ლავაში

ლავაში იყო ძველი შუმერების, ბაბილონელების, ეგვიპტელების, ასურელების, ეტრუსკანელების, ებრაელებისა და სპარსელების გამომცხვარი პური. სქელი მარცვლეულისგან მზადდებოდა უფუარი პური. ასეთივე მეთოდით დღეს აცხობენ ლავაშებს ამიერკავკასიაში^[3].

ექსპერტ გილ მარქსის მიხედვით, ლავაშის წარმოშობის ადგილი ახლო აღმოსავლეთია^[4].

ოქსფორდის უნივერსიტეტის სურსათის გზამკვლევი განსაზღვრავს ლავაშს, როგორც ანტიკვარული კერძი კავკასიასა და ირანის რეგიონში^[5].

ლავაში წარმოადგენს ბრტყელ, თხელ, ოვალური ფორმის კვერს 90-110 სმ სიგრძითა და 40-50 სმ სიგანით, რომლის წონა შეადგენს 250 გრამს. ლავაშს ინახავენ ჩამოკიდებულ მდგომარეობაში ცალობით, სანამ გაცივდება. შემდეგ მას აწყობენ 8-10 რიგად. ჰაერზე სწრაფად შრება და ასეთ მდგომარეობაში დიდ ხანს ინახება^[6].

ლავაშს ამზადებენ ხორბლის ფქვილისგან. მომზადებულ ცომს შლიან, შემდეგ აცხობენ ტრადიციულ ღუმელებში.

აზერბაიჯანულ ტრადიციაში მას ამზადებენ „საჯზე“, რაც წარმოადგენს რგოლს 60-70 სმ, რომლის სიმაღლეა 3-4 სმ. მის ქვემოთ ცეცხლს ანთობენ და ისე ამზადებენ ლავაშს^[7].

ქართული ლავაში აბსოლუტურად განსხვავდება აზიური ლავაშისგან, რომელიც გავრცელებულია სომეხ, ოსმალო, აზერბაიჯანელ, სპარს და ქურთ ხალხებში. აზიური ლავაში მზადდება უსაფუვრო ცომისგან, გრძელია და ძალზე თხელი, ქართული ლავაში კი საფუვრიანი ცომისგან მზადდება, გაცილებით სქელია და მრგვალი ფორმისაა. ქართული ლავაში თონეში ლაფათით (ტარიანი დაფა, რომელსაც ზედ ბალიში აქვს გადაკრული) ჩაიკვრება და მისი ვარიაციული სახელწოდებებია ფაფხაჭა, უდიერი, მუცელგანიერი, მადაური, იყალთოური, გარეჯული და სხვა.

ისევე როგორც შოთმა, ლავაშმაც დროთა განმავლობაში სარიტუალო დანიშნულება შეიძინა. მას აცხობდნენ მიცვალებულის სახელზე. იცოდნენ ლავაშის მკვდრის გულზე გადატეხვა და შემდეგ ღვინოში ჩამბალი ნატეხების შეჭმა, რაც აიხსნება ქრისტესთან ზიარების სიმბოლურ გარდასახვად.

• ნადირაძე, ელდარ (2011). ქართული მატერიალური კულტურის ეთნოგრაფიული ლექსიკონი. თბ.: მერიდიანი, გვ. 234, გვ. 610. ISBN 978-9941-10-489-3. 
• გოცირიძე, გიორგი (2007). კვების ხალხური კულტურა და სუფრის ტრადიციები საქართველოში. თბ.: ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტი, გვ. 123, გვ. 386. ISBN 978-99940-58-22-8. 

• შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „ლავაში“ ვიკისაწყობში.