Նոր կուրս

20-րդ դարում ամերիկյան պետության գործունեության մեջ ի հայտ է եկել նոր ուղղություն, որի մեջ մտել է տնտեսության ու սոցիալական հարաբերությունների կարգավորումը։ Դրա սկիզբը դրվել էր դեռևս պրոգրեսիվիզմի շրջանում, սակայն 1920-ական թվականներին հանրապետական նախագահներ Ուորեն Հարդինգն ու Քալվին Քուլիջը վերադարձան laissez-faire քաղաքականությանը, երբ կառավարությունը չէր միջամտում տնտեսությանը։ Նոր կուրսի քաղաքականությունն իր հերթին վերականգնել է պետության կողմից տնտեսության կարգավորումը։ Ժամանակի ամերիկյան հասարակության մեջ այս առումով համաձայնություն չի եղել, և այս ուղղության էֆեկտիվությունը մինչ օրս վիճարկվում է պատմաբանների ու տնտեսագետների կողմից^[2]։

Պնդելով, որ պետական կարգավորումներն անհրաժեշտություն են` Ֆրանկլին Ռուզվելտը մոտիվացրել է կապիտալիստական երկրներն ընդգրկած տնտեսական ճգնաժամի դեմ պայքարի ուղղությամբ քայլերը։ ԱՄՆ-ում արդյունաբերությունը անկում էր ապրել մինչև 56 %, ազգային եկամուտը կրճատվել էր 48 %-ով, սնանկացել էր բանկերի 40 %-ը, ինչի հետևանքով շարքային միլիոնավոր քաղաքացիներ զրկվել էին իրենց համեստ խնայողություններից, գործազուրկ էր դարձել մոտ 17 միլիոն մարդ։ 1929 թվականին գործազրկության մակարդակը 1933 թվականի համեմատությամբ 4 %-ից դարձել էր 25 %։ Ճգնաժամի հետևանքով դեֆլյացիա էր առաջացել, որի արդյունքում գները 20 %-ով նվազել էին` արտադրությունը դարձնելով ոչ մրցունակ։ Հատկապես ծանր վիճակում էին հայտնվել հանքափորները, ֆերմերները, շինարարները, մետալուրգները, երկաթուղայինները, ավտոմոբիլային, անտառային ու փայտամշակման ոլորտների աշխատողները։ Ֆերմերների շահույթը 1929 թվականի համեմատությամբ անկում էր ապրել մոտ 50 %-ով։ Մի փոքր բարվոք վիճակում էին հայտնվել սպասարկման ոլորտի աշխատողներն ու «ճերմակ օձիքավորները»` մտավոր աշխատանքով զբաղվողները։ 1930-1933 թվականներին քաղաքներում հիպոտեկային վարկի հինգ միլիոն օգտատերերից 844 հազարի վարկերը երկարացվել են^[3]։ Քաղաքական ու արդյունաբերական առաջնորդները վախեցել են անարխիայից ու հնարավոր հեղափոխությունից։ Ջոզեֆ Քենեդին հետագայում հիշել է. «Այդ օրերին ես նշում էի, որ հաճույքով կբաժանվեմ իմ ունեցվածքի մի կեսից, եթե վստահ լինեմ, որ օրենքի սահմաններում կարող եմ պահպանել մյուս կեսը»^[4]։

Գնալով սրվում էր սոցիալ-քաղաքական իրավիճակը։ Մեկը մյուսի հետևից տեղի էին ունենում ցույցեր, բողոքի տարբեր դրսևորումներ։ Նման պայմաններում նախագահական հերթական ընտրություններում 1932 թվականին հաղթանակ է տանում Ֆրանկլին Ռուզվելտը, որ դեմոկրատական կուսակցության ներկայացուցիչ էր։ Նոր նախագահը հանդես է գալիս տնտեսական ճգնաժամից դուրս գալու ընդարձակ ծրագրով, որը ստանում է «Նոր կուրս մոռացված մարդու համար» անվանումը։ Ռուզվելտը հայտարարում էր.

