1909

Iuwen:	15^e	16^e	17^e	18^e	19^e	20^e iuw	21^e	22^e	23^e	24^e	25^e
Jierren:	1904	1905	1906	1907	1908	1909	1910	1911	1912	1913	1914

Kalinders
Gregoriaanske kalinder	1909 MCMIX
Ab urbe condita	2662
Armeenske kalinder	1358 ԹՎ ՌՅԾԸ
Etiopyske kalinder	1901 – 1902
Hebriuwske kalinder	5669 – 5670
Hindoekalinders
- Vikram Samvat	1964 – 1965
- Shaka Samvat	1831 – 1832
- Kali Yuga	5010 – 5011
Iraanske kalinder	1287 – 1288
Islamityske kalinder	1327 – 1327
Juliaanske kalinder	Gregoriaansk min 13 dgn.
Sineeske kalinder	4605 – 4606 乙申 – 丙酉

1909 is in gewoan jier dat begjint mei in freed. (Gregoriaanske kalinder foar 1909.)

Dit jier makket ûnderdiel út fan it desennium fan 'e 1900-er jierren.

Foarfallen

2 jannewaris - De Earste Alvestêdetocht, holden op inisjatyf fan Pim Mulier, wurdt wûn troch Minne Hoekstra fan Wergea yn in tiid fan 13 oeren en 50 minuten.
9 jannewaris - De Britske ekspedysje op Antarktika, ûnder lieding fan Ernest Shackleton, moat mei noch 97 myl te gean fanwegen gebrek oan iten it foarnimmen opjaan om 'e Súdpoal te berikken.
13 febrewaris - Yn it Osmaanske Ryk twinge de Jong-Turken it ôftreden ôf fan grutfizier Mehmed Kâmil Pasja.
15 jannewaris - Yn Fryslân wurdt de Feriening De Fryske Alve Stêden oprjochte om yn it ferfolch de Alvestêdetocht te organisearjen.
15 jannewaris - De ekspedysje fan 'e Australiër Edgeworth David berikt as earste de magnetyske súdpoal.
16 febrewaris - It Keninkryk Servje kundiget de mobilisaasje ôf yn ferbân mei de oanboazjende spannings mei Eastenryk-Hongarije yn it ramt fan 'e Bosnyske Krisis.
22 febrewaris - It Amerikaanske marine-eskader dat presidint Theodore Roosevelt op 16 desimber 1907 by wize fan machtsfertoan op in reis om 'e wrâld stjoerde, komt wer thús.
26 febrewaris - It Osmaanske Ryk erkent yn it ramt fan 'e Bosnyske Krisis de anneksaasje troch Eastenryk-Hongarije fan 'e Osmaanske gebietsdielen Bosnje en Hertsegovina, yn ruil foar finansjele skealeasstelling. Dútslân, Frankryk en it Feriene Keninkryk bemiddelje yn it heech oprûne konflikt tusken Eastenryk-Hongarije en it Keninkryk Servje, dat ek oanspraak makket op Bosnje en Hertsegovina.
31 maart - De Dútske rykskânselier Bernhard von Bülow makket yn in taspraak foar de Ryksdei dúdlik dat Dútslân oan 'e kant fan Eastenryk-Hongarije meifjochtsje sil as der yn it ramt fan 'e Bosnyske Krisis oarloch útbrekt mei Servje en/of Ruslân oer de Eastenryksk-Hongaarske anneksaasje fan Bosnje en Hertsegovina. Servje en Ruslân bine dêrop yn.
6 april - De Amerikaanske ûntdekkingsreizger Robert Peary berikt as earste minske de Noardpoal, yn it selskip fan Matthew Henson en fjouwer Eskimo's.
7-19 april - Mei de ûndertekening fan it amendearre Ferdrach fan Berlyn (1878) troch de ûnderskate Jeropeeske grutmachten wurdt de Bosnyske Krisis, dy't Jeropa op 'e râne fan in grutte oarloch brocht hat, delbêde.
13 april - By in militêre steatsgreep yn it Osmaanske Ryk, dy't rjochte is tsjin 'e Jong-Turken, wurdt grutfizier Hüseyin Hilmi Pasja ôfset.
18 april - Yn 'e Sint-Piterkatedraal yn Rome fynt de hillichferklearring fan Jeanne d'Arc plak.
