Lev Yashin
Peileadóir proifisiúnta Sóivéadach ab ea Lev Ivanovich Yashin (Rúisis: Лев Ива́нович Я́шин; 22 Deireadh Fómhair 1929 - 20 Márta 1990), ar a dtugtar an "Black Spider"
(Damhán Alla Dubh) nó an "Black Panther" (Pantar Dubh) freisin[1][2], dar le go leor mar an cúl báire is fearr sa stair den spórt[3]. Bhí aithne air mar gheall ar a lúthchleasaíocht, a shuí, ghaisce, laithreacht í cúl, agus sábhálann acrobatach[4][5]. Bhí sé ina leaschathaoirleach freisin ar Chónaidhm Peile an Aontais Shóivéadaigh.
Bhí aithne ar Yashin as a ról ceannais mar chúl báire, ag gníomhú mar chaptaen ar an gcosaint iomlán, ag scairteadh orduithe ar a chosantóirí[6]. Chuaigh sé amach ar an bpáirc chun crosa a thascradh agus chun ionsaitheoirí a bhí ag teacht a mhealladh le linn ré ina gcaithfeadh na cúl báire an cluiche iomlán díomhaoin mura mbeadh gá leis[6][7]. D'éirigh sé le cáil idirnáisiúnta i gCorn an Domhain 1958, an chéad cheann a craoladh go domhanda. Ghléas sé ó bhun go barr í gorm an-dorcha a bhí lé feiceáil mar dubh[2], ag tuilleamh na leasainmneacha "Black Spider" agus "Black Panther"[6].
D’imir Yashin ag ceithre Córn Domhanda idir 1958 agus 1970, agus roghnaíodh é mar chuid d’Fhoireann Aisling FIFA de stair chupán an domhain i 2002. I 1994, roghnaíodh é d’fhoireann Uile-Ama Chorn Domhanda FIFA, agus i 1998 roghnaíodh é mar bhall d’Fhoireann Domhanda an 20ú hAois. De réir FIFA, shábháil Yashin os cionn 150 cic pionóis sa pheil ghairmiúil - níos mó ná aon chúl báire eile[8][9]. Choinnigh sé os cionn 270 scláta ghlan ina shlí bheatha freisin, bhuaigh sé bonn óir ag Comórtas Peile Oilimpeach 1956, agus Craobhchomórtais Eorpacha 1960[9][10]. Is é fós an t-aon chúl báire sa stair a bhuaigh an Ballon d’Or, agus bhuaigh sé é i 1963. Vótáil an IFFHS é mar an cúl báire is fearr sa 20ú haois[11].
Saol go luath
Rugadh Yashin i Moscó do theaghlach oibrithe tionsclaíocha. D'oibrigh sé i monarcha ó aois 12 chun cuidiú le hiarracht chogaidh na Sóivéide sa Dara Cogadh Domhanda. Tar éis cliseadh néarógach ag 18, aistríodh é chuig monarcha míleata eile i Moscó[2][12]. Le linn dó a bheith ann, d’imir sé d’fhoireann peile na monarchan. Tugadh faoi deara é as a chumas, agus tugadh cuireadh dó sa deireadh a bheith ar fhoireann óige Dynamo Moscow.
Gairm club
Rinne Yashin a chéad chluiche i gcluiche cairdiúil i 1950, áit ar líg sé an imréiteach ón báire freasúra isteach an cúl. Ní imreodh sé ach dhá chluiche sraithe an séasúr sin agus ní bheadh sé le feiceáil arís go dtí 1953. Bhí Yashin san iomaíocht freisin mar chúl báire d’fhoireann Haca Oighir Dynamo agus é ag iarraidh a bheith ina imreoir den chéad fhoireann dá bhfoireann peile[13].
