სალვადორი (ბრაზილია)
სალვადორი (პორტ. Salvador de Bahia, ისტორიული სახელწოდებაა São Salvador da Baía de Todos os Santos - ყველაწმინდის კონცხის წმინდა მაცხოვარი) — ბაიის შტატის დედაქალაქი, მოსახლეობის მხრივ სიდიდით მეოთხე ქალაქი ბრაზილიაში. მდებარეობს ქვეყნის უღარიბეს, ჩრდილო-აღმოსავლეთ რეგიონში. ქალაქის ისტორიული ცენტრი (ცნობილი, როგორც პელოურინიო, შემოკლებით - პელო, (პორტ. Pelourinho, Pelo)) თავისი კოლონიური ხანის არქიტექტურით, იუნესკოს მიერ აღიარებულია მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლად.
| ქალაქი | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| სალვადორი Salvador de Bahia | |||||
 სალვადორის ხედი | |||||
| |||||
| ქვეყანა |  ბრაზილია | ||||
| შტატი | [[ ბაია]] | ||||
| კოორდინატები | 12°58′29″ ს. გ. 38°28′36″ დ. გ. / 12.97472° ს. გ. 38.47667° დ. გ. | ||||
| მერი | ჟუან ენრიკე კარნეირუ | ||||
| დაარსდა | 1549 | ||||
| ფართობი | 706 კმ² | ||||
| ცენტრის სიმაღლე | 8 მ | ||||
| მოსახლეობა | 2,998,096 კაცი (2009) | ||||
| სიმჭიდროვე | 4,176.6 კაცი/კმ² | ||||
| სასაათო სარტყელი | UTC-3 | ||||
| სატელეფონო კოდი | 71 | ||||
| საფოსტო ინდექსი | 40000-000 | ||||
| ოფიციალური საიტი | salvador.ba.gov.br | ||||
  | |||||
ისტორია
სალვადორი ამერიკის კონტინენტებზე ევროპელთა მიერ დაარსებული ერთ-ერთი პირველი ქალაქია. მას საფუძველი ჩაუყარეს პორტუგალიელმა კოლონისტებმა, ბრაზილიის პირველი გენერალ-გუბერნატორის, ტომე დე სოუსას წინამძღოლობით და, მოხერხებული მდებარეობის გამო, თავიდანვე ჩაფიქრებული იყო, როგორც კოლონიის ცენტრი. თავდაპირველად 1549 წელს, აშენდა ყველაწმინდის კონცხის წმინდა მაცხოვრის ციხესიმაგრე, რომლის გარშემოც შემდგომში გაიშალა ქალაქი[1]. 1551 წელს პაპ იულიუს III-ის ბრძანებით, ქალაქში დაარსდა კათოლიკური საეპისკოპოსო კათედრა (დღემდე მოქმედია), რომელიც იეზუიტთა ხელში იყო[2]. ამ დროს ჩაეყარა საფუძველი ქალაქში პირველ, ღვთისმშობლის ტაძარს (იდგა 1912 წლამდე, შემდგომ ახალი ააშენეს) [3]. კოლონიის დედაქალაქად გამოცხადების შემდეგ ჩამოყალიბდა ქალაქის ის სახე, რომელიც დღემდეა შენარჩუნებული: ოკეანის პირას მდებარე ქვემო ქალაქი, რომელიც მოიცავდა ნავსადგურსა და ბაზარს და დაახლოებით 85 მეტრით ზემოთ მდებარე ზეგანზე - ე.წ. ზემო ქალაქი, სადაც მდებარეობდა სამოქალაქო და რელიგიური ადმინისტრაცია და საცხოვრებელი უბნები[4]. შაქრის ლერწმის წარმოების განვითარებამ სალვადორი აფრიკიდან შემოყვანილი მონებით ვაჭრობის მნიშვნელოვან ცენტრად აქცია. 1624 წელს ქალაქი ჰოლანდიელთა მიერ მართულ ვესტ-ინდოეთის კომპანიის ხელში აღმოჩნდა, მაგრამ 1625 წელს პორტუგალიელებმა, ესპანელების დახმარებით, მოახერხეს ქალაქის დაბრუნება და შემდგომშიც შეინარჩუნეს, მიუხედავად იმისა, რომ ჰოლანდიელებმა კიდევ სცადეს სალვადორის ხელში ჩაგდება, 1638 წელს