19 april - It Osmaanske Ryk erkent de ûnôfhinklikheid fan Bulgarije.
24 april - By in steatsgreep yn it Osmaanske Ryk, gripe de Jong-Turken de macht werom dy't harren by de kûp fan 13 april ûntnommen wie. Harren lieder, Mahmut Şevket Pasja, lit de ferantwurdliken foar dy eardere steatsgreep daliks terjochtstelle.
27 april - De Osmaanske sultan Abdül Hamid II wurdt troch de Jong-Turken twongen ta abdikaasje fanwegen syn stipe oan 'e steatsgreep tsjin harren fan 13 april l.l. Hy wurdt opfolge troch syn broer Mehmed V.
27 april - De bûnsgenoaten fan Eastenryk-Hongarije yn 'e Triple Alliânsje, Dútslân en Itaalje, erkenne formeel de Eastenryksk-Hongaarske anneksaasje fan Bosnje en Hertsegovina.
1 maaie - Yn Frankryk wurdt by wet fêstlein hokker sterke drank oft him 'konjak' neame mei.
11 maaie - Yn Bloemfontein ûndertekenje fertsjintwurdigers fan 'e Britske Kaapkoloanje, Natal, de Transvaalkoloanje en de Oranjerivierkoloanje in ferdrach oer de oprjochting fan 'e Uny fan Súd-Afrika (mei yngong fan 1910), dy't de status fan dominion krije sil binnen it Britske Ryk.
27 juny - De grutmachten dy't sûnt 1898 mei-inoar it eilân Kreta, yn namme noch altyd in diel fan it Osmaanske Ryk, beset hâlde (it Feriene Keninkryk, Frankryk, Itaalje en Ruslân), begjinne mei de weromlûking fan harren troepen. Under fûleindige Osmaanske protesten nimme pleatslike Gryksk-Kretinzyske autoriteiten it bestjoer fan Kreta oer.
25 july - De Frânske piloat Louis Blériot stekt as earste yn in fleanmasine It Kanaal oer, troch fan Kalês nei Dover te fleanen.
26 july-2 augustus - In algemiene staking yn Kataloanje rint út op in arbeidersopstân yn Barseloana. Dêrby falle mear as hûndert deaden.
5 augustus - It Osmaanske Ryk easket fan Grikelân dat dat lân him distansjearret fan it hisen fan 'e Grykske flagge troch de befolking fan it Osmaanske eilân Kreta.
11 septimber - De Dútske astronoom Max Wolf werûndekt de Komeet fan Halley. Dêrmei komt foargoed fêst te stean dat dy komeet om 'e 76 jier by de Ierde weromkeart.
13 oktober - Nettsjinsteande protesten út 'e hiele wrâld wurdt de anargistyske foaroanman Francisco Ferrer Guardia yn Barseloana op befel fan in Spaanske militêre rjochtbank eksekutearre om't er de arbeidersopstân fan july organisearre hawwe soe.
26 oktober - By in oanslach yn Harbin, yn Mantsjoerije, wurdt de Japanske politikus Ito Hirobumi, dy't fjouwer kear premier fan Japan west hat en no de funksje fan residint-generaal fan Koreä beklaaid, fermoarde troch de Koreaanske nasjonalist An Jung-geun.
11 novimber - De Feriene Steaten geane oer ta de fêstiging fan in marinebasis op 'e Hawaï-eilannen, dy't de namme Marinstasjon Pearl Harbor krije sil.
16 desimber - By in steatsgreep yn Nikaragûa, dy't útfierd wurdt op oankringen en mei stipe fan 'e Feriene Steaten, wurdt presidint José Santos Zelaya ôfset.
17 desimber - Kening Leopold II fan Belgje komt nei in regearperioade fan 49 jier op 72-jierrige leeftyd te ferstjerren.
23 desimber - Albert I folget syn ferstoarne heit Leopold II op as kening fan Belgje.