Chaith Yashin a ghairm prófessiunta iomlán le Dynamo Moscow, ó 1950-1970, ag buachan Craobh Peile an ASSP cúig huaire agus an Corn Sóivéadach trí huaire. Bhunaigh Yashin comórtas in-chlub le Valter Sanaya (a d’imigh i 1953 agus a chuaigh ar scor i 1956) agus le Alexei "Tiger" Khomich. Ghníomhaigh Khomich mar mheantóir Yashin freisin, agus d’imir sé mar chúl báire an Aontais Shóivéadaigh, ag ardú clú agus é ar chamchuairt sa Bhreatain leis an gclub[14].
D’imir Yashin a chluiche deiridh do Dynamo Moscow i 1971. Tionóladh a chluiche teistiméireachta ag Staidiam Lenin i Moscó agus d’fhreastail 100,000 lucht leanúna air, lena n-áirítear Péle, Eúsebio agus Franz Beckenbauer.
Gairm idírnasíunta
Glaodh Yashin ar an bhfoireann Náisiúnta Sóivéadach den chéad uair i 1954. Dhéanfadh sé 78 caipín don fhoireann thar a gairm sa deireadh[15]. Leis an bhfoireann náisiúnta bhuaigh sé Cluichí Oilimpeacha an tSamhraidh 1956 chomh maith leis an gcéad chraobh Eorpach, Corn na Náisiún Eorpach 1960[2]. D'imir sé freisin i dtrí Chorn Domhanda, i 1958, 1962 agus 1966[16]. As dhá chluiche ceannais déag cupán domhanda, ghnóthaigh sé ceithre scláta ghlan[2].
Tugtar creidiúint do chupán an domhain 1958, a tionóladh sa tSualainn, as cáil idirnáisiúnta a thabhairt do Yashin. Shroich an tAontas Sóivéadach na cluichí ceathrú ceannais sa chomórtas[2]. Tugtar creidiúint do Yashin as cosc a chur ar chaillteanas céim ghrúpa 2-0 in aghaidh na Brasaíle (a raibh Péle agus Garrincha ar a thaobh) ó bheith ag scriosadh amach[17].
Ainmníodh Yashin do Ballon d’Or i 1960 agus 1961 agus cuireadh sa chúigiú agus sa cheathrú háit é, faoi seach[18]. I gCorn Domhanda na Sile 1962, threoraigh Yashin na Sóivéadaigh arís go dtí na cluichí ceathrú ceannais, in ainneoin go raibh dhá comhtholgadh ann. Cáineadh Yashin le linn an chomórtais as botúin a dhéanamh a raibh cuma amaitéarach orthu agus a bhí costasach dá fhoireann. Ghéill sé do roinnt droch-shots, lena n-áirítear an t-aon chúinne i Stair Chorn Domhanda FIFA i gcluiche i gcoinne Colombia, áit ar tharraing siad 4-4. Mar thoradh ar na botúin seo, is dócha mar thoradh ar ghortuithe a chinn, thuar cuid acu deireadh a shlí bheatha[5].
Aisghabhadh foirm Yashin tar éis Chorn an Domhain. I mí na Nollag 1963, bhuaigh Yashin an Ballon d’Or. Bhí sé suntasach mar gheall ar a fheidhmíocht iontach i gcluiche 1963 Shasana vs an chuid eile den Domhan. Chaith sé uile-dubh sa chluiche, agus tugadh an "Black Spider" air mar bhí an chuma air go raibh 8 ngéag aige chun sábhálacha dochreidte a dhéanamh[6]. Bhí sé fós ar a dtugtar an "Black Panther" neamheaglach sa ASSP. Is minic a d’imir sé ag caitheamh caipín éadach de dhath brící dóite. Threoraigh Yashin an fhoireann Sóivéadach ar an taispeántas is fearr acu ag Corn Domhanda FIFA, bailchríoch sa cheathrú háit i gCorn Domhanda 1966 a tionóladh i Sasana[2].
