Ջոն Քենեթ Գելբրեյթ
Ջոն Քենեթ Գելբրեյթ (անգլ.՝ John Kenneth Galbraith, հոկտեմբերի 15, 1908[1][2][3][…], Iona Station, Օնտարիո, Կանադա - ապրիլի 29, 2006[4][1][2][…], Քեմբրիջ, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ[5]), ամերիկացի տնտեսագետ, հին (Վեբլենի) ինստիտուցիոնալ և քեյնսյան հոսանքների ներկայացուցիչ, XX դարի ականավոր տեսաբան տնտեսագետներից մեկը։
.svg){kind=small}
Դասավանդել է Կալիֆորնիայի, Հարվարդի և Փրինսթոնի համալսարաններում։ 1972 թվականին ամերիկյան տնտեսական ասոցիացիայի նախագահ, Ֆրենկ Սեյդմանի (1975), Վեբլեն-Կոմոնսի (1976), Վ. Լեոնտևի (2000) մրցանակների դափնեկիր է։ ԽՍՀՄ ԳԱ արտասահմանյան անդամ (1988)։
Կենսագրություն
Ծնվել է 1908 թվականի հոկտեմբերի 15-ին Օնտարիոյի (Կանադա) Իոնա կայարանում։ Ավարտել է Տորոնտոյի համալսարանը։ 1937 թվականին դարձել Է ԱՄՆ քաղաքացի։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին աշխատել է Գների կոմիտեում։ Եղել է Հարվարդի տնտեսագիտության պրոֆեսոր (1949-75)։ ծառայել է որպես դեսպան Հնդկաստանում (1961-63)։
Եղել է նախագահ Ջոն Քենեդիի և դեմոկրատական կուսակցության թեկնածուներ Էդլայ Սթիվենսոնի, Յուջին Մաքքարթիի և Ջորջ Մաքգովերնի խորհրդականը։ Եղել է նախագահ Բիլ Քլինթոնի խորհրդականը։
1988 թվականի դեկտեմբերի 27-ից ԽՍՀՄ ԳԱ արտասահմանյան անդամ է՝ համաշխարհային տնտեսության և միջազգային հարաբերությունների հիմնախնդիրների բաժնում։ 1993 թվականին պարգևատրվել է նրա անվան ոսկե մեդալով։ Մ. Վ. Լոմոնոսովան տնտեսական և սոցիալական գիտությունների բնագավառում ակնառու նվաճումների համար։ Ազատության նախագահական մեդալի կրկնակի ասպետ՝ 1946 թվականին, որը շնորհվել է ԱՄՆ նախագահ Հ. Թրումանի կողմից, իսկ 2000 թվականին՝ ԱՄՆ նախագահ Քլինթոնի կողմից։
Որդին տնտեսագետ Ջեյմս Ք. Գելբրեյթն է։
Ջոն Քենեթ Գելբրեյթը մահացել է 2006 թվականի ապրիլի 29-ին 97 տարեկան հասակում, Քեմբրիջի Mount Auburn հիվանդանոցում (Մասաչուսեթս, ԱՄՆ)։
Գաղափարներ
Ջոն Գելբրեյթը քննադատել է այն տեսակետը, որ տնտեսական շուկայում ուժերը գտնվում են ազատ մրցակցության վիճակում։ Նա կարծում էր, որ «սպառողական հասարակությունը» զարգացնում է տնտեսական անհավասարակշռություն՝ չափազանց շատ ռեսուրսներ ուղղելով սպառողական ապրանքների արտադրությանը և ոչ բավարար հանրային կարիքներին և ենթակառուցվածքներին։ Գելբրեյթը նաև քննադատել է մոնետարիզմի պաշտպանների կողմից առաջ քաշված այն տեսակետը, որ պետական ծախսերն ի վիճակի չեն նվազեցնել գործազրկությունը։ Նրա մոտեցումը հանրային հատվածի զարգացմանը համահունչ էր Քեյնսի տնտեսական ուսմունքներին։ Իր «առատության հասարակություն» (1958) գրքում նա փաստում է ազատ շուկայական կապիտալիզմի միտումը՝ ստեղծելու և՛ մասնավոր շքեղություն, և՛ հանրային աղքատություն։ Նա խորապես հավատում էր կառավարության դերին տնտեսական պլանավորման մեջ։ Նա պնդում էր, որ խոշոր կորպորացիաների մոտիվացիան կախված է «տեխնոկառուցվածքի» կամ գերատեսչական վերահսկողության ազդեցությունից, և այդպիսի կորպորացիաները առաջնորդվում են անվտանգության և ընդլայնման ձգտմամբ, այլ ոչ թե առավելագույն շահույթի հետապնդմամբ։ Նա գովազդը մասամբ դիտում էր որպես շուկայում իշխանության հասնելու և ընդլայնումը համախմբելու կարևոր միջոց։ Մյուս կողմից, կորպորացիաներին հետ են պահում այլ ընկերությունների, արհմիությունների, սպառողների խմբերի և կառավարությունների «հավասարակշռող ուժը»։ Նա նաև կարծում էր, որ ժամանակակից տնտեսության մեջ կանայք վերածվել են թաքնված ծառաների դասի։
