Մարտին Բաշիր

Բաշիրը ծնվել և մեծացել է Լոնդոնի Ուոնդսվորթ շրջանում, Պակիստանի լիբերալ մուսուլմանների ընտանիքում։ Նրա հայրը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ծառայել է թագավորական նավատորմում^[13][14]։ Բաշիրը կրթություն է ստացել պետական հանրակրթական «Wandsworth» դպրոցում, բարձրագույն կրթություն է ստացել Ալֆրեդ թագավորի, Վինչեստերի քոլեջում՝ ուսումնասիրելով անգլերեն և պատմություն 1982-1985 թվականներին, Լոնդոնի թագավորական քոլեջում, որտեղ ստացել է մագիստրոսի աստիճան^[15]։

Բաշիրը հինգ երեխաներից մեկն էր, որոնցից մեկը տառապել է մկանային դիստրոֆիայից և մահացել 1991 թվականին^[14]։ Բաշիրը իր կյանքի որոշումները նվիրաբերում է իր հանգուցյալ եղբորը, այդ թվում՝ իր հայտնվելը Celebrity X Factor-ում։ 2019 թվականին Բաշիրն ասել է. «Ամեն անգամ, երբ ես բախվել եմ որևէ խնդրի, լսել եմ, թե ինչպես է նա շշնջում ասելով. «Ի՞նչ արդարացում ունեք, դուք արդարացում չունեք»^[16]։

BBC և ITV

Նախքան 1986 թվականին BBC-ին միանալը, Բաշիրն աշխատել է որպես անկախ սպորտային լրագրող^[14]։ Նա աշխատել է BBC-ում մինչև 1999 թվականը, այդ թվում «Songs of Praise», «Public Eye» և «Panorama» հաղորդաշարերում։ «Panorama»-ի համար Բաշիրը 1995 թվականին հարցազրույց է վերցրել Դիանայից՝ Ուելսի արքայադստրից^[10]։

1999 թվականին նա միացավ ITV-ին՝ Թրեվոր Մակդոնալդի հետ աշխատելով «Tonight with Trevor McDonald»-ի համար հատուկ վավերագրական հաղորդաշարի և ռեպորտաժների վրա^[10]։

ABC և NBC

2004 թվականին Բաշիրը տեղափոխվել է Նյու Յորք, որտեղ աշխատել է ABC-ում՝ որպես NightLine-ի ընթացիկ իրադարձությունների մասին շոուի համահեղինակ, 2005 թվականին Սինթիա Մաքֆադդենի և Թերրի Մորանի հետ զավթել է Nightline-ը Թեդ Քոփելից։

2008 թվականին, երբ նա աշխատում էր Nightline-ում, Բաշիրը հեռացվել Է ABC News-ից այն բանից հետո, երբ Չիկագոյում կայացած Ասիա-ամերիկյան ժուռնալիստների ասոցիացիայի Կոնգրեսի ընթրիքի ելույթի ժամանակ «կոպիտ և սեքսիստ» ձևով է արտահայտվել^[4][17]։ Ելույթի ժամանակ նա հայտարարել է. «Ես ուրախ եմ, որ գտնվում եմ ասիական գեղեցկուհիների շուրջ, ուրախ եմ, որ պոդիումը ծածկում է ինձ գոտկատեղից ներքև»^[17]։ Նա շարունակեց և ասաց, որ ելույթը պետք է լինի «գեղեցիկ կնոջ զգեստի նման՝ բավականին երկար, որպեսզի ընդգծի կարևոր մասերը, և բավականին կարճ, որպեսզի ձեզ մոտ հետաքրքրություն առաջացնի, ինչպես իմ գործընկեր Ջուջուի ելույթը»^[17] (նա նկատի ուներ ABC News-ի իր գործընկեր Ջուջու Չանգին, ով թղթակից է 20/20-ում^[17])։ ABC News-ը նրան հեռացրեց^[17]։ Նա ներման խնդրագիր ներկայացրեց լրագրողների ասոցիացիային, որտեղ ասվում է․ «Որոշ ժամանակ անց հասկացա, որ դա անհամ արտահայտություն էր, որի համար ես շատ ափսոսում եմ։ Հուսով եմ, որ կազմակերպության շարունակական աշխատանքը չի տուժի իմ հիմարության պատճառով»^[17]։