Ag aois 40, thaistil Yashin le foireann an Aontais Shóivéadaigh go Meicsiceo le haghaidh Corn Domhanda 1970, ag gníomhú mar chúl báire an 3ú rogha agus mar chóitseálaí cúnta. Shroich an fhoireann na cluichí ceathrú ceannais arís.
Saol go deireadh
Tar éis dó dul ar scor mar imreoir, d’fhan Yashin le Dynamo mar bhall riaracháin don 20 bliain amach romhainn.
Théas a cós Yashin i 1986 tar éis dó thrombophlebitis a chonradh agus é i mBúdaipeist[19].
Tar éis dó a bheith ag fulaingt ó Ailse Boilg, agus in ainneoin idirghabháil leighis in iarracht a shaol a shábháil, d’éag Yashin i 1990 ag aois 60 ón tinneas. Tugadh sochraid stáit dó mar Mháistir Spóirt Onóracha Sóivéadach. Fhag Yashin bhean Valentina Timofeyevna agus a iníonacha Irina agus Elena ina dhiaidh; nuair a d’óstáil an Rúis Corn Domhanda FIFA 2018, bhí Valentina fós ina cónaí in árasán Moscó a thug an stát Sóivéadach dá fear céile i 1964[20]. Tá gariníon amháin ag Yashin agus garmhac amháin a mhaireann; fuair garmhac eile bás i 2002 ag aois 14 de bharr gortuithe a d’fhulaing i dtimpiste rothair. D’imir an garmhac a mhaireann, Vasili Frolov, mar chúl báire i rannóg óige Dynamo agus bhí sé na cúltaca an taobh sinsir, ach níor imir sé cluiche riamh leis an taobh sinsearach, ag dul ar scor ón imirt ag aois 23[21]. Ritheann sé scoil cúl báire anois i Moscó gar do staidiam reatha Spartak Moscow[20].
Stíl imeartha
Mheas go leor sa spórt gurb é an cúl báire ba mhó i stair an chluiche é[22], bhí Yashin i láthair go hiontach mar gcúlgaire ar a aird, agus bhí ardmheas air mar gheall ar a lúthchleasaíocht, a aclaíocht, a chiall suímh, a ghaisce, agus a mhaisithe eisceachtúla, rud a chuir ar a chumas sábhálacha acrobatacha agus iontacha a tháirgeadh[23][5][24][25]. Is é Yashin an t-aon chúl báire a bhuaigh an Ballon d’Or, i 1963. Chuir sé stad freisin ar 151 cic pionóis le linn a shlí bheatha, níos mó ná aon chúl báire eile i stair an spóirt, agus choinnigh sé os cionn 270 sclátaí ghlan[19]. As a sheirbhís den scoth do na daoine agus dá thír, bronnadh Ordú Lenin ar Yashin i 1967, an gradam is airde den ASSP.
“Rinne Yashin réabhlóidiú ar ról an chúl báire ní cosúil le haon duine eile os a chomhair, trí bheith réidh i gcónaí chun gníomhú mar chosantóir breise” agus trí “fhrithionsaithe contúirteacha a thosú lena shuíomh agus chaitheamh go gasta”. -France Football, June 2018[2]
D'athraigh Yashin an ról de cúlbaire trí bheith ionsaitheach, gníomhú mar chosantóir, crosbhealaí a thrasnú agus bualadh le hionsaitheoirí go díreach. Bhí aithne air as a chosaint a eagrú i gcónaí, chomh fíochmhar sin gur chuir a bhean i leith é a bheith ró-géar leis a foireann[26]. Bhí aithne ar Yashin freisin as teaictici uathúla a thabhairt isteach maidir cúlbáireacht, lena n-áirítear an liathróid a phuncháil as an mbosca seachas í a ghabháil lena lámha, an liathróid a chaitheamh ar ais go tapa a tosaigh frithionsaí, ag fágáil an cheantair píonos chun ionsaitheoirí a bhac agus ag ordú agus ag eagrú cosantóirí. Dúirt Yashin uair amháin go raibh "tobac a chaitheamh chun do chuid néaróga a mhaolú, ansin deoch láidir a bheith agat chun do matáin a tonú" a rún[8][19].