Ամբողջ երկրում կանայք ու տղամարդիկ, որոնք մոռացության են մատնվել կառավարության քաղաքական փիլիսոփայության կողմից, նայում են մեզ` սպասելով ցուցումների և ազգային հարստությունների ավելի արդար վերաբաշխմանը... Ես խոստանում եմ նոր կուրս ամերիկյան ժողովրդի համար։ Դա ոչ միայն քաղաքական քարոզչություն է. դա կոչ է բազուկների։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   Throughout the nation men and women, forgotten in the political philosophy of the Government, look to us here for guidance and for more equitable opportunity to share in the distribution of national wealth... I pledge myself to a new deal for the American people. This is more than a political campaign. It is a call to arms. - Քաղվածքը մեջ է բերվում Time ամսագրի` 1932 թվականի հուլիսի 11-ի համարից[5]

Պաշտոնավարության առաջին հարյուր օրերի ընթացքում նախագահը Կոնգրեսի հաստատմանն է ներկայացրել բազմաթիվ օրինագծեր։ Վարչակարգի առաջին ձեռնարկումներից մեկը բանկերի ժամանակավոր փակումն է եղել նրանց գործունեությունը կանոնակարգելու ու բանկային համակարգի նկատմամբ վստահությունը վերականգնելու նպատակով։ Նաև հիմնադրվել է հասարակական աշխատանքների կազմակերպություն գործազուրկների համար։

Դրամական համակարգի կայունացում

Որպեսզի կայունացվի դրամական համակարգը, արգելվել է ոսկու դուրս բերումը երկրից, կազմակերպվել է ոսկու առգրավումով փոխանակում թղթադրամներով, անցկացվել է դոլարի դևալվացիա, խոշորացվել է բանկային համակարգը, ինչի արդյունքում խոշորագույն բանկերը գանձարանից ստացել են նշանակալի վարկեր ու սուբսիդիաներ։ Արդյունաբերության առողջացմամբ սկսել է զբաղվել հատուկ վարչություն` Արդյունաբերության վերականգնման ազգային վարչութունը։ Ազգային տնտեսության վերականգնման մասին 1933 թվականի հուլիսի 16-ին ընդունված օրենքի համաձայն` ողջ արդյունաբերությունը բաժանվել է 17 խմբի, որոնցից յուրաքանչյուրի գործունեությունը կարգավորվել է արագ կերպով ընդունված նորմատիվ ակտերով` այսպես կոչված «արդար մրցակցության կոդեքսներով», որոնք սահմանել են թողակվող ապրանքների համար քվոտաներ, վարկի պայմաններ, գներ, շուկայի բաշխում, աշխատանքային ժամանակի տևողություն, աշխատավարձի մակարդակ և այլն։ Նախագահ Ռուզվելտի ձեռնարկումների մեջ վերջինը չէր «չոր օրենքի» չեղարկումը, որը սկզբնավորվում էր 1933 թվականի մարտին ընդունված ալկոհոլային խմիչքների պատրաստման ու օրինականացման մասին հատուկ ակտով։ Դրան հաջորդել է ԱՄՆ-ի Սահմանադրության 21-րդ բարեփոխումը, որով փոփոխվում էր նախկինում ընդունված 18-րդ բարեփոխումը։ Արդյունքում բյուջեն սկսել է նոր եկամուտներ ստանալ օրինական բիզնեսի նոր ճյուղերից, իսկ նախագահը ստացել է ընտրողների օժանդակությունը^[6]։

