Îlheqkirina Krîmê ji aliyê Federasyona Rûsyayê ve
Îlheqkirina Krîmê ji aliyê Federasyona Rûsyayê ve, ev bûyer e ku di mehên sibat û adara 2014an de qewimî, ku Rûsyayê nîvgirava Krîmê ya Ûkraynayê dagir kir û pişt re bi xwe ve girê da. Ev bûyer piştî Şoreşa Rûmetê li qada Maydanê li Kyîva paytexta Ûkraynayê pêk hat.
Îlheqkirina Krîmê ji aliyê Federasyona Rûsyayê ve | |
|---|---|
 Serokkomarê rûs Vladîmîr Putîn di 18ê adara 2014an de peyama tevîkirina Krîmê bi rêvebirên rûsperest ên Krîmê Sergey Aksyonov û Vladîmîr Konstantînov û Aleksey Çaliy re îmze dike. | |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre |
Pêşveçûyîna bûyeran
Bûyerên li Kyîvê serokê Ûkraynayê Viktor Yanukovych ji kar dûr xist, ku li dijî hikûmeta nû ya Ûkraynayê xwenîşandan pêk anîn. Di heman demê de, serokê Rûsyayê Vladîmîr Pûtîn bi serokên servîsên ewlehiyê re behsa bûyerên Ûkraynayê kir û daxuyaniya "em ji bo vegerandina Krîmê ji Rûsyayê re dest bi xebatê bikin" anî ziman. Di 27ê sibatê de, leşkerên Rûsyayê[1] cihên stratejîk li seranserê Krîmê girtin.[2] [3] Ev bû sedema hikûmeta Aksyonov ya alîgirê Rûsyayê li Krîmê bên damezrandin, ku referandûma statuya Krîmê û di 16ê adara 2014an de serxwebûna Krîmê bên ragihandin. [4] [5] Tevî ku Rûsyayê di destpêkê de îdîa kir, artêşa wan beşdarî bûyeran nebûye, [6] Pûtîn paşê qebûl kir ku leşker hatine bicîh kirin û "li pişt hêzên xweparastinê yên Krîmê bisekinin". [7] Rûsyayê di 18ê adara 2014an de bi awayekî fermî Krîmû tevlî Rûsyayê kir. [8] [7]
Piştî pêvekirinê,[9] Rûsyayê hebûna xwe ya leşkerî li nîvgiravê zêde kir û gefên nukleerî kir da ku statuya nû ya li ser erdê saxlem bike.[10]
Ûkrayna û gelek welatên din ev pêvekişîn şermezar kirin û wekî binpêkirina qanûnên navneteweyî û peymanên Rûsyayê yên parastina yekparçeya axa Ûkraynayê nirxandin. Pêvekirin bû sedema endamên G8 yên wê demê Rûsya ji komê rawestandin [11] û sizayan danin. Civata Giştî ya Neteweyên Yekbûyî jî referandum û îlhaqê red kir, biryara "yekparçebûna axa Ûkraynayê di nav sînorên navneteweyî de naskirî" erê dike, pejirandin. [12] [13]
Hikûmeta Rûsyayê dijbertiya etîketa "pêvegirtinê" kir, ku Pûtîn referandumê li gorî prensîba xwerêvebirina gelan tevdigere, diparêze.[14] [15]
Li Ûkraynayê
Li Ûkraynayê, pêvekirin wekî "dagirkirina Demkî ya Komara Xweser a Krîmê û Sêwastopolê ji aliyê Rûsyayê ve" tê zanîn (bi ûkraynî: Тимчасова окупація Автономної Республіки Крим і Севастополя Росією), "dagîrkirina neqanûnî ya Komara Xweser a Krîmê", "hilweşandina Krîmê" û "dagirkirina Krîmê". [16] [17] [18] [19]
Li Rûsyayê
Navên dagirkirina Krîmê hatine guherandin. Li Rûsyayê, wekî "tevlîbûna Krîmê ji Federasyona" Rûsyayê re tê zanîn (bi rûsî: "vegera Krîmê" û "yekbûna Krîmê".[20] [21]
Dîrok
Çavkanî
Xwendina bêhtir
- Pynnöniemi, Katri; Rácz, András, edîtor (2016). Fog of Falsehood: Russian Strategy of Deception and the Conflict in Ukraine. FIIA Report, 45. Helsinki: Finnish Institute of International Affairs. ISBN 978-951-769-485-8. ISSN 2323-5454. Ji orîjînalê di 9 çiriya paşîn 2017 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 1 hezîran 2016.
{{cite book}}:|xebat=tê tine hesibandin (alîkarî) - Myths and misconceptions in the debate on Russia. 13 gulan 2021. ISBN 978-1-78413-461-7. Roja gihiştinê 25 hezîran 2022.
{{cite book}}:|xebat=tê tine hesibandin (alîkarî)
Girêdanên derve
- Peymana tevlêbûna Komara Crimea û Sevastopol ji bo Federasyona Rûsyayê. Wergera îngilîzî ya nefermî bi şirove
- Rûsya û Ez: Nêrînên Serkirdeyên Berê yên Post-Sovyetê Li Ser Pêvekirina Kirimê (vîdyo 11:21), REF/RL, 26 Sibat 2016 (bi rûsî, jêrnivîs bi Îngilîzî)