Լեհաստանի բնակչություն
Լեհաստանի ժողովրդագրական զարգացումը նրա ժամանակակից սահմաններում կարելի է բաժանել 2 մասի՝ կոմունիստական և հետկոմունիստական։ Հետկոմունիստական զարգացումը նույնպես բաժանվում է երկու մասի՝ Եվրոմիություն մտնելուց առաջ և հետո (արտադրական և հետարտադրական)։ Այդ ժամանակ պետության ժողովրդագրական ցուցանիշները նկատելիորեն իջել են՝ բնակչության առավել աշխատունակ մասի զանգվածային արտագաղթի հետևանքով[1]։ Որպես հետևանք, 224 երկրների շարքում Լեհաստանն զբաղեցնում է 212-րդ տեղը ծնելիության ցուցանիշով, 2013 թվականի տվյալներով՝ պտղաբերության գործակիցը կազմում է մոտ 1,32 երեխա մեկ կնոջ հաշվին[1]։ Ընդհանուր առմամբ Լեհաստանի ժողովրդագրական անցումն ավարտվել է և գտնվում է ինտենսիվ ծերացման շրջանում։ 2014 թվականի տվյալներով՝ նկատվում է բնակչության ոչ մեծ՝ -0,06%-անոց ամենամյա արտագաղթ[2]։ Բացի բնական անկումից, երկրի ժողովրդագրական զարգացման մեջ մեծ մասամբ բացասական դեր է կատարում նաև արտագաղթը, քանի որ երկրի միգրացիոն սալդոն ավանդաբար բացասական է կամ մոտ է զրոյի[3]։
Խորհրդային շրջան
Խորհրդային շրջանում ԼԱՀ երկրի բնակչությունը բավականին արագ աճել է՝ աբորտների ցածր թվի, ինչպես նաև լեհ գյուղացիների մոտ ծնելիության բարձր ցուցանիշների պահպանման շնորհիվ, որը շահեկանորեն զուգորդվում էր Գերմանիայից խլած կամ էթնիկ գերմանացիների կողմից լքված նոր տարածքներ բնակեցնելու անհրաժեշտության հետ։ 1961-1991 թվականների ընթացքում երկրի բնակչությունն աճել է 27%-ով և հասել 38 միլիոնի։
Հետխորհրդային Լեհաստանում Ընտանիքի պետական ինստիտուտի աջակցության նվազումը հանգեցրել է երկրում ժողովրդագրական իրավիճակի վատթարացմանը, չնայած այդ վատթարացումն այնքան էլ կտրուկ չէր, որքան ՌԴ-ում կամ Ուկրաինայում. Լեհաստանում ծնելիությունը ավելի սահուն էր նվազում, իսկ մահացությունն այնքան արագ չէր աճում, որքան արևելյասլավոնական պետություններում։ Ավելին, մինչև 2001 թվականը ներառյալ երկրում շարունակվում էր պահպանվել բնակչության աստիճանաբար նվազող բնական աճը։
Լեհաստանի բնակչության դինամիկան
Բնակչության քանակը և դինամիկան[4]։
| Ամսաթիվ | Բնակչություն | Ընդհանուր աճ | Այդ թվում | |
|---|---|---|---|---|
| Բնական | Միգրացիա | |||
| 31 XII 2010 | 38 529 866 | 32 708 | 34 822 | -2 114 |
| 31 XII 2011 | 38 538 447 | 8 581 | 12 915 | -4 334 |
| 31 XII 2012 | 38 533 299 | -5 148 | 1 469 | -6 617 |
| 31 XII 2013 | 38 495 659 | -37 640 | -17 736 | -19 904 |
| 31 XII 2014 | 38 478 602 | -17 057 | -1 307 | -15 750 |
| 31 XII 2015 | 38 437 239 | -41 363 | -25 613 | -15 750 |
| 31 XII 2016 | 38 432 992 | -4 247 | -5 752 | 1 505 |
| 31 XII 2017 | 38 433 558 | 566 | -870 | 1 436 |
| 31 XII 2018 | 38 411 148 | -22 410 | -26 022 | 3 612 |
Ազգային կազմ
