Յոսա Բյուսոն
Յոսա Բյուսոն կամ Յոսա Նո Բյուսոն (ճապ.՝ 与謝 蕪村, 1716 – հունվարի 17, 1784[5]), Էդո ժամանակաշրջանի ճապոնացի բանաստեղծ և նկարիչ։ Մացուո Բասյոյի և Կոբայասի Իսսայի հետ համարվում է Էդո ժամանակաշրջանի մեծագույն պոետներից մեկը։ Հայտնի է նաև հայգան, որպես արվեստի ոճ ավարտին հասցնելու[6], հայբունի արձակով աշխատելու և չինական-ճապոնական պոեզիայի ոճերը միաձուլելու փորձերով[7]։
Յոսա Բյուսոն ճապ.՝ 与謝蕪村 | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1716[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Kema (Japan), Miyakojima-ku, Օսակա, Ճապոնիա |
| Վախճանվել է | հունվարի 17, 1784[4] |
| Վախճանի վայր | Heian-kyō |
| Գերեզման | Konpuku-ji |
| Մասնագիտություն | haiku poet, գրող, նկարիչ և գեղագիր |
| Քաղաքացիություն | Ճապոնիա |
| Ժանրեր | Հոքու |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | Snowclad Houses in the Night? և Ten Pleasures? |
 Yosa Buson Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն
.jpg)
Վաղ կյանք, ուսում, ճանապարհորդություններ
Բյուսոնը ծնվել է Սեթցու նահանգի Կեմա գյուղում (ներկայիս Կեմա, Մյակոձիմա վարչական շրջան, Օսակա)։ Իսկական ազգանունը՝ Տանիգուչի։ Բյուսոնի մանկության մասին գրեթե ոչ մի տեղեկություն չկա, բայց տարածված է այն կարծիքը, որ նա գյուղապետի ապօրինի որդին է եղել և Յոզայից միգրանտ աշխատող[8]։ Ըստ Տնիգուչի ընտանիքի Յոսանոյում (Կիոտո), Բյուսոնը Ջեն անունով աղախնի որդին է եղել, որը եկել էր Օսակա աշխատելու և երեխա էր ունեցել իր տիրոջից։ Ջենի գերեզմանը պահպանվել է Յոսանոյում։ Բանահյուսության համաձայն երիտասարդ Բյուսոնի մասին հոգ են տարել Յոսանոյում, Սեյակու-Ջի տաճարում և հետագայում, երբ Բյուսոնը վերադարձել է Տանգո նահանգ, տաճարաին նվիրել է նկարազարդ պինգֆենգ[9]։
Մոտ 20 տարեկանում Բյուսոնը տեղափոխվել է Էդո (ներկայիս Տոկիո)։ Բանաստեղծական արվեստ սովորել է հայկայի վարպետ Հայանո Հաջինիի հովհանավորության տակ, որը տունը, որտեղ ուսուցանել է անվանել է Յահանտայ (Կեսգիշերային տաղավար)։ Հաջինիի մահից հետո, Բյուսոնը տեղափոխվել է Շիմոսա նահանգ (ներկայիս Իբարակի պրեֆեկտուրա)։ Հետևելով իր կուռք Մացույո Բաշոյի հետքերին՝ Բյուսոնը ճանապարհորդել է հյուսիսային Հոնշուի վայրի անտառներ, ինչի ոգեշնչման աղբյուր է հանդիսացել Բասյոի հայտնի ճամփերդական օրագիրը՝ Oku no Hosomichi (Նեղ ճանապարհ դեպի ինտերիեր)։ Նա հրապարակել է իր ճամփորդական գրառումները 1744 թվականին՝ առաջին անգամ հրապարակելով Բյուսոն անվան տակ։
Ճանապարհորհորդելով Ճապոնիայի տարբեր շրջաններ, այդ թվում՝ Տանգո (ներկայիս Կիոտոյի պրեֆեկտուրայի հյուսիս) և Սանուկի նահանգ (ներկայիս Կագավա պրեֆեկտուրա), Բյուսոնը բնակություն է հաստատել Կիոտո քաղաքում 42 տարեկան հասակում։ Մոտավորապես այս ժամանակահատվածում նա սկսել է գրել Յոսա անվան տակ, որը նա վերցրել է իր մոր ծննդավայրից (Յոսա, Տանգո նահանգ)[10]։
1754-1757 թվականներին Բյուսոնն աշխատել է հայգա ոճի մագաղաթների հավաքածուի վրա (Buson yōkai emaki)[11]։
Բյուսոնն ամուսնացել է 45 տարեկան հասակում և ունեցել մեկ աղջիկ Կունո անունով։ 51 տարեկան հասակում նա թողնում է կնոջն ու աղջկան Կիոտո քաղաքում և գնացել Սանուկի նահանգ՝ աշխատելու բազմաթիվ ստեղծագերծությունների վրա[12]։
Հետագա աշխատանք, մահ
Կրկին Կիոտո վերադառնալուց հետո ստեղծագործել և դասավանդել է պոեզիա Սումիայում։ Նա իր աշակերտներին ընտրել է Բասյոի չորս աշակերտների օրինակով՝ Կիկակու, Կյորայ, Ռանեցու և Սոդո[13]։
Բյուսոնը մահացել է 68 տարեկան հասակում և թաղվել է Կոնպոիկու-Ջի տաճարում Տոկիոյում։
Նախկինում մահվան պատճառը ախտորոշվել է որպես ծանր փորլուծություն, սակայն վերջին ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ սրտամկանի ինֆարկտ է եղել[14]։
Նրա աշխատանքները պահվում են աշխարհի բամաթիվ թանգարաններում, ներառյալ Սիեթլի արվեստի թանգարանը[15], Մետրոպոլիտեն արվեստի թանգարանը[16], Միչիգանի համալսարանի արվեստի թանգարանը[17], Հարվարդի արվեստի թանգարանը[18], Վուսթեր արվեստի թանգարանը[19], Կիմբելլ արվեստի թանգարանը[20], և Բրիտանական թանգարանը[21]։
Բյուսոնական պոեզիա, նկարներ
Բյուսոնը կարծում էր, որ պոեզիան պետք է լինի բնական, առանց խիստ կանոնների և պահանջների։ Յահանտայում ուսումն իր մեջ խթանել էր թեթև մոտեցում դեպի արվեստը՝ ընդգծելով անհատական ոճն, այլ ոչ թե վարպետի աշխատանքը կրկնօրինակելը։ Քանի որ Բյուսոնի մոտ բացակայում էր իր ժամանակների ժամանակակից արվեստի նորարարությունների հանդեպ հետաքրքրությունը, նրա ստեղծագործությունները համարվում էին հնացած։
Մյուս կողմից Բյուսոնի նկարները իր ժամանակաշրջանում բավականին լայն տարածում ունեին։ Նկարները Բյուսոնի եկամտի հիմնական աղբյուրն էին հանդիսանում, ուստի նա չէր կարող նույն մոտեցումը ցուցաբերել ինչ պոեզիային[7]։
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
- Bridge of dreams: the Mary Griggs Burke collection of Japanese art, a catalog from The Metropolitan Museum of Art Libraries (fully available online as PDF), which contains material on Yosa Buson (see index)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոսա Բյուսոն» հոդվածին։ |