Tvítala
Tvítala (skammstafað sem tvt.) (fræðiheiti dualis) er tölumynd fallorða og sagnorða sem sýnir að orðið á við um tvo einstaklinga og greinist frá fleirtölu að því leyti að þar sem tvítala er til á fleirtalan við um fleiri en tvo einstaklinga. Tvítala var til dæmis til í forngrísku, fornnorrænu og íslensku og ensku á eldra málstigi.
Tvítala í íslensku
Í íslensku var tvítala til á eldra málstigi sem tölumynd fornafna fyrstu og annarrar persónu. Í tvítölu er notuð sérstök orðmynd, sem sýnir að átt er við tvo. Tvítala í persónufornöfnum (pfn.) hélst í íslensku fram á 17. eða 18. öld.
Fallbeyging persónufornafna var í öllum föllum og tölum þannig:
| 1. persóna (1.p.) | 2. persóna (2.p.) | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Eintala (et.) | Tvítala (tvt.) | Fleirtala (ft.) | Eintala (et.) | Tvítala (tvt.) | Fleirtala (ft.) | |
| Nefnifall (nf.) | ég | við | vér | þú | þið | þér |
| Þolfall (þf.) | mig | okkur | oss | þig | ykkur | yður |
| Þágufall (þgf.) | mér | okkur | oss | þér | ykkur | yður |
| Eignarfall (ef.) | mín | okkar | vor | þín | ykkar | yðar |
Eins og sjá má hefur tvítalan breyst í fleirtölu, og hin gamla fleirtala verið notuð í þéringar á síðari tímum.
Tvítala er enn lifandi í spurnarfornöfnum, þar sem gerður er greinarmunur á hvor og hver (Hvor ykkar gerði þetta? / Hver ykkar gerði þetta?).
Annað dæmi um greinarmun á tvítölu / fleirtölu er: báðir / allir.
Rit
- Helgi Guðmundsson: The pronominal dual in Icelandic, Rvík 1972, 140 s. University of Iceland, Publications in linguistics, 2. — Doktorsrit.
Tengt efni
- „Hvað er tvítala og hvaða dæmi um greinarmun tvítölu og fleirtölu finnast í nútíma íslensku?“. Vísindavefurinn.
- „Hverjar eru reglur með þéringar, er til dæmis hægt að þéra fólk í fleirtölu?“. Vísindavefurinn.
- „Hvernig geta trúmál haft áhrif á tungumál þjóðar?“. Vísindavefurinn.
Þessi tungumálagrein sem tengist Íslandi er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.