2010 թվականի օգոստոսին Բաշիրը հեռացավ ABC-ից և տեղափոխվեց MSNBC, որտեղ նա աշխատում էր որպես քաղաքական մեկնաբան և երբեմն փոխարինում էր հաղորդավար Լոուրենս Օ ' Դոնելլին, վարում էր իր սեփական հաղորդումը՝ «Մարտին Բաշիր»-ը^[18] և NBC Dateline NBC-ի թղթակից էր։

2013 թվականի նոյեմբերի 15-ին Բաշիրը քննադատել է Սառա Փեյլինին այն մեկնաբանությունների համար, որոնք նա արել էր՝ Դաշնային պարտքը համեմատելով ստրկության հետ^[19]։ Բաշիրը փորձել է հերքել Փեյլինի համեմատությունը՝ համաձայնվելով Թոմաս Տիստլվուդի կողմից նկարագրած ստրուկների պատժին, պատիժը կոչվեց «Դերբիի դոզան», որպես պատիժ՝ ստրուկներին ստիպում են միզել մյուս ստրուկների բերանի մեջ և ավարտելով ասել․ «Եթե որևէ մեկը իսկապես համապատասխաներ Թոմաս Տիստլվուդի կարգապահության դոզային, նա կլիներ նշանավոր թեկնածու»^[20][21]․ Նոյեմբերի 18-ին նա ներողություն խնդրեց, ասելով.

«Իմ խոսքերը անընդունելի էին։ Դրանք ո՛չ ճշգրիտ էին, ո՛չ էլ արդարացի։ Այդ խոսքերին արժանի չէին նրանք, ովքեր հետաքրքրված են քաղաքականությամբ»^[21][22]։ Դեկտեմբերի 2-ին Բաշիրը արգելափակվեց ցանցի կողմից, իսկ երկու օր անց հրաժարական տվեց։ Նա հանդես եկավ իր հրաժարականի մասին^{[4][21][23][24][25]} հայտարարությամբ, ասելով․ «Ես խորապես ափսոսում եմ ասածիս համար, կձգտեմ քրտնաջան աշխատել ապագայում, կառուցողական ներդրում ունենալ և միշտ խորը գնահատանք կունենամ մեր հեռուստադիտողների հանդեպ»^[23][26][27]։

BBC-ի կրոնական հարցերի թղթակից

2016 թվականի վերջին Բաշիրը վերադարձավ BBC News-ին, որպես կրոնական հարցերի թղթակից՝ պաշտոնում հաջորդելով Քերոլայն Ուայաթին^[28][29]։ 2021 թվականի մայիսի 14-ին առողջական խնդիրների պատճառով լքեց BBC-ն և 1995 թվականին Ուելսի արքայադստեր Դիանայի հետ հարցազրույցի հետաքննության զեկույցի հրապարակումից քիչ շուտ^[10][30]։

Հարցազրույց Ուելսի արքայադստեր հետ

BBC Panorama ծրագրի համար, 1995 թվականին նոյեմբերին Բաշիրը հարցազրույց է վերցրել Ուելսի արքայադուստր Դիանայից, Ուելսի արքայազնի հետ նրա անհաջող ամուսնության մասին^[31][32]։ Միացյալ թագավորությունում հաղորդումը դիտել է մոտ 23 մլն հեռուստադիտող^[33]։ Այդ ժամանակ BBC-ն համարվել է սերնդի սենսացիա^[34][35]։