«Տնտեսագիտություն և հասարակության նպատակները» գրքում Ջ. Կ. Գելբրեյթը նշել է, որ տեխնոկառուցվածքով կառավարվող կորպորացիաները կազմում են տնտեսության պլանավորման ենթահամակարգը, իսկ փոքր ընկերությունները՝ շուկայական ենթահամակարգը։ Միևնույն ժամանակ, պլանավորման ենթահամակարգը շահագործում է շուկայական ենթահամակարգը՝ այդպիսով առաջացնելով շահույթի անհավասարություն։ Ջ. Կ. Գելբրեյթը կարծում էր, որ տեխնոկառուցվածքը նույնպես առաջատար դիրք է զբաղեցնում ԽՍՀՄ տնտեսության մեջ, ինչը, ի վերջո, պետք է հանգեցներ շուկայական և պլանավորված տնտեսական համակարգերի էվոլյուցիոն կոնվերգենցմանը։ Այս գրքում նա ներկայացրել է «ինքնաշահագործման» կատեգորիան՝ այսպես է անվանել իր ընկերությունում աշխատող գործատուի կամ ձեռնարկատիրոջ գործունեությունը։
Ժամանակակից տնտեսագետներից քչերը կարող են պարծենալ այնպիսի հաջող և բազմազան կարիերայով, ինչպիսին Ջոն Գելբրեյթն է։ Յոթանասունականներին, երբ մարդկության ապագան սկսեց դիտվել մռայլ գույներով, Գելբրեյթը հարգանքի տուրք մատուցեց ապագայաբանությանը։
Իր վերջին գրքում՝ «Անմեղ խաբեության տնտեսությունը», որը հրատարակվել է 2004 թվականի փետրվարի 26-ին, նա կասկածի տակ դրեց մի շարք ընդհանուր ընդունված թեզեր, որոնց վրա հիմնված է ժամանակակից տնտեսական տեսությունը։ Ըստ Գելբրեյթի, տնտեսության «մասնավոր» և «պետական» հատվածների տարբերությունը մեծ մասամբ ֆանտազիա է, ոչ թե իրականություն։ Նա նաև կասկած հայտնեց, որ բաժնետերերն ու տնօրեններն իսկապես մեծ դեր ունեն ժամանակակից ընկերության կառավարման գործում։ Գելբրեյթը քննադատաբար էր վերաբերվում ԱՄՆ Դաշնային պահուստների համակարգին՝ հայտարարելով, որ նրա իրական ձեռքբերումները շատ ավելի համեստ են, քան ընդունված է գրել։ Ի վերջո, նա հայտնի այլախոհ էր, ով խիստ քննադատում էր իր երկրի քաղաքականությունը, ներառյալ ԱՄՆ-ի պատերազմը Վիետնամում և 2003 թվականին Իրաք ներխուժումը։
Ծանոթագրություններ
Գրականություն
Ստեղծագործությունների ցանկ
- «Ամերիկյան կապիտալիզմ» (American Capitalism, 1952),
- Гэлбрейт, Дж. К. Великий крах 1929 года = The Great Crash, 1929 (1954). — Минск: Попурри, 2009. — 256 с. — ISBN 978-985-15-0779-1
- «Առատության հասարակություն» (The Affluent Society, 1958), — М.: Олимп-Бизнес, 2018. — 404 с. — ISBN 978-5-604-00096-0.
- Гэлбрейт, Дж. К. Новое индустриальное общество = The New Industrial State (1967). — АСТ, 2004. — 608 с. — ISBN 5-17-024777-X
- Гэлбрейт, Дж. К. Экономические теории и цели общества = Economics and the Public Purpose (1973) / Под общ. ред. и с предисл. Н. Н. Иноземцева, А. Г. Милейковского. — М.: Прогресс, 1976. — 408 с.
- «Փող. որտեղից է այն գալիս, ուր է գնում» (Money: whence it came, where it went, 1975)
- Гэлбрейт, Дж. Жизнь в наше время. Воспоминания = A Life in Our Times (1981) / Общ. ред. и предисл. С. М. Меньшикова. — М.: Прогресс, 1986. — 406 с.
- «Տնտեսագիտությունը հեռանկարում» (Economics in Perspective, 1987).
- Гэлбрейт Дж., Меньшиков С. Капитализм, социализм, сосуществование = Capitalism, Communism and Coexistence (1988). — М.: Прогресс, 1988.
- «Զսպման մշակույթ» (The Culture of Containment, 1992).
- Անմեղ խաբեության տնտեսություն = The Economics of Innocent Fraud: Truth for Our Time. (2004) — М.: Европа, 2009. — 88 с.
Մատենագիտություն
- Блауг М. Гэлбрейт, Джон // 100 великих экономистов после Кейнса = Great Economists since Keynes: An introduction to the lives & works of one hundred great economists of the past. — СПб.: Экономикус, 2009. — С. 70—73. — 384 с. — (Библиотека «Экономической школы», вып. 42). — 1500 экз. — ISBN 978-5-903816-03-3
- Голбрейт Джон Кеннет / Сарычев В. Г. // Гоголь — Дебит. — М. : Советская энциклопедия, 1972. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 7).
- Ֆելդբլում Վ. Ջոն Գելբրեյթ - ժամանակակից կապիտալիզմի մեծ հետազոտող Արխիվացված 2018-05-06 Wayback Machine
- «John Kenneth Galbraith» (անգլերեն). Վերցված է 2014-06-09-ին.
- Ногаев И. В. Экономический прагматизм Джона Кеннета Гэлбрейта: К 100-летию со дня рождения // США и Канада: экономика, политика, культура. — 2008. — № 10. — С. 77—90.