Ժամանակակից Լեհաստանն աշխարհի ամենաբազմազգ պետություններից մեկն է։ 2002 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ էթնիկ լեհերը կազմում են բնակչության 96,74 %։ 97,8 %-ը հայտնել են, որ տանը խոսում են լեհերեն։ Իրենց այլ ազգերի ներկայացուցիչ է համարել բնակչության 1,23 %, դրանցից ամենախոշորներն են՝ սիլեզիացի գերմանացիները (0,4 %), բելառուսները (0,1 %), ուկրաինացիները (0,1 %), գնչուները։
Լեհաստանի բացառիկ բարձր մոնոէթնիկությունը 20-րդ դարի կեսերին տեղի ունեցած պատմական իրադարձությունների հետևանք է, որոնք արմատապես փոխել են երկրի ազգային կառուցվածքը, այն է՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը (մասնավորապես՝ Հոլոքոստը), եվրոպական սահմանների հետպատերազմյան փոփոխությունները և դրա հետ կապված գերմանական, լեհական և ուկրաինական բնակչության զանգվածային տեղաշարժերը։
Վիճակագրություն[5][6][7]
Մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը
| Բնակչություն | Ծնելիություն | Մահացություն | Բնական աճ | Ծնելություն (հազար) | Մահածություն (հազար) | Բնական աճ (հազար) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1921 | 27 150 000 | 890 000 | 568 000 | 322 000 | 32.8 | 20.9 | 11.9 |
| 1922 | 27 860 000 | 983 000 | 555 000 | 428 000 | 35.3 | 19.9 | 15.4 |
| 1923 | 28 210 000 | 1 015 000 | 494 000 | 521 000 | 36.0 | 17.5 | 18.5 |
| 1924 | 28 550 000 | 1 000 000 | 519 000 | 481 000 | 35.0 | 18.2 | 16.8 |
| 1925 | 29 290 000 | 1 037 000 | 492 000 | 545 000 | 35.4 | 16.8 | 18.6 |
| 1926 | 29 900 000 | 989 000 | 533 000 | 456 000 | 33.1 | 17.8 | 15.3 |
| 1927 | 30 330 000 | 958 000 | 525 000 | 433 000 | 31.6 | 17.3 | 14.3 |
| 1928 | 30 760 000 | 984 000 | 505 000 | 479 000 | 32.0 | 16.4 | 15.6 |
| 1929 | 31 090 000 | 988 000 | 520 000 | 468 000 | 31.8 | 16.7 | 15.1 |
| 1930 | 31 440 000 | 1 016 000 | 490 000 | 526 000 | 32.3 | 15.6 | 16.7 |
| 1931 | 31 970 000 | 966 000 | 495 000 | 471 000 | 30.2 | 15.5 | 14.7 |
| 1932 | 32 383 000 | 932 000 | 487 000 | 445 000 | 28.9 | 15.0 | 13.9 |
| 1933 | 32 810 000 | 869 000 | 466 000 | 403 000 | 26.5 | 14.2 | 12.3 |
| 1934 | 33 201 000 | 881 615 | 479 684 | 401 931 | 26.6 | 14.4 | 12.1 |
| 1935 | 33 601 000 | 876 667 | 470 998 | 405 669 | 26.1 | 14.0 | 12.1 |
| 1936 | 34 002 000 | 892 320 | 482 633 | 409 687 | 26.2 | 14.2 | 12.0 |
| 1937 | 34 359 000 | 856 064 | 481 594 | 374 470 | 24.9 | 14.0 | 10.9 |
| 1938 | 34 923 000 | 849 873 | 479 602 | 370 271 | 24.3 | 13.7 | 10.6 |
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո
| Բնակչություն | Ծնելիություն | Մահացություն | Բնական աճ | Ծնելություն (հազար) | Մահացություն (հազար) | Բնական աճ (հազար) | Ծնելիության ընդհանուր գործակիցը | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1946 | 23 777 000 | 570 000 | 335 000 | 235 000 | 24.0 | 14.1 | 9.9 | |
| 1947 | 23 970 000 | 630 000 | 271 000 | 359 000 | 26.3 | 11.3 | 15.0 | |
| 1948 | 23 980 000 | 704 772 | 268 000 | 436 772 | 29.4 | 11.2 | 18.2 | |
| 1949 | 24 410 000 | 725 061 | 284 000 | 441 061 | 29.7 | 11.6 | 18.1 | |