Բարեփոխումներ գյուղատնտեսության մեջ

Գյուղատնտեսության համար ստեղծվում է Գյուղատնտեսության կարգավորման վարչությունը (անգլ.՝ Agricultural Adjustment Administration), որը 1933 թվականի մայիսի 12-ին ընդունված Գյուղատնտեսության բարելավման մասին օրենքով իրավունք էր ստանում կարգավորելու գյուղատնտեսական ապրանքների գները` դրանք հասցնելով 1909-1914 թվականների ցուցանիշին<sup>[7]</sup>։ Հացահատիկային բյուրոն ֆիքսված գներով գնում էր արտադանքի ավելցուկը, իսկ ֆերմերներին վճարումների ժամկետները երկարացվում էին, վճարվում էին արոտավայրերի ու անսանագլուխների կրճատումները (անասնաքանակի կրճատումները հանգեցնելու էին գների բարձրացման մի մակարդակի, որը կապահովեր միջին ու մանր ֆերմաների ապահովությունը` կանխելով դրանց սնանկացումը)։ Մասնավորապես ոչնչացվել է 40.000 կմ² բամբակի մշակատարածք և վեց միլիոն գլուխ խոզ^[8]։ Գելապ ինստիտուտի տվյալներով գյուղատնտեսության ոլորտում միջոցառումները, որոնք ձեռնարկել է կառավարությունը, եղել են արտակարգ, ոչ ստանդարտ^[9]։ Չնայած դրան` գյուղատնտեսական ապրանքների գները եղել են 1929 թվականի գների մակարդակից ցածր<sup>[10]</sup>։ 1935 թվականին Գյուղատնտեսության կարգավորման վարչությունը ցրվել է։ Դրա փոխարեն կառավարությունը մշակել է նոր ծրագիր, որը ֆինանսավորել է առվույտի և հողը հարստացնող այլ մշակաբույսերի ցանքսը։ Չնայած հետագայում բազմաթից փոփոխություններին` դաշնային օրենսդրությունը, որը կարգավորում է գյուղատնտեսական աշխատանքները, գործում է մինչ օրս։

Գյուղական շատ բնակիչներ, հատկապես ամերիկյան հարավում, 1930-ական թվականներին ապրել են աղքատության մեջ։ Կառավարական ծրագրերն օգնել են այնտեղ դպրոցների, ճանապարհների կառուցմանը, դաշնային վերահսկողության անտառային տարածքների ավելացմանը։ Մասնավորապես, 1933 թվականին Թենեսի նահանգում Ռուզվելտի վարչախումբը կազմակերպել է պատնեշների կառուցման ֆինանսավորում ջրհեղեղներից պաշտպանվելու նպատակով` կիրառելով ջրային ռեսուրսները էլեկտրաէներգիայի արտադրության և աղքատ ֆերմաների մոդեռնացման համար։ Ռուզվելտի կառավարության կենսաթոշակային ծրագրերը, որոնք աջակցում էին ոչ միայն ֆերմերներին, այլև քաղաքային աղքատ խավին, մանր սեփականատերերին ու առևտրականներին, գործում են մինչ օրս. դրանք սատարում են ինչպես լիբերալ, այնպես էլ կոնսերվատիվ կոնգրեսականները^[11]։

Պայքար գործազրկության դեմ

Գործազրկությունը կրճատելու, նրա բացասական հետևանքները վերացնելու համար ձեռնարկվել են արտակարգ միջոցառումներ։ Ղեկավարությունը այս միջոցառումներն իրագործելիս հենվել է Արտակարգ օգնության դաշնային վարչության վրա, որին շուտով փոխարինելու է եկել Հասարակական աշխատանքների վարչությունը (անգլ.՝ Works Progress Administration): Գործազուրկներին ուղարկում էին հատուկ կազմակերպություններ, որոնք զբաղվում էին շինարարությամբ, ճանապարհների, կամուրջների, օդանավակայանների վերանորոգումով։ Հատուկ դեր է կատարել Երիտասարդության համար աշխատանքների կազմակերպությունը։ «Նոր կուրսի» անցկացումը պահանջում էր դրամական մեծ միջոցների մոբիլիզացում, որոնք ուներ Ռուզվելտի կառավարությունը (սա հաջողության գլխավոր գրավականն էր)։ Սկզբնական շրջանում հասարակական աշխատանքները կազմակերպում էին միայն տղամարդկանց համար, որոնց համարում էին ընտանիքների կերակրողը։ Շատ նահանգներում օրենքն արգելում էր կնոջ ու ամուսնու միաժամանակյա վարչական պաշտոններ զբաղեցնելը, և այս օրենքը տարածվում էր նաև գործազուրկների աշխատանքների վրա^[12]։ Միայն 1935 թվականից կառավարական ծրագրերը սկսում են նաև օգնություն տրամադրել միայնակ կանանց, որոնք ինքնուրույն տնտեսություն էին վարում^[13]։ Կանանց հիմնականում ընդունում էին աշխատանքի կարի արտադրամասերում, հիվանդանոցների ու բարեգործական կազմակերպությունների աշխատանքներում։

