից հետո հեղինակները համաձայնեցին VIAF-ը վերագրել OCLC ծառայությանը։ 2011 թվականին քննարկվեցին անցման մանրամասները և բոլոր մասնակիցների համաձայնությունից հետո 2012 թվականին սկսվեց անցումը։

Նախագծի նկարագրությունխմբագրել կոդը

Համակարգի նպատակն է կապել մի քանի ազգային նույնականացուցիչներ (ինչպես, օրինակ, գերմանական GND, (նախկինում PND անձանց համար), ամերիկյան LCCN, ֆրանսիակն BNF և այլ) դասակարգման և որոնման միասնական համակարգում։ VIAF գրառումը ստանում է ստանդարտ եզակի համար, պարունակում է սկզբնաղբյուրի նախնական գրանցումների ամբողջական հավաքածուն, ինչպես նաև հղվում է դեպի բնօրինակ աղբյուրները։ Տվյալներն ազատորեն հասանելի համացանցի միջոցով և կարող են օգտագործվել հետազոտությունների և տվյալների փոխանակման նպատակով նաև գրադարանային ֆոնդերի միջոցով էլեկտրոնային տարբերակով։ Փոխադարձ թարմացումը կատարվում է ըստ Բաց արխիվների նախաձեռնության (OAI)։

Նիշքերի համարներն ավելացվում են նաև Վիքիպեդիայի կենսագրական և այլ հոդվածներում։

Օգտագործելով VIAF կայքի միջերեսը (ինտերֆեյս)՝ համակարգը թույլ է տալիս մատենագիտական գրառումների որոնում կատարել բնագրի լեզվով կամ օգտվողի լեզվով։ Տվյալների արտածումը տեղի է ունենում նույնանուն գրառումների միաձուլման ճանապարհով։ Որոնման ընթացքում օգտագործվում է ներքին ինդեքսավորումը։ Դա արվել է, որպեսզի բացառվի արգելափակումը և խուսափվի կայքի ծանրաբեռումից։ Հավաքագրման և որոնման ալգորիթմները բաժանվում են երեք կատեգորիայի՝ ուժեղ, չափավոր և թույլ, որպեսզի ապահովի ավելի մեծ անվտանգություն VIAF վիրտուալ ընդլայնված գրառումների կառուցման ժամանակ։ Գործողությունն օգտագործում է OAI պրոտոկոլ կենտրոնական սերվերից ազգային և տարածաշրջանային գործակալություններից նույնականացման նիշքի մետատվյալները հավաքագրելիս։ Համակարգը իրենից ներկայացնում է վիրտուալ ենթակարգավորում, քանի որ ամբողջական գրառումը մնում է նույնականված նիշքի բնօրինակում, իսկ տվյալների միայն մի փոքր մասն է հավաքված կենտրոնական սերվերում։ Ներկայումս նախագծում մասնակցում են 38 կատալոգագիր հաստատություններ, այդ թվում՝ 11-ը թեսթային ռեժիմում (նրանց թվում է անգլերեն Վիքիպեդիան)։ Ժամանակի ընթացքում դրանց քանակն ավելանում է։ Թեև VIAF գործառույթները ճշգրիտ են միայն շնորհիվ գործակալությունների կողմից տրամադրած տվյալների որակի, VIAF-ը դառնում է ավելի հետևողական և հուսալի համակարգ^[10]։