კოლონიის დედაქალაქად სალვადორი 1763 წლამდე დარჩა, რის შემდეგაც დედაქალაქი რიო-დე-ჟანეიროში გადაიტანეს. ამის შემდეგ, სალვადორი კვლავ ინარჩუნებდა ვაჭრობისა და სოფლის მეურნეობის ცენტრის ფუნქციას (ე.წ. „Recôncavo baiano“), მაგრამ ადმინისტრაციული მმართველობის ქალაქიდან გადატანამ მნიშვნელოვნად შეაფერხა ქალაქის განვითარება და მოდერნიზაცია და გამოიწვია მისი დაკნინება. ბრაზილიის დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის ხანაში სალვადორის არისტოკრატია ერთხანს პორტუგალიის მეფის ერთგული რჩებოდა და პორტუგალიის ჯარების დასაყრდენს წარმოადგენდა, თუმცა, წინააღმდეგობას ბოლო მოეღო 1823 წლის 2 ივლისს, როცა, კაშუეირელმა აჯანყებულებმა ალყის შემდეგ აიღეს ქალაქი. ეს დღე ბაიის დამოუკიდებლობის დღედ ითვლება[5]. დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ ქალაქში ნელა, მაგრამ, მაინც დაიწყო ინდუსტრიალიზაცია, განვითარდა ტრანსპორტი, აშენდა რკინიგზა. 1869-1873 წლებში საქალაქო ტრანსპორტის სააქციო საზოგადოების დამაარსებლის ანტონიო ფრანსისკო დე ლასერდას თაოსნობით, მისმა ძმამ-ინჟინერმა აუგუსტო ფედერიკო დე ლასერდამ ააგო პირველი სამგზავრო ლიფტი, რომლითაც ზემო და ქვემო ქალაქები დაუკავშირდა ერთმანეთს.
მდიდარი ისტორიისა და ძველი არქიტექტურის გამო, სალვადორი დღემდე ითვლება ბრაზილიის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს კულტურულ და ტურისტულ ცენტრად.
გეოგრაფია
სალვადორი მდებარეობს ქვეყნის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში, ატლანტის ოკეანის სანაპიროზე, მცირე ნახევარკუნძულზე, რომელიც ქმნის ხელსაყრელ ნავმისადგომს. კლიმატი ეკვატორული ტიპისაა და ხასიათდება ჰაერის მაღალი საშუალოწლიური ტემპერატურით და მაღალი ნალექიანობით.
მოსახლეობა
| სალვადორის ისტორიული ცენტრი* | |
|---|---|
| იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი | |
 | |
| ქვეყანა | ბრაზილია |
| ტიპი | კულტურული |
| კრიტერიუმები | iv, vi |
| სია | [1] |
| რეგიონი** | სამხრეთი ამერიკა |
| გაწევრიანების ისტორია | |
| გაწევრიანება | 1985 (მე-9 სესია) |
| ნომერი | 309 |
| * იხ. ინგლ. სახელი UNESCO-ს სიაში. ** იუნესკოს მიერ კლასიფიცირებული რეგიონი. | |
2019 წლის მონაცემებით, ქალაქის მოსახლეობა 2,871,560 მლნ.-მდეა. მოსახლეობის 53.3% ქალია, 46.7% - მამაკაცი და მათი 70.1% 15-59 წლისაა. 3.9% წერა-კითხვის უცოდინარია [6].
