Confucius

Ni Confucius (551–479 BCE)^[1] ket maysa idi nga Insik a manursuro, editor, politiko, ken pilosopor ti Primabera ken Otonio a paset ti panawen ti Insik a pakasaritaan.Ti pilosopia ni Confucius nangiyunay-unay ti personal ken gobarnamental a moralidad, kinaagpayso ken dagiti sosial a pannakibiang, hustisia ken kinapasnek. Dagiti simmursurot kaniana ket nakaibinglayda kadagiti dadduma nga eskuela idi las-ud ti Sangagasut nga Es-eskuela ti Panunot a panawen ngem isuda ket napasardeng a maiparabor dagiti Legalistas idi las-ud ti Qin a Dinastia. Kalpasan ti panagballigi ti Han iti Chu kalpasan ti panakarebba tif Qin, dagiti kapanunotan ni Confucius ket nakagun-od ti opisial a panakakayat ken kaaduan a naiparparang-ay iti sistema a naamammoan a kas ti Confucianismo.

Confucius 孔子
Ti ladawan ni Confucius babaen ti Tang a Dianstia nga artista a n Wu Daozi (680–740)
Nayanak	551 SK Zou, Estado ti Lu
Natay	479 BCE Lu State
Pakipagilian	Insik
Panawen	Taga-ugma a pilosopia
Rehion	Insik a pilosopia
Pagadalan	Nangipatakder ti Confucianismo
Kangrunaan a pagirayan	Moral a pilosopia, Sosial a pilosopia, Etika
Nalatak a kapanunotan	Confucianismo
Nakaimpluensiaan I Ching, Libro dagiti Ritos
Naimpluensiaan Adu kadagiti Insik a pilosopo, a naisangsangayan kenni Mencius, Xun Zi, dagiti Neotaoista ken dagiti Neoconfuciano; François Quesnay; the Physiocrats; Christian Wolff; Robert Cummings Neville; Ezra Pound
[urnosen iti Wikidata]

Ni Confucius ket tawidan a naipammadayawan a nagsurat wenno nagurnos kadagiti adu a Insik a klasiko a teksto a mairaman kadagiti amin a Lima a Klasiko, ngem dagiti moderno nga eskolar ket nagan-annadda a mangidakdakamat ti naisangsangayan a panagipatalgedan kenni Confucius . Dagiti aporismoa maipanggep kadagiti sursurona ket naurnong idiay Analeta, ngem kadagiti adu laeng tawtawen kalpasan ti ipupusayna.

Dagiti pamunganayan ni Confucius ket adda dagiti nakaibatayn ti sapasapa nga Insik a tawidan ken pammati. Isu ket nangikampeon ti napigsa a kinatulnog iti pamilia, panagraem kadagiti puonan, panarespeto kadagiti manakman babaen dagiti annakda (ken iti tawidan a pannakaipatarus) ti asawa a lallaki baben dagiti asawada. Isu ket nangisingasing pay a ti pamilia a kas batayan ti umno a gobierno. Isu ket nnagiyunayunay ti nadayeg a naamammoan a pamunganayan ti "Saanmo nga aramiden dagiti saamo a kayat a maramid kenka", ti maysa a nasapa bersion ti Nabalitokan nga Alagaden.