ویکیپدیا:تحقیق دستاول ممنوع
سیاستهای اصلی محتوایی |
---|
سایر سیاستهای محتوایی |
ویکیپدیا تحقیق یا تفکرات دستاول را انتشار نمیدهد این شامل موارد زیر میشود: حقایقی که هنوز چاپ نشدهاند، استدلالها، گمانهزنیها، ایدهها، هرگونه تحلیل بهچاپنرسیده از دادههای خام، و همچنین کنار هم گذاشتن مطالب چاپشده به گونهای که در کنار همدیگر دیدگاه خاصی را پیش برده که هیچکدام از آن منابع بهتنهایی و بهوضوح از آن دیدگاه حمایت نکنند. به عبارت دیگر، ویکیپدیا محلی برای چاپ نظرها، تجربیات، یا استدلالهای شما نیست. نقل از منابع و اجتناب از تحقیق دستاول پیوندی ناگسستنی با هم دارند: برای نشان دادن اینکه شما مشغول انجام تحقیق دستاول نیستید، باید مطلبتان را به منابع معتبری ارجاع دهید که مستقیماً دربارهٔ موضوع مورد بحث صحبت بکنند و مستقیماً و بدون ابهام اطلاعات ارائهشده در مقاله را آنگونه که نوشته شدهاست تأیید کنند.
ویکیپدیا:تحقیق دستاول ممنوع یکی از سه سیاست محتواییِ اصلیِ ویکیپدیا است. دو سیاست دیگر ویکیپدیا:دیدگاه بیطرف و ویکیپدیا:تأییدپذیریاند. این سه سیاست به کمک هم نوع و کیفیت مطالب قابلقبول در فضای نام اصلی را مشخص میکنند؛ بنابراین، آنها را نباید جدا از یکدیگر بررسی و تفسیر کرد. ویراستاران باید سعی کنند که خود را با هر سهٔ آنها آشنا کنند. این سه سیاست غیرقابل مناقشه و تغییرند؛ یعنی اجماع کاربران یا هیچ سیاست دیگری نمیتواند آنها را تحتالشعاع قرار دهد یا برتر از آنها بنشیند.
تحقیق دستاول چیست
تحقیق دستاول اصطلاحی کاربردی در ویکیپدیا است و به مطالبی در مقالهها که هنوز توسط مراجع نامدار و معتبر منتشر نشده اشاره میکند. در اینجا یعنی نظریهها، دادهها، دعاوی، مفاهیم و استدلالها و دیدگاههای منتشر نشده یا هر تفسیر، واکاوی یا تولید جدیدی از دادهها، بیانات، مفاهیم و استدلالهایی که به قول یکی از بنیانگذاران ویکیپدیا، جیمبو ویلز، به معنی «بازخوانیای نوین یا تفسیر تاریخی جدیدی» است. تحقیق دستاول همچنین شامل اصطلاحسازیهای چاپنشده و هرگونه تحلیل یا ترکیب مطالب چاپشده به نحوی که به نظر آید که در راستای پیشبرد موضع خاصیاست، میشود. مطالبی که به مقالهها افزوده میشود باید مستقیماً و واضحاً توسط مراجع یاد شده در مقاله تأیید شود.
نکته: استفاده از منبع اولیه الزاماً به معنی تحقیق دست اول نیست.
منابع
تحقیقی که شامل جمعآوری و مرتب کردن مطالب از منابع موجود است، در صورتی که با سیاستهای ویکیپدیا سازگار باشد، تشویق میشود؛ به این کار «تحقیق بر پایه منابع» گفته میشود، و جهت نوشتن یک دانشنامه ضروری است؛ ولی مواظب باشید که فرای آنچه در منابع آمده را ذکر نکنید، یا آنها را از طُرُقی که مقصود منبع نبوده به یکدیگر مرتبط نکنید. نقل مطالب بدون توجه به محتوای کلی آن نیز مجاز نیست. بهصورت خلاصه، به آنچه منابع گفتهاند بچسبید.