2020 թվականի նոյեմբերին՝ 25 տարի անց, BBC-ի գլխավոր տնօրեն Թիմ Դեյվին ներողություն է խնդրել Էռլ Սփենսերից՝ արքայադստեր եղբորից, կեղծ բանկային քաղվածքների օգտագործման համար, սխալմամբ նշելով, որ իր մտերիմ մարդկանց վճարել են լրտեսության համար^[5][35]։ Կեղծ բանկային քաղվածքները ստեղծվել են կորպորացիայի անկախ գրաֆիկական դիզայներների՝ Մեթ Վիսլերի կողմից։ 1996 թվականին BBC-ի ներքին հետաքննությունը եկել է այն եզրակացության, որ կեղծ փաստաթղթերը չեն օգտագործվել հարցազրույցն ապահովելու համար, և մաքրել են Բաշիրին իրավախախտումներից։ Կեղծված փաստաթղթերի վերաբերյալ Mail on Sunday-ի հրապարակումից հետո հետաքննությունը^[36] գլխավորել է Թոնի Հոլը, ով հետագայում դարձել է BBC-ի գլխավոր տնօրեն և 2020 թվականին նրան հաջորդել է Թիմ Դևին։ Հոլը խոստովանել է, որ երբեք հարցազրույց չի վերցրել Մեթ Վիսսլերից 1996 թվականի ներքին հետաքննության համար^[37]։ 2020 թվականին Վիսլերն ասաց, որ նրա համար աշխատանքն ավարտվեց այն ժամանակ, երբ 1996 թվականի հետաքննությունից հետո Բաշիրը մաքուր դուրս եկավ և ասաց, որ նա դարձավ քավության նոխազ^[38]։

Էռլ Սփենսերը, ով 1996 թվականին հարցազրույց չունեցավ, չընդունեց արդարացումը և պահանջեց հետաքննություն^[39]։ Սփենսերն ասաց Դեյվիին, որ ունի Բաշիրի հետ զրույցի ձայնագրություններ, այսինքն նշանակում է, որ լրագրողը կեղծ տեղեկություններ է հայտնել արքայադստերը, որպեսզի արժանանա նրա վստահությանը^[5]։ Նա ասել է, որ Բաշիրը կեղծ և զրպարտչական հայտարարություններ է արել թագավորական ընտանիքի բարձրաստիճան անդամների մասին, և առանց կեղծ փաստաթղթերի նա Բաշիրին չէր ծանոթացնի իր քրոջ հետ։ Նոյեմբերի 9-ին Դեյվին հայտարարեց, որ կորպորացիան անկախ հետաքննություն է անցկացնում^[40]։ BBC-ի նախկին նախագահ Մայքլ Գրեյդն ասել է, որ մեղադրանքները «շատ մուգ ամպերի նման կուտակվել են BBC-ի գլխավերևում»^[35][40]։

Արքայադստեր հետ տեղի ունեցած իր հարցազրույցի բացահայտումների ժամանակ Բաշիրը ծանր հիվանդ էր^[38], ինչի մասին BBC-ն ասում էր, որ պահանջում էր հետաձգել ամբողջ հետաքննությունը^[41]։

2020 թվականի նոյեմբերի 13-ին հաղորդվեց, որ BBC-ն գտել է Ուելսի արքայադստեր գրությունը, որում Բաշիրը ճնշում չի գործադրել նրա վրա հարցազրույց տալու նպատակով^[42]։ BBC-ի նախկին թագավորական թղթակից Ջենի Բոնդը The Sunday Times-ում գրել է, որ արքայադուստր Բոնդիին ասել է, որ չի զղջում 1996 թվականի վերջին մասնավոր հանդիպման ժամանակ հեռարձակման համար։ Դիանան ասում է, որ վախենում էր իր ամուսնալուծության մասին լռելու մեղադրանքներից, ինչը նշանակում է, որ դա կարող էր լինել հարցազրույց տալու իր միակ հնարավորությունը^[43]։

