Բանկոմատ

Ազատ ժամային գրաֆիկով կանխիկ դրամի բաշխման գաղափարն առաջին անգամ կիրառվեց Ճապոնիայում, Միացյալ Թագավորությունում և Շվեդիայում^[13][14]։

1960 թվականին Լյութեր Ջորջ Սիմջյանը հայտնագործեց ավանդների ավտոմատացված մեքենա (ընդունում էր մետաղադրամներ, կանխիկ գումար և չեկեր), այն չուներ կանխիկացման գործառույթներ^[15]։ Նրա Ամերիկյան արտոնագիրը առաջին անգամ ներկայացվել է 1960 թվականի հունիսի 30-ին և շնորհվել է 1963 թվականի փետրվարի 26-ին^[16]։

Բանկոգրաֆ կոչվող այս մեքենայի թողարկումը հետաձգվեց մի քանի տարով, Սիմջյանի Reflectone Electronics Inc.-ի ընկերությունը Universal Match Corporation-ի կողմից ձեռք բերվելու պատճառով^[17]։ Փորձարարական Bankograph-ը տեղադրվել է Նյու Յորքում 1961 թվականին Նյու Յորքի City Bank-ի կողմից, սակայն հեռացվել է վեց ամիս հետո՝ հաճախորդների կողմից չընդունվելու պատճառով^[18]։

1962 թվականին Ադրիան Էշֆիլդը հորինեց քարտային համակարգի գաղափարը, որն ապահով կերպով նույնականացնում է օգտագործողին և վերահսկում և վերահսկում է ապրանքների կամ ծառայությունների տրամադրումը։ 1964 թվականի հունիսին տրվել է Մեծ Բրիտանիայի արտոնագիր 959,713 և հատկացվել է Kins Developments Limited-ին^[19]։

Գյուտ

"Computer Loan Machine" («Համակարգչային վարկի մեքենա») կոչվող ճապոնական սարքը տրամադրում էր կանխիկ գումար՝ որպես եռամսյա վարկ՝ տարեկան 5%-ով վարկային քարտ տեղադրելուց հետո։ Սարքը գործարկվել է 1966 թվականին^[20][21]։ Սարքի մասին քիչ բան է հայտնի^[13]։

Դերասան Ռեգ Վարնին օգտագործել է աշխարհի առաջին դրամարկղը Barclays Bank-ում (Էնֆիլդ, Հյուսիսային Լոնդոն) 1967 թվականի հունիսի 27-ին։ Այն ճանաչվել է որպես աշխարհի առաջին բանկոմատը^[22][23][24]։ Այս գյուտը վերագրվում է De La Rue տպագրական ֆիրմայի Ջոն Շեփերդ-Բարոնի գլխավորած ինժեներական թիմին^[25], որը արժանացել է Order of the British Empire (OBE) 2005 թվականի Ամանորյա մրցանակի^[26][27]։

Գործարքները սկսվում էին գանձապահի կամ գանձապահի կողմից տրված թղթային չեկերի տեղադրմամբ, որոնք նշված էին carbon-14-ով մեքենայական ընթեռնելիության և անվտանգության համար, որոնք ավելի ուշ մոդելում համընկնում էին քառանիշ անհատական ​​նույնականացման համարի (PIN) հետ^[25][28]։

Ինձ ապշեցրեց, որ պետք է լինի մի միջոց, որով ես կարող էի ստանալ իմ սեփական գումարը՝ աշխարհի ցանկացած կետում կամ Մեծ Բրիտանիայում։ Իմ գլխում ծագեց շոկոլադե սալիկի դիսպենսեր ստեղծելու գաղափարը, միայն թե շոկոլադը փոխարինեցի կանխիկով - Շեֆերդ Բարրոն[25]

Barclays–De La Rue մեքենան (կոչվում է De La Rue Automatic Cash System կամ DACS)^[29] հաղթեց շվեդական խնայողական բանկերին և Metior's machine կոչվող ընկերությանը ընդամենը ինը օրով և բրիտանական Westminster Bank-ի Smith Industries-ին։