Արդյունաբերության վերականգնման կառավարում

Արդյունաբերության վերականգնման օրենքի համապատասխան՝ ստեղծվել է կառավարական հատուկ գործակալություն՝ Արդյունաբերության վերականգնման վարչություն, որի խնդիրները եղել են ոչ բարեխիղճ մրցակցության դեմ պայքարը, բիզնեսի և աշխատողների ոչ առողջ հարաբերությունների խնդիրները։ Այս վարչության միջնորդավորությամբ տնտեսության ամեն ճյուղի ներկայացուցիչներ իրար մեջ կնքում էին «առողջ մրցակցության կոդեքսները»։ Նրանք ձեռանարկատիրական գործունեության ոլորտում պայմանավորվում էին հավասար պայմաններով (նույն գներ, արտադրության ֆիքսված ծավալներ, աշխատավարձ, իրացման շուկաներ)։ Շուտով համանման համակարգն ընդգրկում է ԱՄՆ-ի ձեռնարկությունների 95 %-ը։ Ձեռնարկատերը աշխատողների դրության վատթարաման հաշվին (աշխատավարձի իջեցում, աշխատանքային օրվա երկարացում) չէր կարող ստանալ մրցակցային առավելություններ։ Օրենքը նաև նախատեսում էր աշխատանքի ու կապիտալի հնարավոր կոնֆլիկտների լուծում, որի համապատասխան իրականացվում էր կոլեկտիվ պայմանագրերի ներմուծման պրակտիկան։ Վարչության գործունեությունը նաև նպաստել է աշխատանքային օրվա կրճատմանը և մանկական աշխատանքի արգելքին։ Նախագահ Ռուզվելտի կարծիքով այս միջոցառումները պետք է նպաստեին բնակչության զբաղվածության բարձրացմանը^[14]։

Կառավարության ձեռնարկած միջոցառումների շնորհիվ՝ «Նոր կուրսի» առաջին տարում ԱՄՆ-ի արտադրությունն ունեցել է 45 % աճ^[15]։ Սակայն 1935 թվականի մայիսին Արդյունաբերության վերականգնման վարչությունը համարվել է ոչ սահմանադրական, և նրա գործունեությունն արգելվել է Գերագույն դատարանի որոշումով։ Ամերիկացի տնտեսագետ Ռիչարդ Էբլինգի կարծիքով այս որոշումը կանխել է ամերիկյան տնտեսական համակարգի անցումը պլանայինի, իսկ պետությունը՝ կորպորատիվի^[16]։ Լուիզիանայի նահանգապետ Հյուի Լոնգը հայտարարել է․ «Ես երկու ձեռքով կողմ եմ Գերագույն դատարանի որոշմանը, որը փրկեց այս ազգը ֆաշիզմից»^[17]։

Ցուցափեղկերից ու ավտոմեքենաների ապակիներից վերացան Արդյունաբերության վերածննդի ազգային վարչության ցուցապաստառները։ Ես հարցրի Ատիկուսին, թե ինչու են դրանք հանել, և նա ասաց, որ վարչությունը մահացել է։ Իմ այն հարցին, թե ով է նրան սպանել, նա ասաց՝ ինը ծերունիներ։ - Հարփըր Լի, «Ծաղրասարյակ սպանելը»