2020 թվականի նոյեմբերի 18-ին BBC-ն հայտարարել է անկախ հետաքննության մասին, թե ինչպես է ստացվել հարցազրույցը, որը գլխավորեց Գերագույն դատարանի նախկին դատավոր Ջոն Դայսոնը^[6][7]։ Հետաքննության ավարտից հետո BBC-ն հայտարարել է, որ Բաշիրը համագործակցել է «Panorama»- ի հեռարձակմանը, որը նվիրված էր հարցազրույցին, հետաքննությունը պլանավորվել էր 2021 թվականի մայիսի 17-ին, սակայն հետաձգվեց այն բանից հետո, երբ Բաշիրը հրաժարական տվեց^[44]։

2021 թվականի մարտի 4-ին Մետրոպոլիտենի ոստիկանությունը հայտարարեց, որ չի հաստատի մեղադրանքները մինչև այն «մանրամասն չուսումնասիրի» և չխորհրդակցի Մետրոպոլիտենի ոստիկանության իրավաբանների, անկախ փաստաբանի և Թագավորական դատախազության հետ^[45]։ Մի ամսից ուշ Բաշիրը BBC-ին հայտնեց, որ ինքը պատասխանատվություն չի կրում թագավորական ընտանիքի մասին զրպատություն տարածելու համար, և հավանաբար այդ կեղծ տեղեկատվության աղբյուրը հենց Դիանան է եղել^[46]։ Այս զրպարտություններն այն մասին էին, որ արքայազն Էդվարդը բուժվել է ՁԻԱՀ-ից, թագուհին տառապել է սրտի հետ կապված խնդիրներից և մտադիր է եղել հրաժարվել գահից, ինչպես նաև այն մասին, որ Ուելսի արքայազնը սիրավեպ է ունեցել իր երեխաների դայակի՝ Թիգի Լեգգ Բուրկի հետ^[46]։ Բաշիրը պնդում էր, որ Դիանայի ներկայությամբ նման մեղադրանքներ ներկայացնելը նրան «լրիվ ֆանտազյոր» կդարձներ, և կնվազեր նրա հետ որևէ հարցազրույց անցկացնելու շանսերը^[46]։ Բաշիրն ավելացրեց, որ Դիանան պատմել է միստիկների և պայծառատեսների հետ շփման մասին, որոնք կարող էին նրան կեղծ տեղեկատվություն հաղորդել^[46]։

2021 թվականի մայիսին Դայսոնի հետաքննությունը Բաշիրին մեղավոր է ճանաչել «կեղծ մեթոդներ» օգտագործելու և հարցազրույց ստանալու համար BBC-ի խմբագրական վարքագիծը խախտելու մեջ^[2]։ Դայսոնի զեկույցում ասվում էր, որ Բաշիրը «անվստահելի», «նենգ» և «անազնիվ» էր^[3]։

Մետրոպոլիտենի ոստիկանությունը հայտարարել է. «Լորդ Դայսոնի զեկույցի հրապարակումից հետո մենք կգնահատենք նրա բովանդակությունը, որպեսզի համոզվենք էական նոր ապացույցների բացակայության մեջ»^[47]։ 2021 թվականի սեպտեմբերին նրանք հայտարարել են, որ հետաքննության վերաբերյալ հարցազրույց չեն վերցնի^[48]։

