Լուգանո (լիճ)

Լճի ափերի քաղաքական մարմնի կառավարման մասին առաջին վկայությունը ստացվել է 818 թվականին։ Ռազմավարական նշանակության տարածք զբաղեցնելով՝ լիճը եղել է Սպերիո կոմսության ֆեոդալական տիրապետության մաս։ Մոտ 1000 թվականին անցել է Կոմոյի հռոմի կաթոլիկ թեմի ենթակայության տակ։ 1218-1227 թվականների այն եղել է Կոմոյի և Միլանի միջև պատերազմի վայրը։ Քանի որ լիճը և դրա ափամերձ տարածքներն աստիճանաբար ներառվեցին Միլանի դքսության կազմում, 15-րդ դարում դարձան քաղաքական և տարածքային մրցակցության առարկա։ Լուգանո քաղաքը դարձավ տարածքի գլխավոր քաղաք^[1]։

16-րդ դարի սկզբում շվեյցարական կանտոնների տրանսալպյան բեյլիվիկների ստեղծմամբ լիճը դադարել է պատկանել մեկ ինքնիշխան քաղաքական սուբյեկտի։ Իտալա-շվեյցարական սահմանը հստակեցվել է 1752 թվականին Վարեզեի պայմանագրով և այդ ժամանակից ի վեր մնացել է անփոփոխ^[1]։

1848 թվականին Մելիդեի և Բիսոնեի միջև՝ մորենի վրա, կառուցվել է Մելիդե ամբարտակը, որպեսզի հնարավոր լինի լճի վրա կառուցել ճանապարհ և ապահովել ուղղակի կապ Լուգանոյի և Կյասոյի միջև։ Այժմ այստեղից է անցնում Սեն Գոտհարդ երկաթգիծը և Ա2 ավտոմայրուղին։

Լիճը նավարկելի է։ Լճի վրա ծառայություններ են մատուցում Società Navigazione del Lago di Lugano-ի ուղևորատար նավակները, հիմնականում տուրիստական նպատակներով, միաժամանակ կապելով Լուգանո քաղաքը լճափնյա այլ համայնքների հետ, որոնցից մի քանիսը ճանապարհային հասանելիություն չունեն։

Ձկնորսությունը լճում (նաև Մաջորե լճում) կարգավորվում է 1986 թվականին Շվեյցարիայի և Իտալիայի միջև կնքված համաձայնագրի հիման վրա։ Նավարկելիության ներկայիս համաձայնագիրը գործում է 1992 թվականից։

Լիճը լի է ձկներով։ Բացի մի քանի պահպանվող տարածքներից, ինչպիսին է Պորլեցա կոմունայի Կուչո գետի բերանը, ձկնորսությունը թույլատրվում է ամենուր՝ ըստ տարբեր կանոնակարգերի։ Պաշտպանված տեսակներ են իտալական անգույն ու սպիտակ ճիրաններով խեցգետինները (Austropotamobius pallipes)։ Ի տարբերություն Լագո Մաջորեի՝ իտալական ճերմակը (Alburnus albidus) գրեթե հազվադեպ է հանդիպում այստեղ։

1895 թվականին Ցուգ լճից ներմուծվել է ամերիկյան իշխանը, 1894 և 1897 թվականներին՝ սովորական սիգը։ Լճում կա թեփուղ, կարպ, թառ, պերկես, սուդակ, շերեփաձուկ, ամերիկյան պալիա և այլ ձկնատեսակներ։ Վերջին տարիներին նկատվել են նաև սովորական լոքո և պիգո։

Աղտոտումը երկար ժամանակ խնդիր է եղել լճի համար։ 1960-ական և 1970-ական թվականներին պաշտոնապես արգելվել է լողանալ լճում^[3]։ Չնայած շարունակաբար կեղտաջրերի մաքրման կայանների ներդրման, ինչպիսին առկա է Գանդրիայում, այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են լճի պահման ժամանակը և թթվածնի պակասը, աճող ֆոսֆորի կոնցենտրացիաները նշանակում է, որ պարզ չէ՝ արդյոք լիճը կվերականգնվի։

Ըստ Legambiente-ի՝ միակ պատճառը, որ իտալական լճերում լողալն արգելված չէ այն է, որ Լոմբարդիայի շրջանը փոխել է օրենքը։ Նրանք հայտարարել են, որ լճերում աղտոտվածության մակարդակները չեն համապատասխանում եվրոպական վճիռներին։

Լճի ընդհանուր մակերեսը 48.7 կմ² է, որից 63%-ը բաժին է ընկնում Շվեյցարիային, 37%-ը՝ Իտալիային։ Առավելագույն խորությունը 288 մետր է։ Լճի ջրահավաք ավազանի գագաթնակետը Պիցո դի Ջինո գագաթն է^[4][5]։

Լճի իտալական կողմի ջրերը և Կամպիոնե դ’Իտալիայի էքսկլավը ըստ իտալական օրենքի ֆիսկալ նպատակների համար համարվում են ոչ-տարածքային և կիրառվում է հատուկ հարկային կարգավիճակ՝ որպես անմաքս տարածքի, ազատվելով ԵՄ ԱԱՀ-ից^[6]՝ բնակիչներին առաջարկելով շահավետ հարկային արտոնություններ։

Մելիդե ամբարտակը տարանջատում է հյուսիսային (27.5 կմ²) և հարավային (21.4 կմ²) ավազանները, թեև կամուրջը թույլ է տալիս ջրի հոսք և նավարկություն։

Շվեյցարական բնակավայրերը նշված են (Շ), իտալականը՝ (Ի) (Լուգանոյից ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ)՝