اگر در مورد موضوعی، هیچ منبع معتبر شخص سومی موجود نیست، ویکیپدیا نباید در آن مورد مقالهای داشته باشد.
منابع معتبر
هر مطلبی که به چالش کشیده شود، یا احتمال به چالش کشیده شدن آن باشد، لازم است که توسط یک منبع معتبر حمایت شود. مطالبی که برای آنها منبع معتبر نتوان یافت تحقیق دست اول به حساب میآیند. تنها راهی که میتوانید نشان دهید که ویرایش شما تحقیق دست اول نیست ارائهٔ منبع چاپشده معتبری است که شامل مطالب یکسان است. حتی اگر مطالب شما منابع خوبی داشته باشند، اگر آنها را به گونهای استفاده کنید که مستقیماً و بدون ابهام آنچه به آنها نسبت میدهید را ذکر نکرده باشند، نوشته شما تحقیق دست اول به حساب میآید.
منابع اطمینانپذیر منابع معتبر چاپشدهای هستند که فرایند قابل اطمینانی را برای چاپ طی کردهاند. معمولاً نویسندگانشان معتمد تلقی میشوند و در زمینهٔ مورد بحث صاحب صلاحیتند. میزان اطمینانپذیری یک منبع بستگی به شرایط دارد. آنچه در مبحثی قابل اطمینان است، ممکن است در مبحثی دیگر چنین نباشد. بهطور کلی معتمدترین منابع ژورنالهای دارای بازبینی دقیق مطالب،[۱] کتابهای چاپ شده توسط انتشارات دانشگاهی، روزنامههای معروف کثیرالانتشار، مجلهها و ژورنالهای چاپ ناشران، معتبرند. چیزی که میان همهٔ اینها مشترک است، فرایندی است که مطلب از زمان نوشته شدن تا تأیید برای چاپ طی میکند. به عنوان یک قاعدهٔ سرانگشتی هرچقدر تعداد افرادی که در بررسی واقعیتها و امور حقوقی و قضایی و تدقیق در نوشتارها دخیلند بیشتر باشد منبع معتبرتر است. مطالبی که خود چاپ کردهاند معمولاً قابلاطمینان به حساب نمیآیند. لیکن استثناءهایی هم وجود دارد که آنها را میتوانید در این بخش بیابید. هر مطلب بدون منبعی را میتوان حذف کرد و در زندگینامههای زندگان هر مطلب ستیزهجویانهٔ بیمنبع یا با ارجاع ضعیف باید بلافاصله حذف شود.
استفاده از منابع
جملات یک مقاله باید به منابع اثباتپذیر ارجاع داده شده باشد. جملات مقالات ویکیپدیا عموماً نباید بر بخشهایی از منبع که ناواضح، متناقض یا بر اشارات گذرا آن بنا شود. اگر بخشی از منبع به چند طریق خوانده یا تفسیر میشود، یا باید منبع دقیقاً ذکر شود، یا اینکه از آن اجتناب شود. زمانی که بحثی طولانی در یک منبع را خلاصه میکنید، آن خلاصه باید بازتاب دهنده خلاصه نویسنده باشد. استنتاجهایی که دقیقاً در متن به آنها اشاره نشده یا بهصورت واضحی بیان نشدهاند، مستقل از اینکه منبع چه باشد، باید اجتناب شود. بسیار مهم است که از منابعی استفاده کنید که به موضوع مورد بحث مربوط باشند، و هنگام بازنویسی به معنی جملات آنگونه که در داخل متن و در کنار جملات دیگر معنی میدهند، توجه کنید.