Oidhreacht
Sa bhliain 1994, bhunaigh FIFA Gradam Lev Yashin don chúl báire is fearr ag cluichí ceannais Chorn an Domhain. D'ainmnigh pobalbhreitheanna FIFA Yashin mar an t-aon chúl báire i bhFoireann Domhanda an 20ú hAois. D'ainmnigh an iris World Soccer é ina 100 Imreoir is Mó den 20ú haois. Measann go leor anailísí go bhfuil Yashin mar an cúl báire is fearr i stair na Sacaor. Mar thoradh air sin, bhí sé le feiceáil ar go leor foirne ab fhearr riamh lena n-áirítear Foireann Aisling FIFA agus an fhoireann is fearr riamh i gCorn Domhanda FIFA[27].
Amhrán "Вратарь" ("Cúlbaire", 1971) le Vladimir Vysotsky[28].
Dán "Года летят" ("Blianta imithe") le Robert Rozhdestvensky[29].
Dán "Вратарь выходит из ворот" ("Tá cúl báire ag teacht as an gcuspóir", 1974) le Yevgeny Yevtushenko[30].
Scaoileadh biopic i Rúisis faoina shaol, dar teideal Lev Yashin: Goalie of My Dreams, an 22 Deireadh Fómhair 2017. Tháirg a stiúrthóir Oleg Kapanets Gagarin: First in Space roimhe seo[8][31].
Tugtar Staidiam Lev Yashin go hoifigiúil ar staidiam nua Dynamo Moscow, VTB Arena.
Ainmnítear roinnt sráideanna i ndiaidh Yashin i gcathracha na Rúise, agus tá séadchomharthaí iomadúla de Yashin, sa Rúis agus thar lear[32][17].
Tá Yashin le feiceáil i sraith cluiche físeáin peile FIFA EA Sports: cuireadh leis mar Dheilbhín Foirne is Fearr i FIFA 18, in éineacht le go leor finscéalta eile faoin spórt.
In 2018 bhí Yashin le feiceáil ar nóta bainc cuimhneacháin nua 100-Rúbal ó Bhanc Ceannais na Rúise ag ceiliúradh Corn Domhanda 2018 FIFA; Bhí Yashin le feiceáil freisin ar phóstaer oifigiúil Chorn an Domhain a eisíodh i mí na Samhna 2017[33].
Gairm haca oighir
D'imir Yashin Haca Oighir ó 1950-1954 do HC Dynamo Moscow mar chúl báire. Bhuaigh sé an Corn Sóivéadach i Márta 1953 agus bhí sé sa 3ú háit i gcraobh haca oighir ASSP[2].
Onoracha
Sacair
Dynamo Moscow
Búnsraith Sóveid:
- Curaidh: 1954, 1955, 1957, 1959, 1963
- Dára ait: 1950, 1956, 1958, 1962, 1967, 1970
Córn Sóveid:
- Curaidh: 1953, 1967, 1970
- Dara ait: 1955
Aontas Sóveid
- 4ú ait: 1966
Craobh Sacair na hEorpadh UEFA
- Curaidh: 1960
- Dara ait: 1964
Clúichi Oilimpeaca
- Gold Medal: 1956
Aonair
- 1956: Cúl báire Eorpach na bliana (Ballon d'Or)
- 1957: Cúl báire Eorpach na bliana (Ballon d'Or)
- 1959: Cúl báire Eorpach na bliana (Ballon d'Or)
- 1960: Cúl báire Eorpach na bliana (Ballon d'Or)
- 1960: Cúl báire na bliana ASSP
- 1960: Craobh Eorpach UEFA Foireann an cómortas
