भारतीय रेलवे के ज़ोन और मंडल
भारतीय रेल 18 ज़ोन में बंटी हुई है। परन्तु 2022 को रेलवे मंडलो का विस्तार किया गया इससे अब भारत में रेलवे मंडल की संख्या 17 से बढ़कर 18 हो गई हैं। प्रत्येक क्षेत्र में कई मंडल हैं। ये मंडल पूरे भारत में फैले हुए हैं। इनकी सूची इस प्रकार है:-
क्र. | रेलवे ज़ोन | कोड | ज़ोन मुख्यालय | संचालन सांख्यिकी[1](वित्त वर्ष 2011-12 में) | रेलवे मंडल | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
मार्ग की लंबाई (किमी) | स्टेशनों की संख्या | राजस्व | यात्री आवागमन (मिलियन) | |||||
1 | मध्य रेलवे | म.रे. | मुम्बई टर्मिनस | 3,905 | 612 | ₹75,447 मिलियन (US$1,101.53 मिलियन) | 1,675 | मुंबई,[2] भुसावल,[3] पुणे,[4] सोलापुर,[5] नागपुर[6] |
2 | उत्तर रेलवे | उ.रे. | दिल्ली | 6,968 | 1142 | ₹89,246 मिलियन (US$1,302.99 मिलियन) | 685 | Delhi,[7] अंबाला,[8] फिरोजपुर,[9] लखनऊ उरे,[10] मुरादाबाद[11] |
3 | पूर्वोत्तर रेलवे | उपूरे | गोरखपुर | 3,667 | 537 | ₹17,667 मिलियन (US$257.94 मिलियन) | 250 | इज्जत नगर,[12] लखनऊ उपूरे,[13] वाराणासी[14] |
4 | पूर्वोत्तर सीमांत रेलवे | उसीरे | गुवाहाटी | 3,948 | 753 | ₹21,079 मिलियन (US$307.75 मिलियन) | 88 | अलीपुरद्वार, कटिहार, रंगिया, लामडिंग, तिनसुकिया[15] |
5 | पूर्व रेलवे | पूरे | फेयरली प्लेस, कोलकाता | 2,414 | 576 | ₹37,254 मिलियन (US$543.91 मिलियन) | 1,173 | हावड़ा,[16] सियालदेह,[17] आसनसोल,[18] माल्दा [19] |
6 | दक्षिणपूर्व रेलवे | दपूरे | गार्डन रीच,कोलकाता | 2,631 | 353 | ₹73,721 मिलियन (US$1,076.33 मिलियन) | 263 | आद्रा,[20] चक्रधरपुर,[21] खड़गपुर,[22] रांची[23] |
7 | दक्षिण मध्य रेलवे[24] | दमरे | सिकंदराबाद | 3,127 | 883 | ₹89,114 मिलियन (US$1,301.06 मिलियन) | 378 | सिकंदराबाद, हैदराबाद, नांदेड |
8 | दक्षिण रेलवे | दरे | चेन्नई सेंट्रल | 5,079 | 890 | ₹81,820 मिलियन (US$1,194.57 मिलियन) | 406 | चेन्नई,[25] तिरुचिरापल्ली,[26] मदुरई,[27] पलक्कड,[28] सलेम,[29] तिरुवनन्तपुरम[30] |
9 | पश्चिम रेलवे | परे | मुम्बई (चर्चगेट) | 6,182 | 1046 | ₹82,167 मिलियन (US$1,199.64 मिलियन) | 1,654 | मुंबई परे,[31] रतलाम,[32] अहमदाबाद, राजकोट,[33] भावनगर,[34] वडोदरा[35] |
10 | दक्षिण पश्चिम रेलवे | दपरे | हुबली | 3,177 | 456 | ₹26,384 मिलियन (US$385.21 मिलियन) | 181 | हुबली,[36] बंगलुरु,[37] मैसूर,[38] |
11 | उत्तर पश्चिम रेलवे | उपरे | जयपुर | 5,459 | 663 | ₹36,240 मिलियन (US$529.1 मिलियन) | 157 | जयपुर,[39] अज़मेर,[40] बीकानेर,[41] जोधपुर [42] |
12 | पश्चिम मध्य रेलवे | पमरे | जबलपुर | 2,965 | 372 | ₹65,135 मिलियन (US$950.97 मिलियन) | 138 | जबलपुर,[43] भोपाल,[44] कोटा[45] |
13 | उत्तर मध्य रेलवे | उमरे | इलाहाबाद | 3,151 | 435 | ₹87,796 मिलियन (US$1,281.82 मिलियन) | 182 | इलाहाबाद,[46] आगरा,[47] झांसी [48] |
14 | दक्षिणपूर्व मध्य रेलवे | दपूमरे | बिलासपुर | 2,447 | 358 | ₹63,402 मिलियन (US$925.67 मिलियन) | 126 | बिलासपुर,[49] रायपुर,[50] नागपुर दपूम[51] |
15 | पूर्व तटीय रेलेवे | पूतरे | भुवनेश्वर | 2,204 | 342 | ₹87,884 मिलियन (US$1,283.11 मिलियन) | 86 | खुर्दा रोड,[52] सम्भलपुर,[53] रायगड़ा [54] |
16 | पूर्वमध्य रेलवे | पूमरे | हाजीपुर | 3,628 | 800 | ₹59,386 मिलियन (US$867.04 मिलियन) | 222 | दानापुर,[55] धनबाद,[56] मुगलसराय,[57] समस्तीपुर,[58] सोनपुर[59] |
17 | मेट्रो रेल | एमटीपी[60] | पार्क स्ट्रीट, कोलकाता[61] | 33.02[a] | 30[b] | ₹1,648 मिलियन (US$24.06 मिलियन) | 255.5[c] | लाइन 1, लाइन 2 |
18 | दक्षिण तटीय रेलवे[24] | दतरे | विशाखापट्टनम | 3,496 | ₹1,30,000 मिलियन (US$1,898 मिलियन)[d] | विजयवाड़ा, गुंटूर, गुंटाकल, विशाखापट्टनम |
विभाग
भारतीय रेल के 15 विभाग है, जो हर ज़ोन और मंडल में मौजूद है:
इंजीनियरिंग विभाग
मैकेनिकल इंजीनियरिंग विभाग
• Electrical इंजीनियरिंग विभाग (General)
• Electrical इंजीनियरिंग विभाग (Traction Distribution)
• Electrical इंजीनियरिंग विभाग (Operations)
• Signal & Telecommunication इंजीनियरिंग विभाग
• Operating and Traffic (Transportation) विभाग
• व्यावसायिक विभाग
• चिकित्सा विभाग
• सुरक्षा विभाग
• भंडार विभाग
• हिसाब विभाग
• कार्मिक विभाग
• सुरक्षा विभाग
• प्राबंधिक विभाग
इन्हें भी देखें
सन्दर्भ
बाहरी कड़ियाँ
सन्दर्भ त्रुटि: "lower-alpha" नामक सन्दर्भ-समूह के लिए <ref>
टैग मौजूद हैं, परन्तु समूह के लिए कोई <references group="lower-alpha"/>
टैग नहीं मिला। यह भी संभव है कि कोई समाप्ति </ref>
टैग गायब है।