ترکیب چاپنشدهٔ مطالب چاپشده
کنار هم گذاشتن و ترکیب زمانی اتفاق میافتد که یک ویرایشگر منابع مختلف را بگونهای کنار هم قرار میدهد که به نتیجهای جدید که در هیچکدام از منابع نیامدهاست میرسد. بهطور مشابه از ترکیب کردن بخشهای مختلف یک منبع برای رسیدن به نتیجهای که در آن منبع نیامدهاست پرهیز کنید. حتی اگر مطالب توسط منابع معتبر چاپ شده باشند، نباید بگونهای در کنار هم چیده شوند که باعث ایجاد تحقیق دست اول شود. به عنوان مثال تحقیق دست اول هنگامی که منابع به صورت واضح به نتیجه یکسانی نرسیده باشند، یا اینکه به موضوع مقاله مربوط نباشند اتفاق میافتد. خلاصه کردن منابع بدون تغییر معنی آن تحقیق دست اول نیست، بلکه ویرایشگری خوب است. بهترین روش نوشتن مقالات در ویکیپدیا این است که اطلاعات را از منابع معتبر جمع کرده و آنها را از زبان خودمان بازنویسی کنیم، ولی باید به قصد اولیه نویسندگان وفادار ماند، و هر ادعا را به منبعی که به صورت آشکار آن ادعا را میکند نسبت داد.
ویراستاران معمولاً به اشتباه فکر میکنند که اگر الف یک منبع موثق چاپشده باشد و ب هم یک منبع موثق چاپشده باشد، آنگاه میتوان این دو را ترکیب کرده و موضع پ را پیش برد؛ ولی باید توجه داشت که این مثالی از ترکیب چاپنشدهٔ مطالب چاپشده به منظور پیشبرد یک دیدگاه خاص است و تحقیق دستاول به حساب میآید. «الف و ب پس آنگاه پ» تنها هنگامی قابل قبول است که یک منبع موثق چاپشده این استدلال را در مورد موضوع مقاله به کار برده باشد.
به عنوان مثال، فرض کنید مقالهای چنین بیان میکند:
بگفته احمد، علی با کپی کردن منابع از کتاب دیگری مرتکب دستبرد فکری شدهاست. علی این اتهام را رد کرده، و میگوید که استفاده از کتب دیگر جهت یافتن منابع جدید در بین محققین رسمی پذیرفته شده میباشد.
تا اینجا مشکلی نیست. حال فرض کنید شخص دیگری بعد از دو جمله بالا مطلب زیر را اضافه کند:
اگر ادعای علی در مورد نگاه کردن با منابع اولیه غلط باشد، این متضاد نحوه رفتار پذیرفته شده در کتابچه راهنمای «نوشتن با منابع» چاپ دانشگاه هاروارد میشود زیرا این دفترچه نویسنده را ملزم میداند که منابع اولیه را نگاه کند. البته این کتابچه این کار را دستبرد فکری نامگذاری نمیکند. در واقع بر اساس تعریف این کتابچه، دستبرد فکری استفاده از اطلاعات، ایدهها، کلمات یا ساختار یک منبع است بدون اینکه به آنها ارجاع داده شود میباشد.
تمامی قطعه بالا تحقیق دست اول است، زیرا دیدگاه ویرایشگر را مبنی بر اینکه بر اساس تعریف کتابچه راهنمای «نوشتن با منابع» از دستبرد فکری، علی مرتکب آن نشده را بیان میکند. جهت سازگار سازی قطعه بالا با این سیاست ویکیپدیا، منبع معتبری نیاز است که بهصورت مشخص دربارهٔ دعوای بین احمد و علی صحبت کند و دقیقاً به همین نکته دربارهٔ کتابچه راهنمای «نوشتن با منابع» هاروارد و دستبرد فکری اشاره کند. به عبارت دیگر، آن تحلیل خاص باید توسط یک منبع معتبر در ارتباط با موضوع مورد بحث به چاپ رسیده باشد، قبل از اینکه در ویکیپدیا به چاپ برسد.
اگر شما قادر به اثبات چیزی هستید که قلیلی یا هیچ فردی به آن اعتقاد ندارد، ویکیپدیا محل مناسب برای چاپ آن نیست؛ ولی همین که اثباتی در مکانهای معتبر دیگر ارائه شده و مورد بحث قرار گرفت، میتوان آن را به ویکیپدیا اضافه کرد. ویکیپدیا:اثباتپذیری را ببینید.