Մայքլ Ջեքսոնի հարցազրույց

2003 թվականին, երբ Բաշիրը աշխատում էր ITV-ում, հարցազրույց է անցկացրել ամերիկացի երգիչ Մայքլ Ջեքսոնի հետ ITV Living with Michael Jackson վավերագրական ֆիլմի համար, որը Tonight with Trevor McDonald շարքի մի մասն է ITV-ի համար, որը կազմակերպել է Ջեքսոնի ընկեր Ուրի Գելլերը։ Բաշիրը երգչին հետևել է ութ ամիս^[49]։ Սակայն Բաշիրի գործընկերները պնդում են, որ նա Ջեքսոնից հարցազրույց է վերցրել այն բանից հետո, երբ խոստացել էր նրա համար կկազմակերպել ուղևորություն դեպի Աֆրիկա ՁԻԱՀ-ով հիվանդ երեխաներին այցելելու նպատակով՝ ՄԱԿ-ի այն ժամանակվա գլխավոր քարտուղար Քոֆի Անանի ուղեկցությամբ։ Երբ այս հարցը բարձրացվեց Կալիֆորնիայի դատարանում, Բաշիրը հրաժարվեց պատասխանել^[50]։

Մեծ Բրիտանիայում հեռարձակման ժամանակ 14 միլիոն և ԱՄՆ-ում 38 միլիոն դիտողներ հավաքելուց հետո, Ջեքսոնը բողոքել է Անկախ հեռուստատեսության հանձնաժողովից և Հեռարձակման ստանդարտների հանձնաժողովից՝ Բաշիրին մեղադրելով դեղին լրագրության մեջ։ Ի պատասխան Ջեքսոնի և նրա անձնական օպերատորի հրապարակեցին հարցազրույցի հերքումը, որը ցույց տվեց Բաշիրի գովաբանությունը Ջեքսոնին՝ Նեվերլենդի «հոգևոր» որակի համար։ 2009 թվականին Ջեքսոնի մահից հետո, Դիտեր Վիզները՝ 1996-2003 թվականներին փոփ աստղի մենեջեր, բարձրաձայնեց Ջեքսոնի պատասխանը Բաշիրի վավերագրական ֆիլմի մասին․

«Դա կոտրեց նրան։ Դա սպանեց նրան։ Նա երկար ժամանակ չէր մահանում, բայց դա սկսվեց հենց այդ գիշերը։ Նախկինում թմրանյութերը հենակ էին, բայց հետո դրանք անհրաժեշտություն դարձան»^[51]։

Ավելի ուշ Ջեքսոնի մահվան մասին ABC-ի լուսաբանման ժամանակ Բաշիրն ասաց.

«Կարծում եմ արժե հիշել, որ նա հավանաբար եղել է միայնակ, եղել է ամենալավ պարողը և երգիչը, որ երբևէ տեսել է աշխարհը։ Իհարկե, երբ ես նկարահանում էի վավերագրական ֆիլմը, կար մի փոքր մաս, որտեղ վիճաբանություններ կային այլ երիտասարդների հետ նրա հարաբերությունների վերաբերյալ։ Բայց ճշմարտությունն այն է, որ նա երբեք չի դատապարտվել որևէ հանցագործության համար, ես չեմ նկատել իմ նկատմամբ որևէ անօրինականություն, և թեև նրա ապրելակերպը կարող էր մի փոքր տարօրինակ լինել, չեմ հավատում, որ նա հանցագործ էր, և կարծում եմ, որ աշխարհը կորցրել է մեծագույն արտիստին»^[52]։

Այլ հարցազրույցներ և հաղորդումներ

2003 թվականին Բաշիրը ներկայացրել է «Խոշոր խարդախություն» անվանումով վավերագրական ֆիլմը, որում մանրամասն նկարագրված է բրիտանական բանակի մայոր Չարլզ Ինգրեմի պատմությունը, որը փորձել է խաբեությամբ դրամական մրցանակ ստանալ դեռ չհեռարձակված «Ո՞վ է ուզում դառնալ միլիոնատեր» էպիզոդում^[53]։ Ինգրամի մասնակցությամբ օրինական հաղորդումը, որը ձայնագրվել է 2001 թվականի սեպտեմբերին՝ հանվել է հեռարձակումից, քանի որ պրոդյուսերական թիմի համար այն կասկածելի էր^[54]։ Վավերագրական ֆիլմը ավելի մեծ լսարան ուներ, քան Բաշիրի հարցազրույցը Մայքլ Ջեքսոնի հետ^[55]։ 2004 թվականի դեկտեմբերին Բաշիրը հարցազրույց է վերցրել BALCO-ի վիճելի հիմնադիր Վիկտոր Կոնտեից ABC-ի 20/20 հաղորդման համար, որում Կոնտեն խոստովանել է, որ վարել է դոպինգ հաղորդումներ, որոնք գերազանցել են օլիմպիական ռեկորդները, ինչպես նաև բացահայտել է, որ «Խաղերի ամբողջ պատմությունը պարզապես լի է կոռուպցիայով, քողարկմամբ, արդյունավետությունը բարձրացնող թմրամիջոցների օգտագործմամբ^[56]։