სალვადორში მაღალია აფრიკული წარმოშობის მოსახლეობის წილი. 2010 წლის აღწერით, მოსახლეობის 51.7% პარდუ (სხვადასხვა რასების ნარევი), 27.8% აფრიკული, 18.9% ევროპული, 1.3% აზიური და 0.3% ადგილობრივი აბორიგენული წარმოშობის ხალხია [7]. აფრიკული წარმოშობის მოსახლეობა დღევანდელი ბენინის, კონგოს, ანგოლის, ეთიოპიის, ნიგერიის, სენეგალის და მოზამბიკის ტერიტორიებიდან შემოყვანილი მონების შთამომავლები არიან [8]. მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობა ქრისტიანია, ნაწილი-ათეისტი, ან ტრადიციული რწმენის მიმდევარი.
| რელიგია | სიხშირე | რაოდენობა |
|---|---|---|
| კათოლიციზმი | 51.55% | 1,379,252 |
| პროტესტანტიზმი | 19.59% | 524,286 |
| ათეიზმი | 17.64% | 471,928 |
| სპირიტიზმი | 3.23% | 86,484 |
| უმბანდა და კანდომბლე | 1.05% | 28,019 |
| იუდაიზმი | 0.04% | 1,010 |
აფრიკული წარმოშობის მოსახლეობის (განსაკუთრებით, ე.წ. იორუბას ხალხების [9]) კულტურამ, რელიგიამ, ტრადიციებმა მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა სალვადორის ეთნოკულტურულ პროფილზე. აფრიკული ტრადიციული რწმენის შერწყმამ ქრისტიანულ-კათოლიკურთან, წარმოშვა სინკრეტული რელიგიები უმბანდა და კანდომბლე.
ეკონომიკა
ქალაქის ეკონომიკის უმთავრეს მამოძრავებელ წყაროს წარმოადგენს ტურიზმი და მისგან მიღებული შემოსავალი. ქალაქის მეტროპოლიტანურ რეგიონში მდებარეობს ფორდის საამწყობო ქარხანა. ფუნქციონირებს ნავსადგური. მნიშვნელოვანი ინვესტიციები იდება ადგილობრივი ინფრასტრუქტურის განვითარებაში.[10].
ცნობილი ადამიანები
ქალაქთან დაკავშირებულია რამდენიმე გამოჩენილი ბრაზილიელი მოღვაწის სახელი.
- ანტონიო დე კასტრუ ალვისი (1847-1871) — რომანტიკოსი პოეტი, დრამატურგი და საზოგადო მოღვაწე.
- ჟორჟი ამადუ (1912-2001) — მწერალი, ჟურნალისტი და საზოგადო მოღვაწე. სალვადორსა და მის საზოგადოებას, რელიგიას, ადგილობრივ წეს-ჩვეულებებსა და სამზარეულოს მნიშვნელოვანი ადგილი ეთმობა მწერლის შემოქმედებაში. რომანების „ქვიშის კაპიტნები“, „ჟუბიაბა“, „დონა ფლორი და მისი ორი ქმარი“, „სასწაულების ფარდული“ მოქმედება სალვადორში ხდება.
- რუი ბარბოზა (1849-1923) — მწერალი, იურისტი და პოლიტიკური მოღვაწე.
- ჟილბერტუ ჟილი (1942-) — მუსიკოსი, 2003-2008 წლებში ბრაზილიის კულტურის მინისტრი.
- ადრიანა ლიმა (1981-) — სუპერმოდელი.
- დანტე ბონფინ კოსტა სანტოსი (1983-) — ფეხბურთელი.
იხილეთ აგრეთვე
რესურსები ინტერნეტში
- ქალაქის საიტი დაარქივებული 2014-06-05 საიტზე Wayback Machine.
- (ინგლისური) ქალაქის ტურისტული პორტალი დაარქივებული 2007-03-02 საიტზე Wayback Machine.
- (ინგლისური) Carnival in Salvador დაარქივებული 2009-12-16 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო
 | მსოფლიო მემკვიდრეობა UNESCO, ობიექტი № 309 ინგლ. • რუს. • ფრ. |