Afturbeygt fornafn
Afturbeygða fornafnið (skammstafað sem a.fn. eða ab.fn.) er fornafn sem er ekki til í nefnifalli[1] heldur beygist það bara í aukaföllum (þolfalli, þágufalli og eignarfalli) og vísar það til frumlagsins í setningunni.
Afturbeygða fornafnið í mörgum tungumálum
Í íslensku
Aðeins er til eitt afturbeygt fornafn í íslensku eða orðið sig. Beygist það eins í öllum kynjum (hún elskar sig, hann elskar sig, það elskar sig) og báðum tölum (hann stöðvaði sig, þeir stöðvuðu sig).
Afturbeygðu fornöfnin eru stundum flokkuð svona:[2]
- Afturbeygt persónufornafn: sig
- Afturbeygt eignarfornafn: sinn
- Samsett afturbeygt fornafn: sjálfan sig
| Eintala og fleirtala | |||
|---|---|---|---|
| karlkyn (kk.) | kvenkyn (kvk.) | hvorugkyn (hk.) | |
| Nefnifall | (hann/hún/það/þeir/þær/þau) | ||
| Þolfall | sig | ||
| Þágufall | sér | ||
| Eignarfall | sín | ||
Dæmi
Afturbeygða fornafnið vísar aftur til þriðju persónu sem áður hefur verið tiltekin og af því er nafn þess dregið;
- Hann talar um sig. (kk. et.)
- Þeir tala um sig. (kk. ft.)
- Stúlkan flýtti sér heim. (kvk. et.)
- Þær flýttu sér heim. (kvk. ft.)
- Barnið naut sín. (hk. et.)
- Börnin nutu sín. (hk. ft.)
„Afturbeygða eignarfornafnið“
Sumir málfræðingar telja eignarfornafnið sinn eiga heima í flokki afturbeygðra fornafna þar eð það vísar aftur til þriðju persónu. Þessi skilgreining er umdeild og á sér ekki hefð í íslenskri málfræði. Sinn er þó stundum kallað „afturbeygt eignarfornafn“.
| Eintala | Fleirtala | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| karlkyn (kk.) | kvenkyn (kvk.) | hvorugkyn (hk.) | karlkyn (kk.) | kvenkyn (kvk.) | hvorugkyn (hk.) | |
| nefnifall | sinn | sín | sitt | sínir | sínar | sín |
| þolfall | sinn | sína | sitt | sína | sínar | sín |
| þágufall | sínum | sinni | sínu | sínum | sínum | sínum |
| eignarfall | síns | sinnar | síns | sinna | sinna | sinna |
Í latínu
Aðeins er til eitt afturbeygt fornafn í latínu og er það orðið se. Beygist það í öllum föllum nema nefnifalli og ávarpsfalli.
| Eintala og fleirtala | |||
|---|---|---|---|
| karlkyn (kk.) | kvenkyn (kvk.) | hvorugkyn (hk.) | |
| Nefnifall | (is/ea/id/eī/iī/eae/ea) | ||
| Ávarpsfall | (is/ea/id/eī/iī/eae/ea) | ||
| Þolfall | sē, sēsē | ||
| Eignarfall | suī | ||
| Þágufall | sibi | ||
| Sviptifall | sē, sēsē | ||
| Staðarfall | sē, sēsē | ||
Dæmi
- per se (í sjálfu sér, út af fyrir sig)