Mali
4°W / 17°N 4°W
Ti Mali (Pranses: [mali]), opisial a ti Republika ti Mali (Pranses: République du Mali), ket ti maysa a napalikmutan iti daga a pagilian idiay Laud nga Aprika. Ti Mali ket ti maikawalo a kadakeklan a pagilian idiay Aprika, nga addaan iti kalawa iti sumurok a 1,240,000 kuadrado kilometro (480,000 sq mi). Ti populasion ti Mali ket 14.5 a riwriw. Ti kapitoliona ket ti Bamako. Ti Mali ket buklen dagiti walo a rehion ken dagiti pagbeddenganna iti amianan ket nauneg nga umabot iti tengnga ti Desierto ti Sahara, bayat a ti akin-abagatan a parte ti pagilian, nga ayan ti kaaduan dagiti agtataeng, ket mangiladawan kadagiti karayan ti Niger ken Senegal. Dagiti sentro ti ekonomia ti pagilian ket ti agrikultura ken panagkalap. Adda dagiti prominente a masna a rekurso ti Mali ket mairaman ti balitok, ken isu ti maikatlo a kadakkelan nga agpatpataud iti balitok iti kontinente ti Aprika,[7] ken asin. Agarup a kagudua tu populasion ket agbibiagda iti baba ti linia ti kinapanglaw iti lubong iti $1.25 (E.U.) iti maysa nga aldaw.[8] Kaaduan ti populasionna ket (90%) dagiti Muslim.[9]
Republika ti Mali
| |
|---|---|
 Wagayway  Eskudo | |
| Napili a pagsasao: "Un peuple, un but, une foi" (Pranses) "Maysa a tattao, maysa a gandat, maysa a pammati" | |
| Nailian a kanta: Le Mali (Pranses)[1] | |
.svg) Lokasion ti Mali (berde) | |
_-_MLI_-_UNOCHA.svg) | |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Bamako 12°39′N 8°0′W / 12.650°N 8.000°W |
| Opisial a sasao | Pranses |
| Dagiti nailian a pagsasao |
|
| Grupgrupo ti etniko |
|
| Nagan dagiti umili | Maliano, Taga-Mali |
| Gobierno | Unitario a semi-presidensial a republika |
• Presidente | Assimi Goïta |
• Kangrunaan a Minsitro | Choguel Kokalla Maïga |
| Lehislatura | Nailian nga Asemblia |
| Wayawaya | |
• manipud iti Pransiaa | 20 HUnio 1960 |
• kas Mali | 22 Septiembre 1960 |
| Kalawa | |
• Dagup | 1,240,192 km2 (478,841 sq mi) (Maika-23) |
• Danum (%) | 1.6 |
| Populasion | |
• Senso idi April 2009 | 14,517,176[2] (Maika-67) |
• Densidad | 11.7/km2 (30.3/sq mi) (Maika-215) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2017 |
• Dagup | $40.974-bilion[3] |
• Tunggal maysa a tao | $2,360[3] |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2017 |
• Dagup | $14.344 billion[3] |
• Tunggal maysa a tao | $826[3] |
| Gini (2010) | 33.0[4] kalalainganna |
| HDI (2015) |  0.442[5]ababa · Maika-175 |
| Kuarta | Pranko CFA ti Laud nga Aprika (XOF) |
| Sona ti oras | UTC+0 (GMT) |
| Pagmanehuan | kanawan[6] |
| Kodigo ti panagtawag | +223 |
| Kodigo ti ISO 3166 | ML |
| TLD ti internet | .ml |
| |
Ti agdama nga aldaw a Mali ket parte idi dagiti tallo a Laud nga Imperio ti Aprika a tinengngel babaen ti trans-Sahara a panagtagilako: ti Imperio a Ghana, ti Imperio a Mali (ti nakainaganan ti Mali), ken ti Imperio a Songhai. Idi las-ud ti nabalitokan a panawenna, adda idi ti rumangrang-ay a matematika, astronomia, literatura, ken arte.[10][11] Iti kalatakanna idi 1300, ti Imperio a Mali ket sinakopna iti kalawa iti kadakkel ti agdama nga aldaw a Pransia ken gimmay-at iti laud nga aplaya ti Aprika.[12] Idi naladaw a maika-19 a siglo, idi las-ud ti Karapkap para iti Aprika, innla ti Pransia ti Mali, ken inaramidna akas parte ti Pranses a Sudan. Ti Pranses a Sudan (ammo idi a kas ti Sudanes a Republika) ket kimmaddua iti Senegal idi 1959, ken nakagun-od iti wayawaya idi 1960 a kas ti Pederasion ti Mali. Kalpasan ti nabiit, kalpasan ti ipapanaw ti Senegal manipud iti pederasion, bukod nga inrangarang ti Sudanes a Republika a kas ti nawaya a Republika ti Mali. Kalpasan ti napaut a paset ti panawen iti turay ti maysa a partido, ti kudeta idi 1991 ket isu ti nakaiturongan ti pannakaisurat ti baro a batay-linteg ken ti pannakaipatakder ti Mali a kas demoratiko, ken kas adu a partido nga estado.
Idi Enero 2012, napasamak ti maysa a siiigam a suppiat idiay akin-amianan a Mali, a dagiti rebelde a Tuareg ket nangalada iti panagtengngel idi Abril ken inrangrangda ti ipapanaw iti baro nga estado ti Azawad.[13] Ti suppiat ket pinarikutan ti maysa a kudeta ti militar a napasamak idi Marso[14] ken kalpasanna ti panalalaban dagiti rebelde ti Tuareg ken Islamista. Iti panagsungbat kadagiti panagal iti teritoria babaen dagiti Islamista, inrugi ti militar ti Pransia ti Opération Serval idi Enero 2013.[15] Kalpasan ti maysa a bulan, dagiti puersa ti Mali ken Pransia ket naalada manen ti kaaduan ti amianan.
Dagiti nagibasaran
Bibliograpia
- "Constitution of Mali" (PDF) (iti Pranses). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2018-09-20. Naala idi 2017-08-30. A student-translated English version Naiyarkibo 2017-03-29 iti Wayback Machine is also available.
- DiPiazza, Francesca Davis (2006). Mali in Pictures. Minneapolis, Minnesota: Learner Publishing Group. ISBN 978-0-8225-6591-8.
- "Mali country profile" (PDF). Library of Congress Federal Research Division. Enero 2005. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- Milet, Eric & Manaud, Jean-Luc (2007). Mali (iti Pranses). Editions Olizane. ISBN 2-88086-351-1.
- Velton, Ross (2004). Mali. Bradt Travel Guides. ISBN 1-84162-077-7.
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig iti Mali iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Mali manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
Wikimedia Atlas iti Mali
- Opisial a website
- Mali a naikabil iti The World Factbook (iti Ingles)
- Mali manipud iti UCB Libraries GovPubs
- Mali iti Curlie (iti Ingles)
- Bariweswes ti Mali manipud iti BBC News