ویکیپدیا:تعارض منافع
رهنمودهای ویکیپدیا | |||
---|---|---|---|
رفتاری | |||
محتوایی | |||
ویرایشی | |||
| |||
شیوهنامه | |||
حذف | |||
هدف اصلی ویکیپدیا، تولید دانشنامهای بیطرف است. تضاد منافع یا ناسازگاری اهداف در ویکیپدیا زمانی رخ میدهد که بین هدف اصلی ویکیپدیا و اهداف یک یا چند ویرایشگر تضاد منافع ایجاد شود. تضاد منافع یعنی مشارکت در ویکیپدیا درباره ویرایشگر، خانواده، دوستان، مشتریان، کارفرمایان، یا روابط مالی و سایر روابط ویرایشگر است. هر رابطه خارجی می تواند باعث تضاد منافع شود.
ویرایش در هنگام وجود تضاد منافع بسیار مذموم است. زمانی که چنین ویرایشهایی سبب اخلال در دانشنامه به سبب زیرپاگذاشتن سیاستهایی مانند لحن بیطرفانه، ویکیپدیا چه چیزی نیست، سرشناسی شود ممکن است به قطع دسترسی کاربر منتهی شود.
به منظور اجرای سیاست دیدگاه بیطرف در ویکیپدیا، ویرایشهایی که در آنها تعارض منافع دیده شود یا از لحن آنها چنین برداشتی شود، قابل برخورد هستند. یکی از موارد مهم، تعارض منافع سازمانی است. هرگونه کوتاهی در پیروی از رهنمودهای این صفحه، میتواند ویرایشگران یا طرفهای آنها را در موقعیتهای بدی قرار دهد.
ویکیپدیا دانشنامهای است که هرکس میتواند آن را ویرایش کند، اما بکوشید تا در موارد زیر بسیار مراقب باشید تا دچار تعارض منافع با ویکیپدیا نشوید:
- ۱. ویرایش مقالههایی که به شما، سازمان شما یا رقبای آن مربوط هستند. این مورد پروژههایی را که شما درگیر آنها هستید را نیز شامل میشوند.
- ۲. شرکت در بحثهایی که برای اجماع پیرامون حذف مقالههایی هستند که مربوط به سازمان شما یا رقبای آن باشند.
- ۳. پیونددهی به مقالههای ویکیپدیا یا وبگاه سازمانی خود در دیگر مقالهها.
- ۴. همچنین از هرگونه نقض قوانین و رهنمودها، به ویژه قانون دیدگاه بیطرفانه، انتساب و خودزندگینامه خودداری کنید.
حسابهای کاربری که تنها برای سوءاستفاده از ویکیپدیا استفاده میشوند تا ابد بسته میشوند. خودستایی پرسروصدا، خرابکاری تلقی میشود.
سیاست زندگینامه زندگان، به افرادی که موضوع مقاله باشند اجازه میدهد اشتباههای مقاله را اصلاح کرده و موارد اشتباه یا بیمنبع را حذف کنند. در این مورد خاص میتوانید مقالهای را که مربوط به شماست، ویرایش کنید.
تعارض منافع چیست؟
ویکیپدیا یک دانشنامه است و جایگاه تبلیغات یا ناشری سوداگر (vanity press) نیست.ما اعتماد رقبا و منتقدین و عموم را تنها زمانی به دست میآوریم که منافع دانشنامه را در نظر بگیریم. ویرایشگری که اولویت را به منافع خارج از ویکیپدیا بدهد، دچار تعارض منافع با این دانشنامه شدهاست. معیار روشنی برای تشخیص وجود یا عدم وجود تعارض منافع در ویکیپدیا وجود ندارد ولی هشدارهای مفیدی در این مورد وجود دارند.
در مطالب
افزودن مطالبی که نشانهٔ تبلیغ برای منافع نویسندهٔ مقاله، اعضای خانواده، کارمندان یا وابستگان وی باشند، میتواند باعث تعارض منافع شود. غالباً میتوان با خواندن مطالب ویرایشگرانی که در جهت منافع خود مینویسند به قصد آنها پی برد؛ زیرا ویرایشهای آنها معمولاً ربطی به چیزی که خواننده از مقاله (به عنوان یک اثر مرجع) میخواهد، ندارند. تعارض منافع به خودی خود، باعث حذف یک مقاله نمیشود بلکه این عدم سرشناسی است که اینگونه مقالهها را به سوی حذف میبرد.
