Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Hoàng hay Huỳnh (chữ Hán : 黃 ) là một họ ở Việt Nam . Ngoài ra họ Hoàng có thể tìm thấy ở Trung Quốc , Hàn Quốc , Đài Loan , Triều Tiên . Họ Hoàng trong tiếng Trung có thể phiên âm Latinh thành Huang , Wong , Vong , Bong , Ng , Uy , Wee , Oi , Oei or Ooi , Ong , Hwang , hay Ung theo phương ngữ từng vùng. Họ Hoàng trong tiếng Triều Tiên được phiên âm thành Hwang .
Ở miền Trung (từ Huế và một phần nhỏ Quảng Trị trở vào) và miền Nam Việt Nam, do kỵ húy chúa Nguyễn Hoàng nên họ Hoàng được đọc chệch thành Huỳnh từ hàng trăm năm nay.[1] người Hoa khi đăng ký hộ tịch, không dùng phiên âm Hán-Việt để ghi tên mình ra chữ Quốc ngữ , mà dùng phiên âm trực tiếp từ một phương ngôn tiếng Hoa nào đó. Vì thế, tại Việt Nam họ Hoàng còn có một biến thể khác là Vòng hoặc Voòng.
Họ Hoàng là họ phổ biến thứ 7 ở Trung Quốc. Tổng số người họ Hoàng ở Trung Quốc và Đài Loan ước tính 29 triệu người, ngoài ra còn có hơn hai triệu người Hoa kiều mang họ này. 4,3 triệu người Việt và 1 triệu người Triều Tiên có họ Hoàng. Điều tra dân số năm 2000 của Hàn Quốc cho thấy đây là họ của 644.294 người, xếp thứ 17.[2]
Lưu ý phân biệt họ Hoàng (黃) và họ Hoàng Phủ chữ Quốc ngữ chỉ biểu âm, không biểu rõ nghĩa như chữ Hán và chữ Nôm .
Hoàng Cống, quê Hoa Lư Ninh Bình, danh tướng thời Hai Bà Trưng Hoàng Thiều Hoa , nữ tướng dưới thời Hai Bà Trưng , hiệu là Tiên Phong nữ tướngHoàng Chí Công , Hoàng Sơn Khung , Hoàng Thị Đậu , Hoàng Thông , Hoàng Trung Công , Hoàng Uy Công là những vị tướng nhà Đinh giúp Đinh Bộ Lĩnh đánh dẹp loạn 12 sứ quân .Hoàng Thị Thi , mỹ hiệu Ngô phu nhân là một bà hoàng hậu của Vua Đinh Tiên Hoàng, sinh ra thái tử Đinh Hạng Lang .Hoàng Hối Khanh , Thái học sinh thời Trần Thuận Tông, quan nhà HồHoàng Quán Chi, thủ khoa thời nhà Trần Hoàng Trình Thanh , đại thần nhà Lê Sơ[3] Hoàng Đức Lương , là văn thần, nhà thơ thời Lê Sơ, là người biên soạn cuốn Trích diễm thi tập Hoàng Nghĩa Phú , trạng nguyên , quan nhà Hậu LêTổng đốc Hoàng Diệu Nhà hoạt động cách mạng Hoàng Văn Thụ . Hoàng Công Chất , một thủ lĩnh trong các cuộc khởi nghĩa nông dân Đàng Ngoài Hoàng Phùng Cơ , tướng cuối thời Hậu LêHoàng Đôn Hòa, lương y dưới thời Lê Trang Tông (1533), được sắc phong Lương y dược linh thông cư sĩ [4] Hoàng Văn Tán , trạng nguyên khoa thi Quý Mùi dưới thời Lê Cung Đế, quan triều MạcHoàng Sầm , thám hoa , quan triều Mạc , ông được chép trong sách Tang thương ngẫu lục Hoàng Đình Bảo , hay Huy quận công, đại thần thời Lê-TrịnhHoàng Kế Viêm , phò mã, danh tướng nhà NguyễnHoàng Văn Lịch , thợ cơ khí thời NguyễnHoàng Tế Mỹ , hoàng giáp, quan nhà NguyễnHoàng