Ամեն դեպքում, արդեն 1935 թվականի հունիսին օրենք է ընդունվել աշխատանքային հարաբերությունների մասին («Վագների ակտ»), որով ավելի էին ընդարձակվում արհմիության իրավունքները, իսկ Արտադրության վերականգնման նախկին վարչության փոխարեն գործում է նոր մարմինը` Աշխատանքային հարաբերությունների կարգավորման ազգային վարչությունը։

Աշխատանքի մասին օրենքներ

Այդ ժամանակահատվածում գործատուներին ու աշխատողներին առնչվող բազմաթիվ գործեր են քննվել դատարաններում աշխատանքի պարտականության ընդհանուր սկզբունքների հիման վրա` հաշվի չառնելով պայմանագրում կողմերի սոցիալ-տնտեսական իրական անհավասարությունները։ Նորիս-Լագարդի օրենքով (1932) դատարանների իրավունքները փոքր-ինչ սահմանափակվել են աշխատանքային կոնֆլիկտների առումով, ինչը դատարաններին փաստացի հնարավորություն է ընձեռել սեփական հայեցողությամբ կարճելու ցանկացած գործադուլ։ Այս օրենքն արգելել է ձեռնարկատերերին աշխատողներին պարտադրել աշխատանքային պայմանագիր կնքել, որը չի պարտավորեցնի նրանց ընդգրկվել արհմիությունում։

Վագների` 1935 թվականին ընդունված օրենքը շրջադարձային է եղել ԱՄՆ-ի աշխատանքային օրենսդրության զարգացման գործում։ Առաջին անգամ համադաշնային մակարդակով օրինակացվել է արհմիությունների գործունեությունը։ Ընդ որում, արգելվել է աշխատողների հետապնդումը արհմիություն ստեղծելու և գործադուլներին մասնակցելու համար։ Ձեռնարկատերերը պարտավորվում էին արհմիությունների հետ կնքել կոլեկտիվ պայմանագրեր և աշխատանքի չընդունել այն մարդկանց, որոնք չեն մտնում արհմիությունների մեջ (շրջանառվում էր այսպես կոչված «փակ արտադրության» գաղափարը)։ Ընդունվել է գործադուլի իրավունքի մասին օրենքը օրենքի համապատասխան կետերի խախտման դեպքում։ Օրենքի գործադրումը ստուգելու համար ստեղծվել է Աշխատանքային հարաբերությունների ազգային վարչությունը, որի ղեկավար կազմը նշանակել է նախագահը Սենատի առաջարկությամբ։ Աշխատանքային պրակտիկայում ապօրինի գործողությունների հայտնաբերման դեպքում վարչությունը գործը հանձնել է դատարանին, իսկ վարչության աշխատանքները խոչընդոտող անձինք դատարանի որոշմամբ կարող էին տուգանվել մինչև 5.000 դոլար տուգանքով կամ մեկ տարի ազատազրկմամբ, կամ միաժամանակ երկուսով էլ։

1937 թվականին ԱՄՆ-ի մասնավոր հատվածում զբաղվածության մակարդակը հասել է 1920-ական թվականների վերջի ցուցանիշներին, սակայն դրա հետագա աճը կանգնել է մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկիզբը։

Կենսաթոշակային ֆոնդեր

1935 թվականին տնտեսագետ Էվելին Բերնսի ակտիվ աջակցությամբ ընդունվել է սոցիալական ապահովության մասին օրենքը, որն իր տեսակի մեջ առաջինն է ԱՄՆ-ի համադաշնային նորմերի մեջ։ Ստեղծվել է Սոցիալական ապահովագրության վարչություն։