در بیشتر موارد، هدف اصلی نویسنده را میتوان از روی لحن مقاله تشخیص داد. اگر مقالهای پیرامون مطلبی مینویسید که زیاد شناخته شده نیست یا شخصاً درگیر آن هستید، بکوشید تا آن را با لحنی غیرجانبدارانه نوشته و منابع چاپشده و قابل اعتمادی برای آن ذکر کنید.
در منابع
در مورد منابع افزوده شده به مقالات نیز ممکن است شکلی از تعارض منافع خود را نمایان کند. اگر شما در چاپ یا نشر منبعی درگیر هستید یا اینکه به نوعی حامی این فرآیند هستید، تعارض منافع رخ میدهد. زمانی که شما کارمند یا طرف قرارداد برای اجرا، فروش، بازاریابی، توزیع، تعمیر و نگهداری، به روزرسانی، نشر دیجیتالی یا مدیریت محتوا هستید، نمونههایی از وقوع این پدیده است. در کل اگر مسألهٔ وجود یا عدم وجود یادکرد یا پیوند از ویکیپدیا به یک یا چند کتاب، نشریه یا وبگاه «خاص»، برایتان موضوعی بیاهمیت نیست، احتمالاً شما دچار تعارض منافع هستید. در این حالت از شما انتظار میرود که بر تزریق اینگونه یادکردها در مقالات مختلف اصرار نورزید و در صورت زدوده شدن و جایگزین شدن اینگونه یادکردها و پیوندها، از افزودن مجدد آنها بدون ورود به بحث و مذاکره پرهیز نمایید. مطالبی که ناقض سیاستهای ویکیپدیا باشند نباید در مقالهها باقی بمانند.
تضاد منافع صرف جهتدار بودن نیست
تعیین این که شخصی تضاد منافع دارد «توصیف یک وضعیت است. » داوریای درباره نوع اندیشه یا راستکرداری او نیست. تضاد منافع در فقدان جهتگیری هم میتواند رخ بدهد، و جهتگیری هم مداوماً در نبود تضاد منافع وجود دارد. باورها و آرزوها ممکن است منجر به ویرایش جهتدار بشود، ولی خود تضاد منافع نیستند. تضاد منافع از نقشها و رابطههای کاربر برمیآید، و «گرایش به جهتگیری» وقتی به وجود میآید که آن نقشها و رابطهها در تضاد با هم قرار میگیرند.
سرچشمههای احتمالی تعارض منافع
مالی
اگر یکی از موارد زیر شامل حال شما میشود:
- ۱. شما نمایندهٔ یک سازمان هستید و به خاطر ویرایش ویکیپدیا از سازمان خود پول یا مزایا میگیرید (چه به طور مستقیم به عنوان کارمند آن سازمان یا به طور غیرمستقیم از طریق شرکت ثالثی که برای گسترش بخش روابط عمومی شرکتها با آنها قرارداد میبندد)؛ یا اینکه
- ۲. انتظار دارید با ویرایش مقالههای مربوط به شرکتی که شما یکی از صاحبان آن یا یکی از سهامداران آن هستید، به پول یا مزایای بیشتر دست یابید.
در این صورت شدیداً به شما توصیه میکنیم از هر گونه ویرایش مقالههای ویکیپدیا در موقعیتهایی که باعث بروز تعارض منافع میشوند، خودداری کنید. سیاست دیدگاه بیطرفانهی ویکیپدیا اینطور بیان میدارد که تمامی مقالهها باید دیدگاهها را به طور منصفانه و به دور از تعصب بیان کنند و اینکه تعارض منافع به توانایی ویکیپدیا در برآورده کردن خواستههای دانشدوستان ضربه میزند. اگر ویرایشهایی که با انگیزهٔ مالی آنها را نوشتهاید، بیطرفانه نیستند، آنها را به ویکیپدیا نفرستید.
طرفین دعوای حقوقی
رعایت عدم جانبداری در مقالههای مربوط به دعاوی حقوقی که شما یکی از طرفین دعوا یا یکی از نزدیکان طرفین هستید بسیار مشکل است. همچنین این مقالهها میتوانند شامل سازمانهای حقوقی که شما با آنها درگیر هستید نیز باشند. در نتیجه از هرگونه ویرایش ویکیپدیا در این گونه موارد که میتواند باعث بروز مشکل بین ویکیپدیا با سازمان مربوطه یا حتی خود شما شود، خودداری کنید.
خودستایی
تعارض منافع غالباً خود را به شکل خودستایی همراه با پیوندهای تبلیغاتی، پیوند به وبگاههای شخصی، تصویرهای نیمهشخصی یا دیگر مطالبی که به شکل مخفیانه یا تجاری مبلّغ ویرایشگر یا وابستگان او هستند نشان میدهند.
نمونههایی از اینگونه موارد عبارتند از:
- ۱. پیوندی که به نظر میرسد با اشاره به وبگاهی گمنام یا تجاری بیربط در پی تبلیغ برای کالایی است. (پیوندهای تجاری)
- ۲. پیوندهایی که به وبگاههای شخصی داده شدهاند و در پی تبلیغ برای افراد گمنام هستند.
- ۳. متون زندگینامهای که مطلب خاصی برای افزایش کیفیت یا وضوح مقاله ندارند.
خودزندگینامه
به شما توصیه میشود که مقالهای پیرامون خود ننویسید. اگر سرشناس هستید، مطمئن باشید کسی پیدا میشود و مطلبی دربارهٔ شما مینویسد. گاهی اوقات کاربران ویکیپدیا مقالههایی پیرامون خود مینویسند، در حالی که بهتر است آن را در صفحهٔ کاربری خود بنویسند. در این گونه موارد به جای حذف مقاله، آن را به صفحهٔ کاربری شخص بفرستید. اگر فکر میکنید که به اندازهٔ کافی سرشناس هستید، در یکی از صفحههای بحث مربوطه، مورد خود را بیان کنید، سپس بکوشید تا با دیگر اعضا بر سر سرشناسی و هرگونه خودزندگینامهٔ پیشنهادی، به اجماع برسید.
وابستگی
ویرایش مقالهٔ کارل مارکس توسط فردریش انگلس بسیار مشکل است زیرا وی یکی از نزدیکترین دوستان، پیروان و همکاران مارکس بودهاست. هر گاه وابستگی خاصی بین ویرایشگر و شخص موضوع مقاله موجود باشد، امکان وقوع تعارض منافع بالا میرود. تعارض منافع میتواند شخصی، دینی، سیاسی، دانشگاهی، مالی یا حقوقی باشد. تعارض منافع توسط موضوع مشخص نمیشود بلکه هنگامی رخ میدهد که وابستگی، خود را در تعهد شخصی، درگیری یا التزام به یک شخص، موضوع، عقیده، حزب، سنت یا سازمان نشان دهد.
وابستگی یا نزدیکی به یک موضوع باعث نمیشود که شما نتوانید با دیدگاهی بیطرفانه به ویرایش مقاله بپردازید اما ممکن است تا حدودی شما را به سمت جانبداری پیش ببرد. توصیههای دیگر کاربران را قبول کنید. اگر برخی کاربران در صفحهٔ بحث شما به شما گوشزد میکنند که ممکن است با ویرایش فلان مقاله دچار تعارض منافع با ویکیپدیا شوید، بکوشید از ویرایش آن مقاله دست بشویید یا اینکه موارد جانبداری را به حداقل برسانید. طبق یک روال مشخص، هر چه بیشتر با موضوعی در زندگی واقعی در ارتباط باشید، باید دقت بیشتری در رعایت سیاستهای ما از جمله - دیدگاه بیطرف و انتساب - نشان دهید.
تعریف «وابستگی زیاد» در موقعیتهای خاص، توسط دیدگاه عُرف تشخیص داده میشود. مقالهای که پیرامون یک گروه موسیقی گمنام است ترجیحاً نباید توسط یکی از اعضای آن نوشته شود. با اینحال یک هواشناس میتواند در زمینهٔ مقالههای مربوط به آب و هوا مطلب بنویسد؛ با اینکه تعلق خاطر زیادی به این موضوع دارد.
تبلیغات حزبی
کارهایی که از سوی فعالان حزبی تحت عنوان «تبلیغ اهداف» شناخته میشود، ممکن است ازسوی افراد خارج ار حزب، تبلیغاتی یا پروپاگاندا تلقی شوند. اگر هماکنون عضو سازمانی هستید که دربارهٔ آن مطلب مینویسید، ممکن است دچار تعارض منافع با ویکیپدیا شوید.
ذکر منابع خودنوشته
ممکن است بخواهید منابعی را که توسط انتشارات خودتان چاپ کردهاید، در کنار دیگر منابع در یک مقاله ذکر کنید ولی باید اطمینان کامل پیدا کنید که منبع شما مدرکی قابل قبول برای هدف ویکیپدیا است. مراقب ذکر بیش از حد آثار خود باشید تا شبههٔ خودستایی را ایجاد نکنید. هرگاه در این مورد شکی داشتید آن را در صفحهٔ بحث مربوطه مطرح کرده و نظر دیگر کاربران را جویا شوید.
صفحههای کاربری برای نوشتن خودزندگینامههای کوتاه
کاربران ثبتنام کرده میتوانند از صفحهٔ کاربری خود برای انتشار خودزندگینامههای کوتاهی که در محدودهٔ اهداف دانشنامهای باشند استفاده کنند. اگر در پی انتشار مطالبی پیرامون خود یا عقاید خود هستید بهتر است درجایی دیگر یک وبگاه یا وبنوشت ایجاد کنید. ویکیپدیا میزبان اینترنتی شما نیست.
رسیدگی به درخواستهای ویرایش از سوی دارندگان تعارض منافع یا ویراستاران پولی
پاسخگویی به درخواستها
از ویراستارانی که به درخواستهای ویرایش از طرف کاربران دارای تعارض منافع یا ویراستاران پولی پاسخ میدهند، انتظار میرود این کار را با دقت انجام دهند، بهویژه زمانی که منافع تجاری در میان باشد. هنگامی که مقادیر زیادی متن از طرف سایهنویس موضوع مقاله به مقاله اضافه میشود، در واقع مقاله بدون اطلاع خوانندگان توسط سایهنویس نوشته شده است. بنابراین داوطلبان پاسخگو باید متن و منابع پیشنهادی را به دقت بررسی کنند. اینکه یک مقاله گسترش یافته است به این معنی نیست که بهتر است.
- مطمئن شوید متن پولی پیشنهادی با وپ:وزن مطابقت دارد .
- به دنبال جزئیات غیر ضروری باشید که ممکن است برای غلبه بر چیزی منفی اضافه شده باشد.
- مطمئن شوید که هیچ چیز مهمی از دست نرفته است. ویراستاران پاسخگو باید جستجوی خود را برای منابع مستقل انجام دهند. به منابع ارائه شده توسط ویرایشگر پولی اعتماد نکنید.
- به دنبال زبان غیر خنثی و محتوای بدون منبع یا با منبع ضعیف باشید.
- در مورد پذیرش محتوای مبتنی بر منابع خودمنتشرشده مانند یک وب سایت شخصی یا منابع اولیه مانند وب سایت شرکت یا بیانیه مطبوعاتی محتاط باشید.
- اگر متن پولی به مقاله اضافه شود، خلاصه ویرایش باید شامل ارجاع کامل باشد. به عنوان مثال: «متن درج شده از طرف ویرایشگر پولی کاربر:الف؛ کپی شده از فلان جا». انتساب در خلاصه ویرایش را در زیر ببینید.
انتساب در خلاصه ویرایش
اگر ویراستاران انتخاب کنند که از طرف یک (شخص حقیقی یا حقوقی) دارای تعارض منافع یا ویرایشگر پولی، مطلبی را به مقاله اضافه کنند، باید منبعی را برای متن در خلاصه ویرایش ارائه کنند. خلاصه ویرایش باید شامل نام (شخص حقیقی/حقوقی دارای) تعارض منافع یا ویرایشگر پولی، پیوندی به پیشنویس یا درخواست ویرایش باشد، و اینکه ویرایش حاوی یک تعارض منافع یا مشارکت پرداخت شده باشد. به عنوان مثال: «متن درج شده از طرف ویرایشگر پولی کاربر:الف؛ کپی شده از پیشنویس:فلان.» این شفافیت به ویراستاران و خوانندگان کمک میکند تا میزان تأثیر تعارض منافع را بر مقاله تعیین کنند. همچنین با الزامات حق چاپ مطابقت دارد.