Đình Tá , hoàng giáp, quan nhà NguyễnHoàng Bính , hoàng giáp, quan nhà NguyễnHoàng Ngọc Uẩn , một văn nhân trong nhóm Bình Dương thi xã ở đất Gia Định, văn thần của triều NguyễnHoàng Diệu , tên thật Hoàng Kim Tích , Phó Bảng, tổng đốc Hà Ninh thời nhà Nguyễn, quyết tử bảo vệ thành Hà Nội trước quân Pháp năm 1882.Hoàng Bật Đạt , quan nhà Nguyễn, tham gia khởi nghĩa Ba Đình 1886-1887Hoàng Văn Hòe , đỗ tiến sĩ năm Canh Thìn (1880), nhà thơ, chí sĩ phong trào Cần Vương Huỳnh Côn , đỗ phó bảng năm 1887, Thượng thư nhà Nguyễn; là Ông nội của nhà văn Bảo Ninh Hoàng Cao Khải , quan đại thần thân Pháp nhà NguyễnHoàng Trọng Phu , quan nhà Nguyễn, Tổng đốc Hà ĐôngHoàng Tăng Bí , nhân sĩ yêu nước, nhà soạn tuồng, một trong số trí thức sáng lập phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục Hoàng Thị Cúc , hoàng hậu nhà Nguyễn, vợ vua Khải Định, mẹ Bảo ĐạiHoàng Văn Thái , Đại tướng QĐNDVN Hoàng Lê Kha , Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dânHoàng Văn Thái , Trung tướng QĐNDVNHoàng Kiện , Thiếu tướng QĐNDVN, Phó Tư lệnh QK4, Phó Giám đốc Học viện Quốc phòngHoàng Đan , Thiếu tướng QĐNDVN, Phó tư lệnh Quân đoàn 2, Phó Giám đốc Học viện Quốc phòngHoàng Cơ Minh , phó đề đốc Hải quân Việt Nam Cộng hòa , người sáng lập Đảng Việt Tân Hoàng Minh Thi , Thiếu tướng QĐNDVNHoàng Xuân Lãm , tướng lĩnh quân lực Việt Nam Cộng Hòa Hoàng Quốc Thịnh, Quyền Bộ trưởng Bộ Nội thương: Từ 3 tháng 11 năm 1966 đến 30 tháng 10 năm 1967. Hoàng Bằng , nguyên Chính ủy Viện Khoa học và Công nghệ Quân sự .Hoàng Anh , nguyên Phó thủ tướng VNDCCH, Bộ trưởng bộ tài chínhHoàng Quy , nguyên Bộ trưởng Bộ tài chínhHoàng Văn Phong , nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Trung Hải , Phó Thủ tướng , nguyên Bộ trưởng Bộ Công nghiệp Việt Nam , Bí thư thành ủy Hà Nội Hoàng Tuấn Anh , Bộ trưởng, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch Hoàng Văn Nghiên , nguyên Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội Hoàng Xuân Hãn , giáo sư toán học, kỹ sư, nhà nghiên cứu ngôn ngữ và văn hóa giáo dục Việt NamHoàng Thúc Trâm , nhà sử học, hiệu Hoa BằngHoàng Thị Nga , nữ Tiến sĩ Vật lý đầu tiên người Việt Nam, hiệu trưởng đầu tiên của Trường Đại học Khoa học, Đại học Quốc gia Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.Hoàng Tụy , giáo sư toán học, giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I, giải thưởng Constantin Caratheodory[5] Hoàng Xuân Sính , giáo sư toán học, nhà giáo nhân dânHoàng Như Tiếp , kiến trúc sư, giải thưởng Hồ Chí Minh đợt IGiáo sư, bác sĩ Hoàng Tích Trý . Hai anh em Hoàng Tích Trý , giáo sư, bác sĩ vi trùng học, cố Bộ trưởng