Dergûşa şaristaniyê

Dergûşa şaristaniyê an jî dergûşa medeniyetê^[1] cih û kulturek e ku şaristanî ji aliyê mirovan ve bi awayekî serbixwe ji şaristaniyên din ên li cihên din hatiye afirandin. Çêbûna jîngehên bajarî taybetmendiya sereke ye ji bo civakekê ku wekî "şaristanî" were binavkirin. Di nav taybetmendiyên din ên şaristaniyê de hebûna nifûseke nekoçer, mîmariya miezzem, hebûna sinifên civakî û newekheviyê, û afirandina pergaleke nivîsînê ji bo ragihandinê hene. Derbasbûna ji civakên sade ber bi civaka tevlihev a şaristaniyekê gav bi gav pêk tê.

Zanyar bi gelemperî şeş dergûşên şaristaniyê qebûl dikin. Tê bawerkirin ku Mezopotamya, Misira kevnare, Hindistana kevnare û Çîna kevnare di Cîhana kevnare de şaristaniyên herî kevn in.^[2][3][4] Şaristaniya Caral-Supeyê ya herêmên berav ya Perûyê û şaristaniya Olmecê ya Meksîkayê dergûşên şaristaniyê yên li Cîhana nû (li Amerîkayan) ne.

Hemû dergûşên şaristaniyê debara xwe bi çandiniyê kirine (belkî ji bilî Caral-Supeyê ku dibe bi kereseyên deryayî di destpêkê de debara xwe kiribin).

Gotina "dergûşa şaristaniyê" bi gelemperî ji bo şaristaniyên tarîxî yên din jî tê bikaranîn, bi taybetî ji bo Yewnanîstanê ku jê re "dergûşa şaristaniya rojavayî" tê gotin.