Օրենքով սահմանվում էր, որ պետք է վճարվի ծերության թոշակ ԱՄՆ-ի այն քաղաքացիներին, որոնք համապատասխանում են որոշակի պայմանների մի վերապահությամբ, «...եթե նրանց ընդհանուր աշխատավարձը, ինչպես սահմանել է վարչությունը, 1936 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ չէր գերազանցի 3.000 դոլարը։ Նրանց վճարվող ամենամսյա թոշակը հավասար կլինի վերոնշյալ թվի կեսին»։ Կենսաթոշակային ֆոնդի ձևավորման համար ի թիվս այլ հարկերի սահմանվում էր տարեկան 1 % հարկ. հաջորդ ամեն երեք տարվա համար հարկն ավելանում էր կես տոկոսով։ Ձեռնարկատերերի համար նախկինում գոյություն ունեցող հարկաչափին ավելանում էր նոր հարկ` նրանց վճարած տարեկան աշխատավարձի 1 %-ի չափով. հաջորդ ամեն երեք տարվա համար հարկն ավելանում էր կես տոկոսով։ 1938 թվականին ընդունվել է օրենք աշխատուժի վարձման մասին, որը աշխատողների որոշակի խմբերի համար հաստատել է աշխատանքային օրվա առավելագույն ժամանակն ու նվազագույն աշխատավարձը։

Օրենքը նաև նախատեսում էր գործազուրկի նպաստի չափը (նվազագույնը` շաբաթական 5 դոլար, առավելագույնը` շաբաթական 15 դոլար), ծերերին տրվող պետական օգնության չափը (միջինը` 18 դոլար), կարիքավոր ընտանիքների երեխաներին տրվող նպաստի չափերը (առավելագույնը` 18 դոլար և ևս 12 դոլար ամեն հաջորդ երեխայի համար), առողջապահական հաստիքների համար դաշնային կառավարության սուբսիդիաները^[19]։

Բնակարանաշինություն

Միջոցառումներ են ձեռք առնվել բնակարանաշինության համար։ Այդ նպատակով ստեղծվել են նոր երկու մարմիններ` Դաշնային բնակարանային կառավարում (անգլ.՝ Federal Housing Administration) և Փոխառու բնակարանատերերի կորպորացիա (անգլ.՝ Home Owners' Loan Corporation)^[20]: Առաջինը սահմանում էր բնակարանաշինության պետական միասնական ստանդարտներ, իսկ երկրորդը խթանում էր հիպոթեկային վարկավորումը։ Արդյունքում հիպոթեկային վճարումները երկարաձգվել են 5-10 տարուց 30 տարվա, իսկ սեփական բնակարաններ ունեցող ամերիկացիների քանակը 40 %-ից աճել է 66 %-ի (40 տարի անց նոր միայն վճարվել են այդ պարտքերը)^[20]։

Սևամորթ ամերիկացիների դրություն

Աֆրոամերիկացիները բացի տնտեսական ճգնաժամի հետ կապված խնդիրներից ստիպված են եղել նաև առնչվելու ամերիկյան հասարակության մեջ առկա ռասիզմի խնդիրներին։ Քաղաքական շատ առաջնորդներ, այդ թվում` նախագահ Ռուզվելտի կինը` Էլեոնոր Ռուզվելտը, փորձել են նրանց վրա տարածել աղքատների օգնության կառավարական ծրագրերը^[21]։ Ինքը նախագահ Ռուզվելտը իր կաբինետի ոչ առանցքային հաստիքներում հավաքել էր այնքան սևամորթ, որ այն անվանում էին «սև կաբինետ»։ Նա նաև փորձում էր ստանալ աֆրոամերիկյան քաղաքական կազմակերպությունների աջակցությունը հատկապես Չիկագոյում, և արդեն 1936 թվականին վերջիններս հանրապետականների նկատմամբ ունեցած իրենց կողմնորոշումը փոխեցին դեպի դեմոկրատները։ Այդ ժամանակից ի վեր սևամորթ ամերիկացիների ու դեմոկրատական կուսակցության մեջ կնքվել է քաղաքական համաձայնություն, որ գոյություն ունի մինչ օրս^[22]։

Ամեն դեպքում, այդ ժամանակ ռասսայական զտման կամ Ջիմ Քրոուի օրենքների մասին խոսք չի եղել, և աֆրոամերիկացիների հանդեպ քաղաքական ու տնտեսական աջակցությունը շատ ավելի համեստ էր, քան սպիտակներին տրամադրվող ծրագրերը, իսկ կենսաթոշակային ծրագրերը նրանց ընդհանրապես չէին վերաբերում^[23]։