سیاست «تحقیق دستاول ممنوع» مانع از انجام محاسبات ساده (مانند جمع و تفریق اعداد، گرد کردن آنها، محاسبه درصدها، تبدیل واحدها، کشیدن نمودار، یا محاسبه سن یک فرد) نمیشود. اینگونه اطلاعات را میتوان محاسبه کرد و به مقالات افزود حتی اگر در منابع دست دوم موجود نباشند لیکن این امر باید به گونهای باشد که نه اهمیت و برجستگی دادهها تغییر کند و نه نیازی به فرض جدیدی خارج از آنچه در منبع ذکر شدهاست باشد؛ مثلاً اگر منبع چاپشده شمار آراء دادهشده به یک نامزد در انتخابات را ارائه کرده باشد نوشتن درصد آرا در کنار شمار آنها به شرطی که محاسبهای ساده باشد و تمام آرا از یک منبع اخذ شده باشد تحقیق دستاول نیست. استنتاجهایی از این دست نباید به گونهای باشند که در جهت پیشبرد موضعی خاص باشند و همچنین نباید بر اساس مطالبِ منابعی باشند که در ارتباط با موضوع دیگری به چاپ رسیدهاند.
ارجاع به خودتان
این سیاست ویکیپدیا ویرایشگران متخصص را از اضافه کردن اطلاعاتشان به ویکیپدیا نهی نمیکند، ولی آنها را از استفاده از اطلاعات شخصی شان بدون ارجاع به منابع شان نهی میکند. اگر ویرایشگری نتایج تحقیقش را توسط انتشارات معتبری چاپ کرده، میتواند آن موضوع را به صورت سوم شخص وارد کرده و به آن منبع ارجاع بدهد مشروط به اینکه در حین انجام این کار به سیاست دیدگاه بیطرف وفادار بماند.
البته باید توجه شود که ویرایش مقالات مربوط به شما یا خویشاوندان شما بشدت مکروه بحساب میآید، و شما تشویق میشوید که هرگونه ویرایش را در صفحات بحث مطرح کنید.
عکسهای دستاول
به دلیل قوانین حق تکثیر شماری از کشورها و رابطهٔ آن با تألیف یک دانشنامهٔ آزاد، تعداد تصاویر عرصهٔ عمومی قابل استفادهٔ ما نسبتاً اندک است. تصاویر، نقاشیها و عکسهای ویراستاران ویکیپدیا این جای خالی را پر میکند و ویکینویسان تشویق به گرفتن عکس و کشیدن نگارهها و تصاویر و بارگذاری و انتشار آنها تحت مجوز مستندات آزاد گنو یا سایر مجوزهای آزاد، برای پربارتر کردن مقالهها، میشوند. عکسهای تولید شده توسط کاربران ویکیپدیا مصداق تحقیق دست اول به حساب نمیآیند تا زمانی که نظرات و استدلالهای جدیدی ارائه نمیکنند. به عبارت دیگر عکسها نباید پیش برنده دیدگاهی که خود تحقیق دست اول به حساب میآید باشند.
تصاویری که مصداق تحقیق دست اول هستند نباید در ویکیپدیا استفاده شوند. دستکاری ویراستاران در عکسها به منظور مخدوش کردن واقعیات یا مواضعی است که عکس نشان میدهد قابل قبول نیست. اگر چنین شود و دستکاری در عکس ارزش دانشنامهای آن را زیر سؤال ببرد باید نامزد حذف شود. عکسهایی که تحقیق دستاول محسوب میشوند به هیچ وجه نباید بارگذاشته شوند: مثالی از این عکسها اتم هیدروژن است که چند ذرهٔ اضافه در اطراف هستهٔ آن نمایش داده شدهاست و در راستای نظریههای بارگذارنده است.