Բաշիրը հարցազրույցներ է անցկացրել նաև այլոնց՝ Լուիզա Վուդվորդի, Սթեֆեն Լոուրենսի գործով հինգ կասկածյալների՝ Մայքլ Բերիմորի, Ջեֆրի Արչերի, Ջոաննա Լիսի^[57] և Ջորջ Բեսթի հետ^[10]։

1996 թվականի բրիտանական հեռուստատեսության ակադեմիայի մրցանականաբաշխության ժամանակ, Բաշիրը և պրոդյուսեր Մայք Ռոբինսոնն արժանացել են BAFTA-ի Լավագույն Թոք Շոուի մրցանակին՝ Դիանաի հետ Panorama-ի հարցազրույցի համար^[58]։ Բաշիրը հաղթել է Հեռուստատեսության և ռադիոյի ինդուստրիայի ակումբի կողմից «Տարվա հաղորդում»-ը, որը հիմնված է փաստերի կամ գիտության վրա, «Տարվա հեռուստատեսային լրագրող»՝ հեռարձակող մամուլի Գիլդիայի կողմից և «Տարվա լրագրող»՝ թագավորական հեռուստատեսային հասարակության կողմից՝ Դիանայի հետ հարցազրույցի համար^[59][60][61]։

2021 թվականի մայիսին Դայսոնի հետաքննության ավարտից հետո, որը Բաշիրին մեղավոր է ճանաչել Դիանայի հետ հարցազրույցում խաբեության մեջ, BBC-ն որոշեց հետ վերադարձնել BAFTA-ի մրցանակը^[62][63]։

Բաշիրն ինքն իր դերն է խաղացել 2001 թվականին նկարահանված երգիծական կատակերգական Մայք Բասեթի «Անգլիայի մենեջեր» ֆիլմում.^[64]:

Նա նվագում է բաս կիթառ^[65]։ 2010 թվականի հոկտեմբերի 26-ին նա թողարկել է ռեգգի ալբոմ՝ Bass Lion-ը^[66] :

Բաշիրը վարժ խոսում է անգլերեն և ուրդու^[14]։ Նա իսլամից քրիստոնեության է անցել դեռահաս տարիքում ՝ Հարավային Լոնդոնում եկեղեցի այցելելուց հետո և իրեն քրիստոնյա է համարում^[13][67][68], քանի որ հետաքրքրվել է քրիստոնեությամբ դեռ մանուկ հասակում^[49]։ Նյու Յորքում նրան երբեմն տեսել են պրեսբիտերական եկեղեցում^[69][70]։

Նա և իր կինը՝ Դեբորան, ունեն երեք երեխա^[71]։ Նրա մոտ ախտորոշվել է գլխուղեղի ուռուցք, որն ազդում է հիպոֆիզի վրա^[72]։ 2020 թվականի հոկտեմբերին ասվել է, որ նա «լուրջ հիվանդ է» կորոնավիրուսով^[73], և 2020 թվականի վերջին տարել է սրտի քառակի շունտավորման վիրահատություն, իսկ 2021 թվականի գարնանը անցել լրացուցիչ վիրաբուժական պրոցեդուրաների^[74][75]։