| 1950 | 24 824 000 | 763 108 | 288 685 | 474 423 | 30.7 | 11.6 | 19.1 | |
| 1951 | 25 271 000 | 783 597 | 312 314 | 471 283 | 31.0 | 12.4 | 18.6 | |
| 1952 | 25 753 000 | 778 962 | 286 730 | 492 232 | 30.2 | 11.1 | 19.1 | |
| 1953 | 26 255 000 | 779 000 | 266 527 | 512 473 | 29.7 | 10.2 | 19.5 | |
| 1954 | 26 761 000 | 778 054 | 276 406 | 501 648 | 29.1 | 10.3 | 18.7 | |
| 1955 | 27 281 000 | 793 847 | 261 576 | 532 271 | 29.1 | 9.6 | 19.5 | |
| 1956 | 27 815 000 | 779 835 | 249 606 | 530 229 | 28.0 | 9.0 | 19.1 | |
| 1957 | 28 310 000 | 782 319 | 269 137 | 513 182 | 27.6 | 9.5 | 18.1 | |
| 1958 | 28 770 000 | 752 600 | 241 435 | 511 165 | 26.2 | 8.4 | 17.8 | |
| 1959 | 29 240 000 | 722 928 | 252 430 | 470 498 | 24.7 | 8.6 | 16.1 | |
| 1960 | 29 561 000 | 669 485 | 224 167 | 445 318 | 22.6 | 7.6 | 15.1 | 2,98 |
| 1961 | 29 965 000 | 627 624 | 227 759 | 399 865 | 20.9 | 7.6 | 13.3 | 2,83 |
| 1962 | 30 324 000 | 599 505 | 239 199 | 360 306 | 19.8 | 7.9 | 11.9 | 2,72 |
| 1963 | 30 691 000 | 588 235 | 230 072 | 358 163 | 19.2 | 7.5 | 11.7 | 2,70 |
| 1964 | 31 161 000 | 562 855 | 235 919 | 326 936 | 18.1 | 7.6 | 10.5 | 2,57 |
| 1965 | 31 496 000 | 546 362 | 232 421 | 313 941 | 17.3 | 7.4 | 10.0 | 2,52 |
| 1966 | 31 698 000 | 530 307 | 232 945 | 297 362 | 16.7 | 7.3 | 9.4 | 2,33 |
| 1967 | 31 944 000 | 520 383 | 247 705 | 272 678 | 16.3 | 7.8 | 8.5 | 2,30 |
| 1968 | 32 426 000 | 524 174 | 244 115 | 280 059 | 16.2 | 7.5 | 8.6 | 2,24 |
| 1969 | 32 555 000 | 531 135 | 262 823 | 268 312 | 16.3 | 8.1 | 8.2 | 2,20 |
| 1970 | 32 526 000 | 545 973 | 266 799 | 279 174 | 16.8 | 8.2 | 8.6 | 2,22 |
| 1971 | 32 805 000 | 562 341 | 283 702 | 278 639 | 17.1 | 8.6 | 8.5 | 2,25 |
| 1972 | 33 068 000 | 575 725 | 265 250 | 310 475 | 17.4 | 8.0 | 9.4 | 2,24 |
| 1973 | 33 363 000 | 598 559 | 277 188 | 321 371 | 17.9 | 8.3 | 9.6 | 2,24 |
| 1974 | 33 691 000 | 621 080 | 277 085 | 343 995 | 18.4 | 8.2 | 10.2 | 2,26 |
| 1975 | 34 022 000 | 643 772 | 296 896 | 346 876 | 18.9 | 8.7 | 10.2 | 2,27 |
| 1976 | 34 362 000 | 670 140 | 304 057 | 366 083 | 19.5 | 8.8 | 10.7 | 2,31 |
| 1977 | 34 698 000 | 662 582 | 312 956 | 349 626 | 19.1 | 9.0 | 10.1 | 2,33 |
| 1978 | 35 010 000 | 666 336 | 325 104 | 341 232 | 19.0 | 9.3 | 9.7 | 2,30 |
| 1979 | 35 257 000 | 688 293 | 323 048 | 365 245 | 19.5 | 9.2 | 10.4 | 2,39 |
| 1980 | 35 578 000 | 692 798 | 350 203 | 342 595 | 19.5 | 9.8 | 9.6 | 2,42 |
| 1981 | 35 902 000 | 678 696 | 328 923 | 349 773 | 18.9 | 9.2 | 9.7 | 2,34 |
| 1982 | 36 227 000 | 702 351 | 334 869 | 367 482 | 19.4 | 9.2 | 10.1 | 2,38 |
| 1983 | 36 571 000 | 720 756 | 349 388 | 371 368 | 19.7 | 9.6 | 10.2 | 2,41 |
| 1984 | 36 914 000 | 699 041 | 364 883 | 334 158 | 18.9 | 9.9 | 9.1 | 2,36 |