Bộ Y tế, và Hoàng Tích Mịnh , bác sĩ, giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I. Hoàng Thủy Nguyên , con trai Hoàng Tích Trý, cũng là bác sĩ, nhận giải thưởng Hồ Chí Minh đợt II về khoa học Y Dược. Hoàng Đình Cầu , giáo sư bác sĩ phẫu thuật Việt NamHoàng Xuân Nhị , nhà giáo, nhà văn, dịch giả Việt NamHoàng Tích Chỉ nhà biên kịch hàng đầu của nền điện ảnh cách mạng Việt Nam.Hoàng Phạm Trân , bút danh Nhượng Tống, nhà văn, dịch giảHoàng Ngọc Phách , nhà văn, tác giả tiểu thuyết Tố Tâm Hoàng Như Mai , giáo sư văn học, nhà vănHoàng Ngọc Hiến , nhà lý luận phê bình, dịch giả văn học, nguyên hiệu trưởng trường viết văn Nguyễn DuHoàng Văn Phúc , nhà thơ, nhạc sĩ, ông là tác giả bài thơ Về đây nghe emHoàng Trung Thông , nhà thơHoàng Phê , nhà ngôn ngữ, từ điển họcHoàng Nhuận Cầm , nhà thơ hiện đạiHoàng Ấu Phương , tức Bảo Ninh , cháu nội của Hoàng (Huỳnh Côn ), nhà văn, tác giả của tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh Hoàng Minh Tường , nhà vănBốn anh em: Hoàng Tích Chu , nhà báo; Hoàng Tích Chù , họa sĩ, giải thưởng Hồ Chí Minh; Hoàng Tích Linh, nhà viết kịch; và Hoàng Tích Chỉ , nhà biên kịch điện ảnh, giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật Hai anh em Hoàng Quý và Hoàng Phú (Tô Vũ ), nhạc sĩ từ thời tiền chiến Hoàng Giác , nhạc sĩHoàng Khánh Ngọc , Siêu mẫu Việt Nam 2004, đại diện Việt Nam dự thi Hoa hậu Hoàn vũ 2004 .Hoàng Thị Thùy , Á hậu 1 Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2017 , đại diện Việt Nam tham dự Hoa hậu Hoàn vũ 2019 .Hoàng Hà , tên thật Hoàng Phi Hồng, nhạc sĩHùng Lân , tên thật Hoàng Văn Cường , nhạc sĩHoàng Châu Ký , giáo sư, nhà nghiên cứu tuồng Hoàng Trọng , nhạc sĩ với nhiều bản tango Hoàng Lập Ngôn , họa sĩHoàng Việt , họa sĩ thiết kếHoàng Thi Thơ , nhạc sĩHoàng Oanh , ca sĩ người Việt hải ngoạiNgọc Anh , ca sĩ nhạc Việt Nam, cựu thành viên tam ca 3A.Hoàng Thùy Linh , diễn viên, ca sĩ Việt NamHoàng Thị Hạnh , Hoa hậu Sắc đẹp Châu Á 2017, đại diện Việt Nam tham dự Hoa hậu Trái Đất 2019 .Hoàng Văn Hoàn, nghệ sĩ make up- Giải nhất I-Diffirent Hoàng Quang Sơn, diễn viên, quán quân gương mặt điện ảnh 2019 Hoàng Thị Xuân Trang, nhà thơ và họa sĩ người Huế. Hoàng Kiều , tức Kieu Hoang, tỷ phú Mỹ gốc Việt[6] [7] Hoàng Chúc , tức Chuc Hoang, doanh nhân Pháp gốc ViệtHoàng Quốc Vượng, Chủ tịch hội đồng quản trị nguyên Tổng giám đốc tập đoàn Tập đoàn Dầu khí Việt Nam sắp nghỉ hưu vào ngày 1/1/2024 là một doanh nhân chính trị gia việt nam ...vv Chí sĩ, nhà báo Huỳnh Thúc Kháng Huỳnh Thúc Kháng , nhà yêu nước, cố Bộ trưởng Bộ Nội vụ Việt Nam Dân chủ Cộng hòaHuỳnh Tấn Phát , kiến trúc sư, Chủ tịch Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, Phó Thủ tướng, giải thưởng Hồ Chí Minh đợt IHuỳnh Đảm , nguyên Ủy viên TW Đảng CSVN , Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Huỳnh Thị Nhân , nguyên Ủy viên TW Đảng CSVN Huỳnh Văn Trí (còn được biết là Mười Trí), bộ đội trong Chiến tranh Đông Dương tại Miền Nam, Việt Nam Huỳnh Văn Cao , cựu chính khách, tướng lĩnh Việt Nam Cộng HòaHuỳnh Thiện Lộc , chính trị gia Việt NamHuỳnh Ngọc Sơn ,Thượng Tướng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng , nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam Huỳnh Đức Thơ , Chủ tịch UBND thành phố Đà NẵngHuỳnh Minh Chắc , Bí thư Tỉnh ủy Hậu GiangHuỳnh Uy Dũng , doanh nhân, nguyên đại biểu quốc hội khóa XHuỳnh Phong Tranh , tổng thanh tra chính phủHuỳnh Văn Bánh , liệt sĩ, bí thư phân khu ủyHuỳnh Vĩnh Ái , nguyên Thứ trưởng Bộ VHTTDL Huỳnh Khương An, đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, liệt sĩ đấu tranh chống Phát xít. NSND Viễn Châu (Huỳnh Trí Bá), nhạc sĩ, danh cầm, soạn giả cải lương.Huỳnh Anh , nhạc sĩHuỳnh Nhật Tân , nhạc sĩHuỳnh Minh Thủy (nghệ danh Thủy Top), diễn viên, ca sĩ nổi tiếngTâm Đoan , tức Huỳnh Ngọc Tâm Đoan , một nữ ca sĩ người Canada gốc ViệtKristine Sa , tên thật Huỳnh Ngọc Nhã Yến , ca sĩ nhạc Pop người Việt tại CanadaHuỳnh Hữu Ủy , nhà nghiên cứu và phê bình mĩ thuậtHuỳnh Phúc Điền , đạo diễn phimTrường Vũ , tên thật Huỳnh Văn Ngoảnh , ca sĩ hải ngoạiĐàm Vĩnh Hưng tên thật Huỳnh Minh Hưng, ca sĩLâm Khánh Chi tên thật Huỳnh Phương Khanh, ca sĩ chuyển giới Huỳnh Trấn Thành , MC, diễn viên điện ảnh, diễn viên hài, diễn viên lồng tiếngHuỳnh Văn Gấm , họa sĩ, Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuậtHuỳnh Lập , diễn viên và đạo diễnHuỳnh Thị Thùy Dung , Á hậu 2 Hoa hậu Việt Nam 2016 , đại diện Việt Nam tham dự Hoa hậu Quốc tế 2017 Huỳnh Phạm Thủy Tiên, Á hậu 2 Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2022 Huỳnh Nguyễn Mai Phương , Hoa hậu Thế giới Việt Nam 2022 , đại diện Việt Nam dự thi Hoa hậu Thế giới 2023 Huỳnh Thị Yến Nhi, Á khôi 1 Hoa khôi Áo dài Việt Nam 2016 , Á hậu 1 Hoa hậu Hữu nghị ASEAN 2017, đại diện Việt Nam tham dự Hoa hậu Hoàn cầu 2018 Huỳnh Thị Thanh Thủy , Hoa hậu Việt Nam 2022 Huỳnh Trần Ý Nhi , Hoa hậu Thế giới Việt Nam 2023 , đại diện Việt Nam dự thi Hoa hậu Thế giới 2024 Huỳnh Minh Kiên, Á hậu 2 Hoa hậu Thế giới Việt Nam 2023 Huỳnh Thới Ngọc Thảo (Ba Lùi), diễn viên, MC, tiktoker Huỳnh Khương Ninh, nhà giáo, sáng lập trường Tư thục Huỳnh Khương Ninh ở Đa Kao, Sài Gòn. Chú Hỏa , tức Huỳnh Văn Hoa, người Việt gốc Hoa, một trong tứ đại hào phú của Sài Gòn xưa.Huỳnh Mỹ Hằng , nhà hóa học tại phòng thí nghiệm quốc gia Los Alamos , giải thưởng MacArthur Fellowship năm 2007Nick Út , tên thật Huỳnh Công Út , phóng viên ảnh của AP Huỳnh Quang Thanh , cầu thủ bóng đáHuỳnh Quốc Cường , cầu thủ bóng đáHuỳnh Tấn Sinh , cầu thủ bóng đáHuỳnh Công Đến, cầu thủ bóng đá Huỳnh Tuấn Linh , cầu thủ bóng đáHuỳnh Thi (Paul Huỳnh), phó Giám đốc Trung tâm Thuý Nga Huỳnh Như , nữ cầu thủ bóng đáNgười Trung Quốc nổi tiếng sửa mã nguồn Hoàng Trung , một trong những tướng lĩnh dưới trướng Lưu Bị thời Tam QuốcHoàng Sào , thủ lĩnh của khởi nghĩa Hoàng Sào đời nhà ĐườngHoàng Phi Hồng , một võ sư Kung fu Hoàng Nhật Hoa , diễn viên của Hồng KôngHoàng Thu Sinh , diễn viên Hồng KôngHoàng Tử Thao , diễn viên kiêm ca sĩ Trung Quốc, hay thường được biết đến chỉ với tên Tao, là cựu thành viên nhóm nhạc K-Pop EXO Hoàng Tông Trạch , diễn viên Hồng Kông Hoàng Dịch , diễn viên Trung Quốc Hoàng Cảnh Du , diễn viên Trung Quốc Huỳnh Hiểu Minh , diễn viên Trung QuốcHoàng Hiên , diễn viên Trung QuốcJustin Hoàng Minh Hạo , ca sĩ, cựu thành viên nhóm nhạc Nine Percent , Trung Quốc, hiện tại hoạt động trong nhóm nhạc NEXT7Hendery tên thật là 黄冠亨 (Bính Âm : Wong Kunhang / Huáng Guānhēng) (Hán Việt : Hoàng Quán Hanh), thành viên nhóm nhạc NCT Lucas tên thật là 黄旭熙 (Bính Âm : Wong Yuk-hei / Huáng Xùxī) (Hán Việt : Hoàng Húc Hi), thành viên nhóm nhạc NCT Renjun tên thật là 黄仁俊 (Bính Âm : Huáng Rénjùn) (Hán Việt : Hoàng Nhân Tuấn), ca sĩ, dancer, thành viên nhóm nhạc NCT Hoàng Xán Xán , nữ diễn viên Trung Quốc Hoàng Hưng , người dẫn đầu Khởi nghĩa Quảng Châu lần 2 năm 1911Người Triều Tiên nổi tiếng sửa mã nguồn Hoàng Hỉ , một chính trị gia dưới thời Cao Ly , tể tướng Nhà Triều Tiên Hoàng Chân Y , một nữ thi sĩ sống dưới thời vua Triều Tiên Trung Tông Hwang Kyo-ahn , thủ tướng Hàn Quốc.Hwang Mi-young (Hán-Việt : Hoàng Mỹ Anh), tức Tiffany , nữ ca sĩ người Mỹ gốc Hàn Quốc, thành viên nhóm nhạc Girls' Generation Hwang U-seok , (Hán-Việt: Hoàng Vũ Tích), nhà khoa học Hàn Quốc có bê bối giả mạo công trìnhSinB (tên thật: Hwang Eun-bi; Hán-Việt: Hoàng Ân Phi), thành viên nhóm nhạc Gfriend , hiện tại là thành viên nhóm VIVIZ .Hwang Hyun-jin (Hán-Việt: Hoàng Hiền Trấn), thành viên nhóm nhạc Stray Kids Hwang Min-hyun (Hán-Việt: Hoàng Mẫn Hiền), thành viên nhóm nhạc NU'EST / WANNA ONEHwang Jung-eum (Hán-Việt: Hoàng Chính Âm), diễn viên Hàn Quốc.Hwang Yeji (Hán-Việt: Hoàng Nghệ Trí), thành viên nhóm nhạc Itzy Hwang Hee-han (Hán-Việt: Hoàng Hi Xán), cầu thủ bóng đá.Hoàng Chi Phong , Joshua Wong, một trong những người đứng đầu cuộc biểu tình tại Hồng Kông 2014, còn được gọi là "Cách mạng dù"
.svg)