Chubb համակարգը (կոչվում է Chubb MD2) մեկ ամսով^[30]։ Շվեդական մեքենայի առցանց տարբերակը գործարկվել է 1968 թվականի մայիսի 6-ին, մինչդեռ հավակնում էր լինել առաջին առցանց բանկոմատը աշխարհում՝ առաջ անցնելով IBM-ի և Lloyds Bank-ի նմանատիպ տարբերակներից 1971 թվականին^[31] և Oki-ին՝ 1970 թվականին^[32]։

Speytec կոչվող փոքր նորաստեղծ ընկերության և Midland Bank-ի համագործակցությամբ մշակվել է չորրորդ մեքենան, որը 1969 թվականից հետո վաճառվել է Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում Burroughs Corporation-ի կողմից։ Այս սարքի (GB1329964) արտոնագիրը ներկայացվել է 1969 թվականի սեպտեմբերին ( շնորհվել է 1973 թվականին) Ջոն Դեյվիդ Էդվարդսի, Լեոնարդ Պերկինսի, Ջոն Հենրի Դոնալդի, Փիթեր Լի Չափելի, Շոն Բենջամին Նյուքոմբի և Մալքոմ Դեյվիդ Ռոուի կողմից։

Ե՛վ DACS-ը, և՛ MD2-ն ընդունում էին միայն մեկանգամյա օգտագործման նշան կամ վաուչեր, որը պահվում էր մեքենայի կողմից, մինչդեռ Speytec-ն աշխատում էր մագնիսական շերտ ունեցող քարտով։ Նրանք օգտագործում էին տարբեր սկզբունքներ, ներառյալ ածխածնի-14-ը և ցածր հարկադրական մագնիսականությունը՝ զեղծարարությունները դժվարացնելու նպատակով։

Քարտում պահվող PIN-ի գաղափարը մշակվել է մի խումբ ինժեներների կողմից, որոնք աշխատում էին Smiths Group-ում և Chubb MD2-ում 1965 թվականին, և որը վերագրվել է Ջեյմս Գուդֆելլոյին^[33] (արտոնագիր GB1197183, որը ներկայացվել է 1966 թվականի մայիսի 2-ին Էնթոնի Դեյվիսի հետ)։ Այս համակարգի էությունն այն էր, որ այն հնարավորություն էր տալիս հաճախորդի ստուգումը դեբետագրված հաշվի միջոցով՝ առանց մարդու միջամտության։ Այս արտոնագիրը նաև ամբողջական «արժույթի դիսպենսերային համակարգի» ամենավաղ օրինակն է արտոնագրային գրառումներում։ Այս արտոնագիրը ներկայացվել է 1968 թվականի մարտի 5-ին ԱՄՆ-ում (ԱՄՆ 3543904) և տրվել է 1970 թվականի դեկտեմբերի 1-ին։ Այն մեծ ազդեցություն է ունեցել արդյունաբերության վրա որպես ամբողջություն։ NCR Corporation-ը և IBM-ը լիցենզավորել են Goodfellow's PIN համակարգը, ավելի ուշ մի շարք արտոնագրեր այն նշում են որպես «Prior Art Device»^[24]։

Բանկոմատները կարող են տեղադրվել ցանկացած վայրում, բայց առավել հաճախ տեղադրվում են բանկերի, առևտրի կենտրոնների, օդանավակայանի, երկաթուղային կայարանների, մետրոյի կայարանների, մթերային խանութների, բենզալցակայանների, ռեստորանների և այլ վայրերի մոտ կամ ներսում։ Բանկոմատներ կան նաև զբոսաշրջային նավերի և ԱՄՆ-ի ռազմածովային ուժերի որոշ նավերի վրա, որտեղ նավաստիները կարող են կատարել իրենց վճարումները^[35]։

Բանկոմատները կարող են լինել ինչպես ներսում, այնպես էլ տարածքից դուրս։ Ներքին բանկոմատները սովորաբար ավելի առաջադեմ, բազմաֆունկցիոնալ մեքենաներ են, որոնք լրացնում են բանկի մասնաճյուղի հնարավորությունները և, հետևաբար, ավելի թանկ են։ Տարածքից դուրս բանկոմատները տեղադրվում են ֆինանսական հաստատությունների կողմից, որտեղ կա կանխիկի ստացման անհրաժեշտություն, ուստի դրանք սովորաբար ավելի էժան միաֆունկցիոնալ սարքեր են։ Կան նաև անկախ բանկոմատներ, որոնք կապված չեն բանկերի հետ, տեղադրվում են սպիտակ պիտակով։