Մշակութային աջակցություն

Ռուզվելտի վարչակարգը Հասարակական աշխատանքների վարչության դաշնային ծրագրերով արվեստի նախագծերի վրա ծախսել է մոտ 27 միլիոն դոլար։ Երաժշտական դաշնային ծրագիրն իրագործում էր դասական երաժշտության տարածում համընդհանուր հասանելություն ունեցող համերգների միջոցով և կոմպոզիտորների ու ունկնդիրների հանդիպումներ, ինչպես նաև երաժշտության ուսուցման հասանելության ծրագիր ցածր եկամուտ ունեցող խավերի համար^[24]։

Ֆրանկլին Ռուզվելտի նախագահության երկրորդ հատվածում նրա վարչակարգը դժվարին դրության մեջ է հայտնվել տնտեսական նոր ճգնաժամի պատճառով, որ սկսվել է 1937 թվականին և շարունակվել 1938 թվականի ողջ ընթացքում։ Արտադրությունը, եկամուտներն ու զբաղվածությունը կրկին կտրուկ անկում են ապրել։ Գործազրկությունը 1937 թվականի 14.3 %-ից 1938 թվականին դարձել էր 19 %։ Քաղաքական որոշ գործիչներ դրա պատճառ են համարել «Նոր կուրսը», նրա կողմնակիցների հարձակումը բիզնեսի վրա, գործադուլները, որոնք կազմակերպում էին Արտադրական արհմիությունների կոնգրեսն ու Աշխատանքի ամերիկյան դաշնությունը, մյուսները դրա պատճառ դիտարկում էին տնտեսության կարգավորման կառավարական թանկարժեք ծրագրերի չեղարկումը^[25][26]։ Նախագահ Ռուզվելտը խոշոր բիզնեսին կասկածում էր սաբոտաժի և իր քաղաքականության դեմ ուղղված դավադրության մեջ։ Նա նույնիսկ հանձնարարել է Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյին համապատասխան հետազոտություններ անել, սակայն ՀԴԲ-ն ոչ մի դավադրութուն չի հայտնաբերել^[27]։ Այդ ժամանակ Ռուզվելտը հայտարարել է, որ ճգնաժամի պատճառը տնտեսության մոնոպոլացումն է, իսկ նրա կողմնակիցները տնտեսական դժվարությունների համար մեղադրել են Հենրի Ֆորդին և Ամերիկայի մնացած ամենահարուստ մարդկանց (60 ընտանիք)` նրանց անվանելով «արտադրական օլիգարխիա», որ գերիշխում է ԱՄՆ-ում և փորձում են ստեղծել «մեծ բիզնեսի ֆաշիստական Ամերիկա, ստրկացված Ամերիկա»։ Խոշոր բիզնեսը վերահսկելու համար Արդարադատության նախարարությունում ստեղծվել է հատուկ բաժանմունք, սակայն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկզբին, երբ անհրաժեշտություն առաջացավ խոշոր ձեռնարկություններին ռազմական պատվերներ տալը, նրա գործունեությունը դադարեցվել է^[27]։

Ճգնաժամը հանգուցալուծելու համար նախագահ Ռուզվելտը հրաժարվել է բյուժեն հավասարակշռելու փորձերից և 1938 թվականին նախաձեռնել է կառավարական նոր ծրագրեր` 5 միլիարդ դոլար ընդհանուր արժեքով^[28]։ Բյուջեի դեֆիցիտը ծածկելու համար հարկերը շարունակել են աճել։ Նույն այդ ժամանակահատվածում կառավարության հակամենիշխանական քաղաքականությունը փոխվել է, իսկ Արտադրական արհմիությունների կոնգրեսն ու Աշխատանքի ամերիկյան դաշնությունը 1938 թվականից հետո պայքարել են ոչ այնքան գործատուների, որքան մեկը մյուսի դեմ^[29]։