Berne

febrewaris

3 - Jaap Paauwe, Nederlânsk fuotballer († 1982)
13 - Vasalis, Nederlânsk dichteres en psychiater († 1998)
13 - Herman Ridderbos, Frysk heechlearaar teology († 2007)
15 - Miep Gies, Nederlânsk fersetsfrou, freondinne fan Anne Frank († 2010)
22 - Sjouke Helfrich, Frysk keatser, († 1982)
22 - Aleksander Petsjersky, Russysk-Joadsk ofsier, organisator en oanfierder fan de opstân fan de Joadske finzenen yn it ferneatigingskamp Sobibór († 1990)

maart

31 - Piet Jongeling, Frysk sjoernalist, fersetsstrider, politikus en berneboekeskriuwer († 1985)

april

12 - Frederick Franck, Nederlânsk byldzjend keunstner en skriuwer († 2006)
16 - Bauke Miedema, Frysk boer, astronoom en ynstrumintmakker († 1995)
18 - Dolph van der Scheer, Nederlânsk reedrider († 1966)
21 - Wolter Nijenhuis, Frysk bestjoerder († 1988)
30 - keninginne Juliana fan de Nederlannen († 2004)

maaie

15 - James Mason, Ingelsk akteur († 1984)
30 - Benny Goodman, Amerikaansk muzikant († 1986)

juny

6 - Isaiah Berlin, Britsk filosoof en politikolooch († 1997)
12 - Max Tailleur, Nederlânsk kabaretier († 1990)

july

18 - Sjoerd Zeldenthuis, Frysk reedrider († 1984)

augustus

15 - G.A. van Oorschot, Nederlânsk útjouwer en skriuwer († 1987)
20 - Willy Ruys, Nederlânsk akteur († 1983)

septimber

12 - Hendrik "Bull" Verweij, Nederlânsk ûndernimmer, mei-oprjochter Veronica († 2010)
13 - Frits Thors, Nederlânsk nijslêzer († 2014)
14 - Arend Hauer, Nederlânsk akteur († 1985)
17 - Gerard van Hulst, Nederlânsk komponist, dirigint, skriuwer en keunstskilder († 1990)
17 - Piet Worm, Nederlânsk keunstner († 1996)
19 - Ferdinand Porsche, Eastenryksk automobylpionier († 1998)

oktober

4 - Benjamin Pieter Liese, Nederlânsk politikus († 1985)
13 - Klaas Hanzen Heeroma, Skylger dichter en taalkundige († 1972)
22, - Derk Sibolt Hovinga, Nederlânsk dichter († 1990)
28 - Francis Bacon, Ingelsk keunstskilder († 1992)

novimber

22 - Douwe Tamminga, Frysk dichter en skriuwer († 2002)
24 - Hotze de Roos, Frysk berneboekenskriuwer († 1991)
26 - Eugène Ionesco, Roemeensk-Frânsk skriuwer († 1994)

Ferstoarn

febrewaris

17 - Geronimo, opperhaad fan de Tsirikahûa-Apachen (* 1829)

maart

20 - Sientje van Houten, Nederlânsk keunstskilderesse (* 1834)

july

3 - Thomas McDougall, Amerikaansk militêr (* 1845)

septimber

9 - Sjirk de Wal, Frysk keatser (* 1852)

desimber

17 - kening Leopold II fan Belgje (* 1835)
11 - Myles Moylan, Amerikaansk militêr (* 1838)
10 - Reade Wolk (Red Cloud), opperhaad fan 'e Lakota (* 1822)
26 - Frederic Remington, Amerikaansk keunstskilder (* 1861)
27 - Nicolaas Pierson, Nederlânsk bankier en politikus (* 1839)

Jierren:	1904	1905	1906	1907	1908	1909	1910	1911	1912	1913	1914
Iuwen:	15^e	16^e	17^e	18^e	19^e	20^e iuw	21^e	22^e	23^e	24^e	25^e

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Wikimedia Commons

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory 1909 fan Wikimedia Commons.

Search

1909

Ynhâld

Foarfallen

Berne

Ferstoarn

Boarnen, noaten en referinsjes