| 1985 | 37 203 000 | 677 576 | 381 458 | 296 118 | 18.2 | 10.3 | 8.0 | 2,33 |
| 1986 | 37 456 000 | 634 748 | 376 316 | 258 432 | 16.9 | 10.0 | 6.9 | 2,21 |
| 1987 | 37 664 000 | 605 492 | 378 365 | 227 127 | 16.1 | 10.0 | 6.0 | 2,15 |
| 1988 | 37 862 000 | 587 741 | 370 821 | 216 920 | 15.5 | 9.8 | 5.7 | 2,12 |
| 1989 | 37 963 000 | 562 530 | 381 173 | 181 357 | 14.8 | 10.0 | 4.8 | 2,08 |
| 1990 | 38 119 000 | 545 817 | 390 343 | 155 474 | 14.3 | 10.2 | 4.1 | 2,04 |
| 1991 | 38 245 000 | 547 719 | 405 716 | 142 003 | 14.3 | 10.6 | 3.7 | 2,05 |
| 1992 | 38 365 000 | 515 214 | 394 729 | 120 485 | 13.4 | 10.3 | 3.1 | 1,91 |
| 1993 | 38 459 000 | 494 310 | 392 259 | 102 051 | 12.9 | 10.2 | 2.7 | 1,86 |
| 1994 | 38 544 000 | 481 285 | 386 398 | 94 887 | 12.5 | 10.0 | 2.5 | 1,78 |
| 1995 | 38 588 000 | 443 109 | 386 084 | 57 025 | 11.5 | 10.0 | 1.5 | 1,65 |
| 1996 | 38 618 000 | 428 203 | 385 496 | 42 707 | 11.1 | 10.0 | 1.1 | 1,58 |
| 1997 | 38 650 000 | 412 635 | 380 201 | 32 434 | 10.7 | 9.8 | 0.8 | 1,52 |
| 1998 | 38 666 000 | 395 619 | 375 354 | 20 265 | 10.2 | 9.7 | 0.5 | 1,44 |
| 1999 | 38 654 000 | 382 002 | 381 415 | 587 | 9.9 | 9.9 | 0.0 | 1,37 |
| 2000 | 38 649 000 | 378 348 | 368 028 | 10 320 | 9.8 | 9.5 | 0.3 | 1,35 |
| 2001 | 38 248 000 | 368 205 | 363 220 | 4 985 | 9.6 | 9.5 | 0.1 | 1,32 |
| 2002 | 38 231 000 | 353 765 | 359 486 | −5 721 | 9.3 | 9.4 | −0.1 | 1,25 |
| 2003 | 38 205 000 | 351 072 | 365 230 | −14 158 | 9.2 | 9.6 | −0.4 | 1,22 |
| 2004 | 38 183 000 | 356 131 | 363 522 | −7 391 | 9.3 | 9.5 | −0.2 | 1,23 |
| 2005 | 38 166 000 | 364 383 | 368 285 | −3 902 | 9.5 | 9.6 | −0.1 | 1,24 |
| 2006 | 38 141 000 | 374 244 | 369 686 | 4 558 | 9.8 | 9.7 | 0.1 | 1,27 |
| 2007 | 38 121 000 | 387 873 | 377 226 | 10 647 | 10.2 | 9.9 | 0.3 | 1,31 |
| 2008 | 38 126 000 | 414 499 | 379 399 | 35 100 | 10.9 | 10.0 | 0.9 | 1,39 |
| 2009 | 38 152 000 | 417 589 | 384 940 | 32 649 | 10.9 | 10.1 | 0.9 | 1,40 |
| 2010* | 38 529,866 | 413 300 | 378 478 | 34 822 | 10,73 | 9,82 | 0,90 | 1,38 |
| 2011* | 38 538,447 | 388 416 | 375 501 | 12 915 | 10,08 | 9,74 | 0,34 | 1,30 |
| 2012* | 38 533,299 | 386 257 | 384 788 | 1 469 | 10,02 | 9,99 | 0,04 | 1,30 |
| 2013* | 38 495,659 | 369 576 | 387 312 | −17 736 | 9,60 | 10,06 | −0,46 | 1,26 |
| 2014* | 38 478,602 | 375 160 | 376 467 | −1 307 | 9,75 | 9,78 | −0,03 | 1,29 |
| 2015* | 38 437,239 | 369 308 | 394 921 | −25 613 | 9,61 | 10,27 | −0,67 | 1,27 |
| 2016* | 38 432 992 | 382 257 | 388 009 | -5 752 | 9,9 | 10,1 | -0,2 | 1,39 |
| 2017* | 38 433 558 | 401 982 | 402 852 | -870 | 10,5 | 10,5 | -0,0 | 1,45 |
| 2018* | 38 411 148 | 388 178 | 414 200 | -26 022 | 10,1 | 10,8 | -0,7 | 1,43 |
* դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով
Բնակչության խտություն
Լեհաստանի բնակչության խտությունը 2017 թվականի տվյալներով
Բելառուսներ
Բելառուսները, որոնց թիվը, ըստ պաշտոնական տվյալների, կազմում է մոտ 50 000 մարդ (իսկ ոչ պաշտոնական տվյալներով մինչև 230 հազար), կոմպակտ բնակվում են Պոդլյան վոյեվոդությունում, իսկ 12 գմիններում բելառուսերենն օգտագործվում է պաշտոնական մակարդակով։
Հրեաներ
Մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը Լեհաստանում ապրել է մոտ 3,5 միլիոն հրեա (Եվրոպայի խոշորագույն համայնքը)։ Սակայն հրեական համայնքը գրեթե ամբողջությամբ ոչնչացվել է նացիստական Հոլոքոստի և հետպատերազմյան արտագաղթի արդյունքում։ Ըստ 2002 թվականի մարդահամարի՝ Լեհաստանում բնակվում է մոտ 1000 հրեա, որոնք հիմնականում ապրում են խոշոր քաղաքներում, ինչպիսիք են՝ Վարշավա, Վրոցլավ և Կրակով։
Ըստ իսրայելական ԶԼՄ-ների՝ պաշտոնապես Լեհաստանի տարբեր հրեական համայնքներում գրանցել կամ «Ջոյնթից» օգնություն է ստանում մոտ 7-8 հազար մարդ, որոնցից մոտավորապես 10-15 հազարը հրեական ծագում ունեն և հետաքրքրություն են հայտնել վերադառնալ իրենց արմատներին, իսկ ընդհանուր առմամբ նրանք, որոնք ծագումով հրեաներ են, մոտավոր հաշվարկներով հասնում են 30-ից մինչև 50 հազար։
Հրեական կրթության ծրագրին աջակցող հիմնական կազմակերպությունը Ռոնալդ Լաուդերի հիմնադրամն է։
Ուկրաինացիներ
Ուկրաինացիները Լեհաստանում պատմականորեն ապրել են նրա ներկայիս արևելյան տարածքներում (Պոդկարպատսկի և Լյուբլինի վոյեվոդություններում)։ Մինչ այժմ պահպանվել են բազմաթիվ տեղանուններ՝ բնակավայրերի անուններ, որտեղ նախկինում ապրել են ուկրաինացիները, ինչպիսիք են Պշեմիսլը, Զամոշցը, Բյալա Պոդլյասկան, Հելմը։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին և դրա ավարտից հետո տեղի ուկրաինական բնակչությունը ակտիվորեն աջակցել է ՈՒԱԲ-ի գործողություններին։ Տարածաշրջանում միջէթնիկական հարաբերությունների սրման պատճառով (լեհ բնակչության ցեղասպանությունն այն շրջաններում, որտեղ ակտիվորեն գործում էր ՈՒՊԲ-ն) լեհական կառավարության կողմից իրականացվել է էթնիկ ուկրաինացիների հարկադիր վերաբնակեցում («Վիսլա» գործողություն) ՈՒԽՍՀ և Լեհաստանի հյուսիս-արևմուտք (նախկին գերմանական Պոմերանիայի, Ստորին Սիլեզիայի հողերը, որոնք անցել են Լեհաստանին պատերազմից հետո)։
Ներկայումս ուկրաինացիների ամենամեծ թիվը (նրանց ընդհանուր թվի 39%-ը) բնակվում է Վարմինսկա-Մազուրի վոյեվոդությունում։
Ուկրաիներեն լույս է տեսնում «Մեր խոսքը» թերթը։
Թաթարներ
Պոդլայի վոյեվոդությունում պահպանվել են մզկիթով և մուսուլմանների գերեզմանատներով թաթարական երկու գյուղեր՝ Կրուշենյանին ու Բոխոնիկին։ Դրանցից բացի թաթարները բնակվում են նաև Վարշավայում, Գդանսկում և Բելոստոկում։
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
- Լեհերը բացում են իրենց երկրի հրեական անցյալը
- Լեհաստանում ուկրաինացիների թերթ «Մեր Խոսքը» (ուկրաիներեն)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լեհաստանի բնակչություն» հոդվածին։ |