ԱՄՆ-ում, Կանադայում և Պարսից ծոցի որոշ երկրներում^[36], բանկոմատներին հասանելիությունը ավտոմեքենայով ապահովվում է առանձնացված հատուկ ուղիով։

Վերջին ժամանակներում այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Հնդկաստանը և Աֆրիկայի որոշ երկրներ, արևային էներգիայով աշխատող բանկոմատներ են տեղադրում գյուղական վայրերում^[37]։

Աշխարհի ամենաբարձրադիր բանկոմատը գտնվում է Պակիստանի Խունջերաբ լեռնանցքում։ Տեղադրված է 4693 մետր բարձրության վրա (15397 ոտնաչափ) Պակիստանի Ազգային բանկի կողմից և նախագծված է աշխատելու մինչև -40 աստիճան Ցելսիուս ջերմաստիճանի պայմաններում^[38]։

Սովորաբար բանկոմատը բաղկացած է՝

• PC, պարզ PC՝ i286 կամ i386 պրոցեսորներով,
• Մոնիտոր կամ հատուկ ցուցատախտակ
• Ստեղնաշար
• Հատուկ նեղ տպող սարք՝ գործարքների վերաբերյալ անդորրագիր տրամադրելու համար
• Հաշվիչ սարք,
• Դրամական միջոցների պահեստ և դրանց կեղծությունը ստուգելու համապատասխան մեխանիզմ
• Սենսորներ և ցուցիչներ,

Բացի դրանից, անհրաժեշտ է հատուկ կիրառական ծրագրային ապահովում՝ բոլոր բլոկերի աշխատանքի կառավարման համար, և հեռահաղորդակցման սարքավորում՝ համակարգչային ցանցին միանալու համար։

Այսօր ամբողջ աշխարհում բանկոմատների ճնշող մեծամասնությունը օգտագործում է Microsoft Windows օպերացիոն համակարգը։ 2014 թվականի սկզբին բանկոմատների 95%-ն աշխատում էր Windows XP-ով^[39]։ Փոքրաթիվ բանկոմատներ կարող են դեռ գործարկվել Windows OS-ի ավելի հին տարբերակներով, ինչպիսիք են Windows NT, Windows CE կամ Windows 2000։

• Ali, Peter Ifeanyichukwu. "Impact of automated teller machine on banking services delivery in Nigeria: a stakeholder analysis." Brazilian Journal of Education, Technology and Society 9.1 (2016): 64–72. online
• Bátiz-Lazo, Bernardo. Cash and Dash: How ATMs and Computers Changed Banking (Oxford University Press, 2018). online review
• Batiz-Lazo, Bernardo. "Emergence and evolution of ATM networks in the UK, 1967–2000." Business History 51.1 (2009): 1-27. online(չաշխատող հղում)
• Batiz-Lazo, Bernardo, and Gustavo del Angel. The Dawn of the Plastic Jungle: The Introduction of the Credit Card in Europe and North America, 1950-1975 (Hoover Institution, 2016), abstract
• Bessen, J. Learning by Doing: The Real Connection between Innovation, Wages, and Wealth (Yale UP, 2015)
• Hota, Jyotiranjan, Saboohi Nasim, and Sasmita Mishra. "Drivers and Barriers to Adoption of Multivendor ATM Technology in India: Synthesis of Three Empirical Studies." Journal of Technology Management for Growing Economies 9.1 (2018): 89–102. online
• McDysan, David E., and Darren L. Spohn. ATM theory and applications (McGraw-Hill Professional, 1998).
• Mkpojiogu, Emmanuel OC, and A. Asuquo. "The user experience of ATM users in Nigeria: a systematic review of empirical papers." Journal of Research in National Development (2018). online Արխիվացված 18 Մայիս 2020 Wayback Machine
• Кондрашов Ю.Н. «Введение в проектирование автоматизированных банковских систем»

• "Interview with Mr. Don Wetzel, Co-Patente of the Automatic Teller Machine" (1995) online
• The Money Machines: an account of US cash machine history; by Ellen Florian, Fortune.com
• World Map and Chart of Automated Teller Machines per 100,000 Adults by Lebanese-economy-forum, World Bank data
• Первый Российский сайт, посвященный ремонту и обслуживанию банкоматов..
• Карта банкоматов России.