Մասնակիցներ գրադարաններխմբագրել կոդը

Հ/հ	Հայերեն անվանում	Բնօրինակ անվանում	Տեղակայություն	Երկիր	Դասակարգման ծածկագիր	Ցուցիչի օրինակ
1	Իտալական գրադարանների միասնական կատալոգի ինստիտուտ	Istituto Centrale per il Catalogo Unico	Հռոմ	Իտալիա	ICCU	IT/ICCU/RAVV/088390
2	Գերմանիայի ազգային գրադարան	Deutsche Nationalbibliothek	Մայնի Ֆրանկֆուրտ	Գերմանիա	GND	DNB/11864291X
3	Գեթի հետազոտական ինստիտուտ	Getty Research Institute	Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա	ԱՄՆ	JPG	ULAN/500327036
4	Կանադայի գրադարան և արխիվ	Bibliothèque et Archives Canada	Օտտավա, Օնտարիո	Կանադա	LAC	LAC/0040H0370F
5	Ալեքսանդրինի գրադարան	Bibliotheca Alexandrina	Ալեքսանդրիա	Եգիպտոս	EGAXA	EGAXA/vtls000791617
6	Կոնգրեսի գրադարան + 8 գրադարան	Library of Congress (NACO consortium)	Վաշինգտոն ԿՇ	ԱՄՆ	LCCN	n/79/068416
7	Ազգային խորհրդարանային գրադարան (Ճապոնիա)	国立国会図書館	Տոկիո և Կիոտո	Ճապոնիա	NDL	NDL/00458898
8	Ավստրալիայի ազգային գրադարան	National Library of Australia	Կանբերրա	Ավստրալիա	NLA	NLA/000036180076
9	Ֆրանսիայի ազգային գրադարան	Bibliothèque nationale de France	Փարիզ	Ֆրանսիա	BNF	cb11926775j
10	Իսրայելի ազգային գրադարան	הספרייה הלאומית	Երուսաղեմ	Իսրայել	NLI	NLI/000131866
11	Պորտուգալիայի ազգային գրադարան	Biblioteca Nacional de Portugal	Լիսաբոն	Պորտուգալիա	BNP	PTBNP/56654
12	Իսպանիայի ազգային գրադարան	Biblioteca Nacional de España	Մադրիդ	Իսպանիա	BNE	BNE/XX933715
13	Շվեդիայի ազգային գրադարան	Kungliga Biblioteket	Ստոկհոլմ	Շվեդիա	SELIBR	SELIBR/97268
14	Չեխիայի ազգային գրադարան	Národní knihovna České republiky	Պրահա	Չեխիա	NKC	NKC/jn19981002230
15	Սեչենյի անվան ազգային գրադարան	Országos Széchényi Könyvtár	Բուդապեշտ	Հունգարիա	NSZL	NSZL/000000001730
16	RERO: Արևմտյան Շվեյցարիայի գրադարանային ցանց	Réseau des bibliothèques de Suisse occidentale or Westschweizer Bibliothekverbund		Շվեյցարիա	RERO	RERO/vtls013481645
17	Ֆրանսիական համալսարանների գրադարանային կոնսորցիում	Système universitaire de documentation		Ֆրանսիա	SUDOC	SUDOC/085948470
18	Շվեյցարիայի ազգային գրադարան	Schweizerische Nationalbibliothek, Bibliothèque nationale suisse, Biblioteca nazionale svizzera, Rete delle bibliotheche della Svizzera occidentale	Բեռն	Շվեյցարիա	SWNL	SWNL/vtls000204495
19	NUKAT: Լեհաստանի գիտական գրադարանների միասանական կատալոգ	NUKAT: katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych	Վարշավա	Լեհաստան	NUKAT	NUKAT/n/94202820
20	Վատիկանի գրադարան	Bibliotheca Apostolica Vaticana	-	Վատիկան	BAV	BAV/ADV10242315
21	BIBSYS	BIBSYS	Տրոնհեյմ	Նորվեգիա	BIBSYS	BIBSYS/x90952390
22	Ֆլամանդական հանրային գրադարաններ	Flemish Public Libraries	Բրյուսել	Բելգիա	BIBNET	BIBSYS/x90952390
23	Դանիայի թագավորական գրադարան + 1 գրադարան	Danish Library Center	Կոպենհագեն	Դանիա	ВВС	8709791159102x
24	Լատվիայի ազգային գրադարան	Latvijas Nacionālā bibliotēka	Ռիգա	Լատվիա	LNB-LNC	LNB-LNC10-000012145
25	Լեհաստանի ազգային գրադարան	Biblioteka Narodowa w Warszawie	Վարշավա	Լեհաստան	NLP	NLP-a21143511
26	Կատալոնիայի գրադարան	Biblioteca de Catalunya	Բարսելոնա	Իսպանիա	BNC	BNC-a10604303
27	Լյուքսեմբուրգի ազգային գրադարան	Bibliothèque nationale de Luxembourg	Լյուքսեմբուրգ	Լյուքսեմբուրգ

Գրադարաններ և ծրագրեր, որոնք ներգրավված են փորձարկման ռեժիմումխմբագրել կոդը

Հ/հ	Հայերեն անվանում	Բնօրինակ անվանում	Տեղակայություն	Երկիր	Դասակարգման ծածկագիր	Ցուցիչի օրինակ
1	Ռուսաստանի ազգային գրադարան	Российская национальная библиотека	Սանկտ Պետերբուրգ	Ռուսաստան	RSL	RSL/nafpn-000084026
2	Նիդերլանդների ազգային գրադարան	Koninklijke Bibliotheek	Հաագա	Նիդերլանդներ	NTA	NTA/068808658
3	Ազգային ժողովի գրադարան	国家图书馆管理局	-	Սինգապուր	NLB	NLB/18487957
4	Լիբանանի ազգային գրադարան	المكتبة الوطنية اللبنانية‎	Բեյրութ	Լիբանան	LNL	LNL/33485
5	Պերսևս նախագիծ	‎‎Perseus	Թաֆթսի համալսարան (Մաքս Պլանկի միություն)	ԱՄՆ ( Գերմանիա)	PERSEUS	PERSEUS/author.236.1
6	Վիքիպեդիա	‎‎Wikipedia	Սան Ֆրանցիսկո	ԱՄՆ		Wikipedia
7	International Standard Name Identifier	ISNI	Լոնդոն	Միացյալ Թագավորություն	ISNI	ISNI/0000 0001 2137 6443
8	Զագրեբի ազգային և համալսարանական գրադարան	Nacionalna i sveučilišna knjižnica u Zagrebu	Զագրեբ	Խորվաթիա
9	2 չփաստաթղթավորված նախագիծ