Աջ մամուլն ու պահպանողականները Ռուզվելտին քննադատում էին սոցիալիզմը հիմնավորելու մեջ։ Ինքը նախագահը կարծում էր, որ փրկել է կապիտալիզմը և կանխել սոցիալական ցնցումները։ Ճգնաժամից դուրս գալուց հետո ընկերությունները հիմնականում Գերագույն դատարանի միջոցով հասնում են նրան, որ «Նոր կուրսի» օրենսդրությունը չեղարկվի։ Հետագայում ճգնաժամային դրսևորումները մեղմացնելու համար լայնորեն սկսում են ներդնել պետական կարգավորման նոր եղանակներ, որոնք հիմնականում իրականացվում էին ֆինանսա-տնտեսական միջոցներով։ Ռուզվելտի «Նոր կուրսը» անցկացվել է Ջոն Մեյնարդ Քեյնսի ծրագրերով։

Չնայած կառավարության ծրագրերի որոշ ազդեցություն ունենալուն` տնտեսական վայրիվերումները շարունակվել են մինչև 1941 թվականը։ Տղամարդկանց մոբիլիզացումը ռազմաճակատ և ռազմական պատվերների ֆինանսավորումը նպաստել են, որ ԱՄՆ-ն դուրս գա Մեծ ճգնաժամից։ Համախառն ազգային արդյունքը պատերազմի տարիներին կրկնակի աճել է. 1939 թվականին 99.7 միլիարդից 1944 թվականին դարձել է 210.1 միլիարդ։ Գործազրկությունը կրճատվել է 1940 թվականի 14 %-ից 1943 թվականին հասնելով 2 %-ի։ Միլիոնավոր ուսանողներ թողել են ուսումը, ֆերմերները` քիչ եկամուտ ունեցող աշխատանքը, նախկին տնային տնտեսուհիները մտել են աշխատանքի, որպեսզի լրացվի պատերազմ զորակոչված աշխատուժի պակասը։ Դեռևս 1946 թվականին դաշնային կառավարությունը շարունակել է իր պատվերների վրա ծախսել ազգային եկամուտի 30 %-ը, և դա պայմանավորել է տնտեսական աճի շարունակակականությունը^[30]։

1929 թվականին կառավարությունը ծախսել է ազգային եկամտի 3 %-ը միայն։ 1933-1939 թվականներին կառավարության եկամուտները եռապատկվել են, բայց պետական պարտքը քիչ է աճել` համեմատած այն շրջանի հետ, երբ 1944 թվականին ռազմական ծախսերի պատճառով այն հասել էր համախառն ազգային արդյունքի 40 %-ին^[31]։ Միևնույն ժամանակ աշխատանքային զբաղվածության ու բարձր աշխատավարձի տարբերությունը հարուստ ու աղքատ ամերիկացիների միջև զգալիորեն կրճատվել է^[32]։

• Նոր կուրսին առնչվող փաստաթղթեր
• Նոր կուրսին առնչվող փաստաթղթեր
• Հասարակական կարծիքը 1935—1946 թվականներին Արխիվացված 2012-07-28 Wayback Machine, հասարակական կարծիքի մասին հարցումներ անգլիախոս երկրներում
• Ռուզվելտին ու նրա Նոր կուրսը պատկերող ծաղրանկարներ Արխիվացված 2009-01-21 Wayback Machine
• «Զրույցներ բուխարու մոտ» — Ֆրանկլին Ռուզվելտի ռադիոհաղորդումներ
• Երիտասարդական քաղաքականությունը Տեխասում Նոր կուրսի շրջանում
• Արթուր Շլեզինգեր Կրտսեր Ռուզվելտի դարը (երեք հատորով, 1957-60).
• Ջիմ Պաուել Նոր կուրսի քննադատությունը բնակչության չքավոր խավերի կողմից
• Անդրեյ Զնամենսկի Մեծ ճգնաժամը և Ռուզվելտի Նոր կուրսը

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նոր կուրս» հոդվածին։