- 1961: Cúl báire Eorpach na bliana (Ballon d'Or)
- 1962: Ceathrú ceannais Córn Domhain FIFA
- 1963: Cúl báire Eorpach na bliana (Ballon d'Or)
- 1963: Cúl báire na bliana ASSP
- 1963: FIFA XI[34]
- 1963: Ballon d'Or [35]
- 1963: World Soccer World XI[36]
- 1964: Cúl báire Eorpach na bliana (Ballon d'Or)
- 1964: Craobh Eorpach UEFA Foireann an cómortas
- 1964: World Soccer World XI
- 1965: Cúl báire Eorpach na bliana (Ballon d'Or)
- 1966: Cúl báire Eorpach na bliana (Ballon d'Or)
- 1966: Cúl báire na bliana ASSP
- 1966: World Soccer World XI
- 1967: Suaitheantas Lenin
- 1967: World Soccer World XI
- 1968: FIFA XI
- 1986: Suaitheantas Airgead Oilimpeach[16]
- 1988: FIFA Suaitheantas Meiread
- 1994: FIFA Foireann Corn an domhain is fearr
- 1998: Foireann Domhain den 20í cead
- 2000: FIFA Culbaire den Céad
- 2002: FIFA Foireann Aisling Corn an Domhain
- 2003: Imreoir ór an Rúis
- 2013: World Soccer XI is fearr riamh[37]
- 2016: International Federation of Football History & Statistics (IFFHS) Laochí[38]
- 2020: Ballon d'Or Foireann Aisling[39]
Haca oighir
Dynamo Moscow
- Craíobh Corn Sóveid: 1953
Státistici gairm
Club
| Clubeanna | Seasúr | Sraith | ||
|---|---|---|---|---|
| Roinn | Cumaí | Cúlai | ||
| Dynamo Moscow | 1950 | Top League | 2 | 0 |
| 1951 | 0 | 0 | ||
| 1952 | 0 | 0 | ||
| 1953 | 13 | 0 | ||
| 1954 | 24 | 0 | ||
| 1955 | 22 | 0 | ||
| 1956 | 19 | 0 | ||
| 1957 | 12 | 0 | ||
| 1958 | 6 | 0 | ||
| 1959 | 19 | 0 | ||
| 1960 | 18 | 0 | ||
| 1961 | 19 | 0 | ||
| 1962 | 17 | 0 | ||
| 1963 | 27 | 0 | ||
| 1964 | 28 | 0 | ||
| 1965 | 20 | 0 | ||
| 1966 | 8 | 0 | ||
| 1967 | 20 | 0 | ||
| 1968 | 17 | 0 | ||
| 1969 | 22 | 0 | ||
| 1970 | 13 | 0 | ||
| Iomlan Gairm | 326 | 0 | ||
Idirnasíunta
| Foireann naísiunta ASSP | ||
|---|---|---|
| bhliain | Cúmai | Cúlai |
| 1954 | 2 | 0 |
| 1955 | 4 | 0 |
| 1956 | 10 | 0 |
| 1957 | 5 | 0 |
| 1958 | 6 | 0 |
| 1959 | 2 | 0 |
| 1960 | 5 | 0 |
| 1961 | 5 | 0 |
| 1962 | 7 | 0 |
| 1963 | 4 | 0 |
| 1964 | 7 | 0 |
| 1965 | 5 | 0 |
| 1966 | 7 | 0 |
| 1967 | 5 | 0 |
| Iomlan | 74 | 0 |
Statisticí eile
- 812 clúichi gairm[40]
- Sábhálann níos mó ná 150 pionós[41].
- Imríodh 326 cluiche do phríomhfoireann Dynamo Moscow (foireann peile)
- 74 caipín d’fhoireann náisiúnta an ASSP (géilleadh 70 sprioc)
- 12 chaipín ag an gCorn Domhanda (4 schlata ghlan)
- 2 láithriú FIFA 'Best of the World XI' (i 1963 vs Sasana, i 1968 vs an Bhrasaíl)
- Cluiche teistiméireachta FIFA (1971)
- 270 schlata glan gairme[42]